کلام ایام ـ ۳۶۹، امام سیدالساجدین ـ علیه السلام ـ و حادثه شهادت او

کلیات

  • گریه امام سجاد – علیه السلام – برای حادثه شهادت حضرت سیدالشهداء امام حسین – علیه السلام – و یارانش تا آخرین روز عمر مبارک او ادامه داشت .

  • گریه برای امام حسین – علیه السلام – نوعی عبادت و عامل حیات قلبها و مرتبه رفیعی از « ذکر الله » است .

  • امامت حضرت امام سیدالساجدین – علیه السلام – در روزی عظیم و در معرض طوفانی شدید از بلاها و مصیبت ها شروع شد .

  • معارف دین توحیدی در سیره و کلام امام سیدالساجدین ( علیه السلام ) .

  • نقل بعضی از سخنان امام سجاد – علیه السلام – از مقالات قبلی .

  • امام سیدالساجدین – علیه السلام – خانواده های فقیر را جهت انفاق به آنها شناسائی می کرد .

  • زکات واجب را بهتر است بصورت آشکار و صدقات مستحبی را بصورت پنهانی پرداخت کرد .

  • انفاق به نیازمندان بطور پنهانی و در تاریکی شب .

  • انفاق امیرالمؤمنین علی – علیه السلام – در شب و روز و بصورت پنهانی و آشکار .

ماه محرم الحرام در عرصه فرهنگ دین آسمانی با حزن و اندوه و گریه بر مصائب سرور جوانان بهشتی حضرت سیدالشهداء امام حسین ـ علیه السلام ـ و یاران وفادارش شروع می شود و با یاد مصائب امام سیدالساجدین به پایان می رسد. اما حزن و گریه بر امام حسین ـ علیه السلام ـ و شهدای همراه او و بر امام سیدالساجدین ـ علیه السلام ـ و مجموعاً حادثه عاشورا، باشکوه و جلالتی همراه است و در زندگی اهل ایمان استمرار دارد. بطوریکه نقل کرده اند خود امام سجاد ـ علیه السلام ـ در طول عمر شریفش بعد از حادثه عاشورا یک روز را بدون این گریه و حزن و اندوه سپری نکرد و گریه او برای حادثه شهادت پدر بزرگوارش و حجت خدای سبحان و یاران و همراهانش تا آخرین روز عمر شریفش ادامه داشت و در آن روز به پایان رسید.
گریه بر امام سیدالشهداء ـ علیه السلام ـ نوعی عبادت و عامل حیات قلبها و مرتبه رفیعی از «ذکر الله» است و نعمتی است عظیم از طرف خدای سبحان به اهل ایمان.
روز بیست و پنجم ماه محرم، طبق بعضی روایات سالروز شهادت امام سیدالعابدین علی بن الحسین ـ علیهما السلام ـ است. بعضی از مورخان هم شهادت آن حضرت را در روز دوازدهم این ماه نقل کرده اند.
امامت آن حضرت در روزی عظیم و در فضای طوفان شدیدی از بلاها و مصیبت ها یعنی در روز عاشورا و انتهای آن جنگ نابرابر عظیم شروع شد.
امام سروراهل سجده و زینت اهل عبادت و ستاره درخشان آسمان عرفان قدسی در حادثه کربلا و فضای آن جنگ باشکوه حضور داشت اما بجهت ابتلاء به بیماری شدید قدرت بدنی لازم برای رفتن به میدان جنگ را نداشت، اما با وجود آن بیماری و ضعف شدید بدنی از پدر گرامی خود حضرت سیدالشهداء ـ علیه السلام ـ اجازه جهاد و شرکت در جنگ خواست، اما آن حضرت به او اجازه جنگ نداد و اعلام فرمود که از آن ساعت عهده دار مقام امامت خواهد شد و سرپرستی بانوان حرم و کودکان را به او واگذار کرد.
در سالهای قبل مقالاتی درباره امام سیدالساجدین ـ علیه السلام ـ منتشر شد! و در آن مقالات مواردی از سخنان و رفتارهای آن بزرگوار با شرح و توضیحی ذکر شد. در این مقاله بعد از ذکر عناوین و شماره های آن مقالات به ذکر و توضیح موارد دیگری از رفتار ها  سخنان آن وجود قدسی می پردازیم.
کلام ایام ـ ۱۱، شهادت امام زین العابدین (علیه السلام )
کلام ایام ـ ۴۸، ولادت امام سیدالساجدین ـ علیه السلام ـ قلّه دیگری در سلسله جبال فضائل ماه شعبان
کلام ایام ـ ۳۰۰، شهادت امام سیدالعابدین ـ علیه السلام ـ و پایان گریه ها و احزان طولانی
در این بخش از این مقاله قبل از ذکر سخنانی از امام ـ علیه السلام ـ قطعه ای از یک مقاله قبلی را نقل می کنیم:
« امام سجاد (ع) در حادثه کربلا حضور داشت و به جهت ابتلاء به مریضی شدید امکان شرکت در جنگ برای او وجود نداشت بنابراین از گروه مردان همراه پدر بزرگوارش حضرت سیدالشهداء امام حسین (ع)، تنها او زنده ماند. و وقتی همراه اسراء خاندانش او را به کوفه بردند، ابن زیاد- والی کوفه- دستور قتل آن بزرگوار را صادر کرد اما به لحاظ حمایت حضرت زینب (س) تا مرحله آمادگی برای کشته شدن خودش، از قتل او منصرف شدند. در حقیقت اراده الله- جلّ جلاله- به این صورت جریان یافت تا سلسله قدسی حجت های پروردگار قطع نشود و آن بزرگوار عامل انتقال علوم و حکمت ها و فضائل اخلاقی جدّ بزرگوارش رسول خدا (ص) و ائمّه اهل بیت (علیه السلام) و همه پیامبران خدا، سلام الله علیهم اجمعین به نسل های بعدی باشد.
امام زین العابدین (ع) رهبری کشتی دین توحیدی را بعد از شهادت پدر بزرگوارش در روز عاشورا به عهده گرفت و با تحمل سختی ها و مشقّت های فراوان، مانع غرق شدن آن کشتی در طوفان های سهمگین حوادث شد، و آن سفینه نجات را تا ساحل امن هدایت کرد. سختی ها و مشقّت ها و سنگینی حوادث در حدی بود که می توانست کوه های عظیم ریشه دار را متلاشی کند، اما آن بزرگوار تمام آن ها را تحمل کرد، چون در مرتبه ای خاص و بسیار متعالی به قدرت بی پایان خداوند متصل بود و آن استقامت شگفت انگیز و بی نظیر از ناحیه آن نوع اتصال به وجود آمد. مصائبی که امام سید الساجدین (ع) در حادثه عاشورا به آن ها گرفتار شد خارج از حدّ اندازه گیری و بیان است و روزی از عمر مبارکش بدون اشک برای آن حادثه سپری نشد، اما آن حوادث شکننده و در هم کوبنده هم نتوانست مانع انجام وظایف امامت و رهبری انسان ها شود و او تمام روزهای عمر شریف خود را همراه با اشک چشم به ارشاد انسان ها و آموزش روش زندگی آسمانی برای آن ها سپری کرد.

امام سید الساجدین (ع) گنجینه عظیمی از علوم و حکمت های پیامبران خدا (ع) و در رأس آن ها جدّ بزرگوارش رسول خدا (ص) و امامان قبل از خود را برای انسