کلام ایام- ۲۶۸، شعبان المعظّم ماه رحمت و رضوان خدا

imagesبخش اول

کلیات

* اشتراکات سه ماه رجب و شعبان و ماه رمضان.

* اسم لفظی و قراردادی و اسم های حقیقی اشیاء.

* انتساب ماه معظّم شعبان به وجود مبارک رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم)

* آیا ماه رجب ماه خدا محسوب می شود یا ماه رمضان؟

* پاداش خدا برای روزه ماه شعبان.

* روزه رمضان، روزه پیامبران و پیروان پیامبران است.

* فضائل ماه «شعبان المعظّم»

* آثار و نتایج محبت به رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم)

* تفاوت موقعیت بعضی از ایام سال نسبت به بقیه آن ها و همچنین ساعات خاصّی از شبانه روز

 

* مکان هائی در روی زمین که دارای قداست و ارزش های خاصّی هستند.

* قداست کعبه و مسجدالحرام- در مکه معظّمه- و مسجد النبی صلّی الله علیه و آله و سلّم- در مدینه- و مسجد الاقصی و مسجد کوفه و حرم مقدس حضرت سیدالشهداء- علیه السلام- در کربلا

* جلوه ای از تفاوت آثار زمان ها و شرایط مختلف در زندگی طبیعی و عادی انسان ها.

 

* علت و حکمت اختصاص بعضی از فضائل و آثار، به بعضی از زمان ها و مکان ها

* فضائل و آثار خاصّ بعضی از اشیاء و اعمال در عالم تکوین و همچنین در فضای تشریع

* * * * * * * * * *

سه ماه از ماه های قمری که عبارتند از ماه رجب و ماه شعبان و ماه رمضان از شکوه و عظمت و نورانیت خاصی برخوردار هستند، در تعظیم این سه ماه و فضائل آن ها و اعمال سفارش شده در آن ها، هم جهات مشترکی وجود دارد و هم جهات اختصاصی. یکی از جهات اشتراکی در این سه ماه موضوع روزه گرفتن و اهمیت و آثار عظیم این عبادت باشکوه است. بطوریکه روزه ماه رمضان بصورت وجوبی مقرّر شده و روزه دو ماه رجب و شعبان بصورت استحبابی مؤکّد و قبلاً در مقالات مربوط به ماه رجب و بیان جلالت آن به اصل این موضوع یعنی «روزه» اشاره ای شد.

وجه مشترک دیگر بین این سه ماه نورانی، موضوع«کثرت دعا» و بطور کلی «ذکرالله کثیر» در آن ها است که باز در این زمینه در مقالات قبلی بحثی و بیانی بعمل آمد. و از جمله جهات مشترک در این سه ماه توصیه به «استغفار» زیاد است، که بخواست خدا در این زمینه هم در ادامه مباحث این مقالات اشاراتی خواهیم داشت

اما فضائل این سه ماه از سال جهات اختصاصی هم دارد و یکی از آن ها «اسمائی» است که برای آن ها تعیین شده و انتسابی است که در معارف دین آسمانی درباره آن ها به عمل آمده است. منظور ما از «اسم» در این بحث لفظ قراردادی نیست که برای نامیدن انسان ها و اشیاء به کار می برند، بلکه مراد «اسم حقیقی» است نه «اسم لفظی» که متضمّن یکی از اوصاف یک شئی می باشد، و در حقیقت صفتی برای آن محسوب می شود. و می شود برای یک شئی و یک انسان اسم های زیادی از این نوع به کار برد. یعنی اگر مثلاً شخصی را با نام متعارف صدا کردیم و به او اشاره ای کردیم، اسم لفظی او را به کار برده ایم اما اگر یکی از اوصاف او را ذکر کردیم مثل: مهربان، تحصیل کرده، وفادار، متدیّن و امثال آن ها، در این صورت یکی از اسم های حقیقی او را به کار برده ایم.(۱)

این ماه معظّم یعنی «ماه شعبان» در معارف دینی به وجود مبارک رسول اکرم- صلّی الله علیه و آله و سلّم- منسوب شده است و با این اسم مشهور شده یعنی به آن «ماه رسول خدا» گفته می شود ، و احادیث زیادی در معارف دینی به این موضوع دلالت دارد از جمله:

۱ـ .پیامبر اکرم- صلّی الله علیه و آله و سلّم- فرمود:

«شَعْبَانُ شَهْرِي وَ رَمَضَانُ شَهْرُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَمَنْ صَامَ شَهْرِي كُنْتُ لَهُ شَفِيعاً يَوْمَ الْقِيَامَةِ»(۲) یعنی: شعبان ماه من است و رمضان ماه خداست، و کسی که یک روز از ماه مرا روزه بگیرد، من روز قیامت شفیع او خواهم بود.

در این حدیث شریف «ماه رمضان» ماه خدا- عزّوجلّ- نامیده شده و در بعضی از احادیث هم ماه رجب ماه خدا- جلّ جلاله- و ماه شعبان ماه رسول خدا- صلّی الله علیه و آله و سلّم- و ماه رمضان ماه امت نامیده شده و تعارضی هم بین این احادیث وجود ندارد، بجهت اینکه این تسمیه (نامگذاری) جنبه توصیف دارد و مراد از آن نام لفظی و قراردادی نیست بنابراین هیچ اشکالی ندارد که ماه مبارک رمضان از یک نظر ماه خدا نامیده شود و از یک نظر ماه امت و همچنین اشکالی ندارد که هم به ماه رمضان ماه خدا گفته شود و هم بلحاظ دیگری درباره ماه رجب هم همین اسم شریف به کار برود.

۲ ـ از وجود مبارک امام رضا ـ علیه السلام ـ هم نقل شده است که فرمود:

« كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص يُكْثِرُ الصِّيَامَ فِي شَعْبَانَ إِلَى أَنْ قَالَ وَ كَانَ يَقُولُ شَعْبَانُ شَهْرِي وَ هُوَ أَفْضَلُ الشُّهُورِ بَعْدَ شَهْرِ رَمَضَانَ فَمَنْ صَامَ فِيهِ يَوْماً كُنْتُ شَفِيعَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ (۳)  یعنی : رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ در ماه شعبان زیاد روز  می گرفت  تا اینکه گفت : رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ می فرمود: شعبان ماه من است و آن افضل ماه ها بعد از ماه رمضان است، پس کسیکه یک روز در آن روزه بگیرد ، من روز قیامت شفیع او خواهم بود.

 ۳ـ امام صادق ـ علیه السلام ـ از پدر و اجداد خود و از امیر المؤمنین ـ علیهم السلام ـ نقل می کند:

«مَنْ صَامَ شَعْبَانَ مَحَبَّةً لِنَبِيِّ اللَّهِ ص وَ تَقَرُّباً إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَحَبَّهُ اللَّهُ وَ قَرَّبَهُ مِنْ كَرَامَتِهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ أَوْجَبَ لَهُ الْجَنَّةَ » (۴)  یعنی کسی که ماه شعبان جهت محبت پیامبر خدا ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ و تقرب به خدا ـ عزّو جلّ ـ روزه بگیرد، خدا او را دوست خواهد داشت و او را به مقام کرامت خود نزدیک خواهد کرد و بهشت را بر او واجب خواهد کرد.

 ۴ـ از امام باقر ـ علیه السلام ـ نقل شده است که فرمود:

«إِنَّ صَوْمَ شَعْبَانَ صَوْمُ النَّبِیِّینَ وَ صَوْمُ أَتْبَاعِ النَّبِیِّینَ، فَمَنْ صَامَ شَعْبَانَ فَقَدْ أَدْرَکَتْهُ دَعْوَةُ رَسُولِ اللَّهِ(ص) لِقَوْلِهِ(ع): رَحِمَ اللَّهُ مَنْ أَعَانَنِی عَلَى شَهْرِی» (۵) یعنی : روزه ماه شعبان روزه پیامبران و پیروان پیامبران است و اگر کسی در ماه شعبان روزه بگیرد دعوت پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ او را دریافته است از ناحیه کلام او ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ که فرمود: خدا رحمت کند کسی را که مرا یاری کرد[در تکریم و تجلیل ] ماه من

احادیث فوق در اصل بجهت بیان موضوع انتساب ماه معظم شعبان به وجود مبارک رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ ذکر شد، اگر چه بطور ضمنی در نقل آنها اشاراتی هم به فضیلت روزه گرفتن در این ماه بعمل آمد. در ادامه بحث  به ذکر و بیان چند موضوع محوری خواهیم پرداخت و آنها عبارتند از :

یکم: فضائل ماه شعبان

دوم : اعیاد شعبانیه

سوم: آثار و نتایج محبت رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم )

چهارم: روزه ماه شعبان

 پنجم: دعاهای ماه شعبان

ششم : آماده شدن برای ورود به ماه مبارک رمضان

فضائل ماه شعبان معظّم

بعضی از ایام سال به علل و حکمت های خاص دارای فضائلی نسبت به ایام دیگر سال می باشند. مثل فضیلت و شب و روز جمعه نسبت به روزهای دیگر هفته و اعیاد دینی مثل عید قربان و عید غدیر و عید فطر و عید نیمه شعبان و روزهای بعثت پیامبران و ولادت آن بزرگواران و امامان معصوم ـ سلام الله علیهم اجمعین ـ و شخصیت های خاندان رسالت ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ و در رأس همه ایام و شبهای پر فضیلت،   «شب های قدر»  و امثال آنها.

کلام ایام-421، بهار عالم قدس
بخوانید

همچنین بعضی از ماه های سال نسبت به ماه های دیگر فضیلتی دارد مثل ماه رمضان نسبت به همه ماه های سال و ماه شعبان و ماه رجب و ماه ذیحجه بالخصوص ده روز و شب اول این ماه که عبادت باشکوه، حج در آن ها انجام می گیرد.

 فضیلت ایام خاص بر ایام دیگر جنبه قرار دارد و اعتبار الهی دارد. یعنی ذات قدوس الله اراده فرموده است که این ایام دارای فضائل خاصی باشند و برای اعمال عبادی در آنها آثار و نتایج و پاداش بیشتری حاصل شود. اعمالی مثل ارتباط با پروردگار عالمیان و دعا و نیایش و کمک به نیازمندان و تکریم والدین و دیدار دوستان و بستگان و عیادت افراد مریض و آشتی کردن انسانهائی که با یکدیگر قهر کرده و از هم فاصله گرفته اند و امثال آنها.

شبیه به همین است ساعات خاصی از شبانه روز مثل اوقات نمازهای واجب، بالخصوص نماز ظهر و وسط روز و ساعات آخر همه شبها. همچنین مکانهای خاصی در روی زمین دارای فضائلی نسبت به سایرمکانها می باشند مثل مکان خاص کعبه و مسجد الحرام و در ارتباط با آن و اعمال حج، «عرفات  مشعر الحرام  و مِنا» و مجموع شهر مقدس مکه و مثل مدینه و مسجد مقدس رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ و مسجد کوفه و مسجد الاقصی و حرم شریف امامان معصوم ـ علیهم السلام ـ و در رأس آنها حرم شریف حضرت سید الشهداء  ـ علیه  السلام ـ در شهر مقدس «کربلا» و بطور کلی مساجدی که بنای آنها مبتنی بر تقوای الهی بوده و خانه هائی که در آنها ذکر الله کثیر برقرار است.(۱)

حال بحث تفصیلی در زمینه علت ها و حکمت های قداست خاص بعضی از ایام سال و بعضی از مکانها را به فرصت مناسبی موکول می کنیم و در این قسمت از بحث به اشاره ای در این زمینه و توضیح فشرده ای اکتفاء می کنیم و آن اینکه قداست و فضائل خاص بعضی از ایام سال و بعضی از مکانها همچنانکه به اصل آن اشاره ای شد ـ جنبه قرار داد و اعتبار الهی دارد و از ناحیه مشیت و فرمانهای ذات قدوس الله ـ جّل جلاله ـ برقرار شده است. یعنی او اراده فرموده که در فلان روز خاص عمل حسنه انسانها چند برابر ایام دیگر نتیجه و اثر مطلوب پیدا کند. یا دعای انسان سریعتر و بیشتر به مقام اجابت برسد و انسان بتواند رحمت و نعمت بیشتری در اثر دعا از پروردگارش دریافت کند.

با این توضیح روشن می شود که وقتی ذات قدوس الله- جلّ جلاله- زمان های خاص مثل شب و روز جمعه و ماه رمضان و شب های قدر و امثال آن ها همچنین مکان های خاص مثل مسجد الحرام و عرفات و مشعر الحرام و مسجد النبی و امثال آن ها را به نحو خاصی تجلیل و تکریم کند و بندگان خود را به انجام اعمال و عبادات خاصی در آن زمان ها و آن مکان ها مؤظف کند، طبعاً در این صورت آن زمان ها و آن مکان ها قداست و فضیلت ذاتی پیدا خواهد کرد.

جریان انتقال رحمت و برکات خدا به انسانها در شرایط عادی و در شرایط خاص،  جلوه هائی در نظام زندگی متعارف حاکم بر حیات آنها و در نظام طبیعت برقرار شده از مشیت او هم آشکار است. بعنوان مثال: وقتی در اجزاء بدن انسان ـ داخلی و یا خارجی ـ جراحتی به وجود میاید، قوانین حاکم بر بدن انسان زمینه ترمیم آن جراحت را بطور عادی فراهم می کند

و سیر ترمیم جراحت در بدن انسان به راه می افتد اما اگر آن انسان مواد خاصی را مصرف کند، ترمیم آن جراحت سریعتر و با بدون درد کمتر تحقق می یابد، موادی که خاصیت داروئی و یا غذائی خاصی در آنها وجود دارد. و حتی بعضی از زمانها هم در این ترمیم و بر طرف شدن آثار بیماری نقشی دارد مثل قرار گرفتن در فصل بهار و تابستان و میزان دمای مطلوب  هوا و یا بر عکس قرار گرفتن در فصل زمستان و هوای سرد و امثال آنها

همچنین خاصیت روئیدن نباتات و فعالیت های حیاتی آنها در زمانهای مختلف سال و آب و هوای مختلف، متفاوت با یکدیگر است. بطوریکه در فصل بهار و آب وهوای بهاری خاصیت روئیدن و رشد و فعالیت حیاتی نباتات بیشتر می شود، اما در فصل پائیز در بعضی از نباتها این خاصیت کمتر می شود و در بعضی از آنها  بطور کلی از بین می رود.

 این تغییر و تحول و حصول خواص جدید و متفاوت در پدیده های عالم مثل آنچه در مثالهای فوق ذکر شد ناشی از مشیت عمومی خدای تعالی در نباتات و حیوانات و انسانها است و این مشیت علاوه بر جهات تکوینی خلقت و ربوبیت موجودی بنام انسان در جهات تشریعی  او هم برقرار است. یعنی وقتی پروردگار عالمیان به انسانها دستور می دهد در اوقات خاصی نماز بخوانند و در ماه خاصی بطور وجوبی روزه بگیرند و یا پیامبر گرامی او دستور می دهد علاوه بر ماه مبارک رمضان، در ماههای دیگر و در رأس آنها ماه رجب و ماه شعبان و در بین روزهای هفته و ماه ها روزهای معینی مثل پنج شنبه ها و دوشنبه ها بطور استحبابی روزه بگیرند، طبعاً در آن ایام مراتب برتری از رحمت و برکات خدا در فضای زندگی آنها منتشر خواهد شد و آنها به موضع استجابت دعاهای خود نزدیک تر خواهند شد، و آنها همچنین از ناحیه تکریم و تجلیل آن ایام مورد عنایت و رحمت بیشتر پروردگار شان قرار خواهند گرفت.

خلاصه و حاصل بحث اینکه ماه معظّم شعبان دارای فضائل عظیم و متعددی است که اهمّ آن ها عبارتند از:

الف: انتساب این ماه به وجود مبارک رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم)

ب: آثار عظیم روزه در این ماه

ج: قرار گرفتن اعیاد باشکوهی در این ماه

د: موقعیت خاصّ این ماه برای دعا و ذکرالله

ه: موقعیت این ماه جهت آماده شدن اهل ایمان برای ورود به ماه مبارک رمضان

حال می توانیم تعظیم و تکریم این ماه را از طرف پروردگار عالمیان یک فضیلت خاصّ استقلالی در نظر بگیریم و آن را یکی از فضائل این ماه معظّم و در رأس آن ها به حساب آوریم که در آن صورت لازم است بحث ابتدائی این مقاله را مورد توجه مجدّد قرار بدهیم و همچنین می توانیم مجموع فضائل فوق الذکر را تعظیم و تکریم آن از طرف او- جلّ جلاله- تلقّی کنیم و فضائل این ماه را در آن مجموعه در نظر بگیریم. در هر صورت روزها و ساعات این ماه پرفضیلت و پربرکت فرصت بسیار گرانبها و مناسبی است برای تقرّب به ذات قدوس الله- عزّوجلّ- و رسیدن به اهداف و فواید فراوانی در آن که با معیارهای عادی و متعارف دنیوی قابل محاسبه و ارزیابی نیست.

اما موضوع علت و حکمت تعظیم و تکریم بعضی از زمان ها و مکان ها و رفتار و اعمال در بخش بعدی این سلسله مقالات مورد بحث قرار خواهد گرفت. (ان شاء الله تعالی)

۱۳۹۸/۱/۱۹

الیاس کلانتری

پاورقی ها:

۱-این موضوع یعنی اسم لفظی و قراردادی (نام) و اسم حقیقی از موضوعات مهم تفسیری در تفسیر آیه کریمه:

«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ» و آیه:

«اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ» و همچنین آیه:

«وَعَلَّمَ آدَمَ الْأَسْمَاءَ كُلَّهَا ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَى الْمَلَائِكَةِ» محسوب می شود و در این بحث به آن اشاره ای کردیم و علاقه مندان به تفصیل موضوع می توانند به مقالات «آموزش های آسمانی» شماره ۷ و ۱۹ مراجعه کنند.

۲- وسائل الشیعه ، شیخ حر عاملی ، دار احیاء التراث العربی ج۷، ص ۳۶۶ حدیث۲۴

۳ـ همان ، ص ۳۶۳ ، حدیث ۱۲

۴ـ  همان، ص ۳۶۴، حدیث ۱۴

۵ـ همان ، ص ۳۶۶، حدیث ۲۲

برچسب ها
دکمه بازگشت به بالا
بستن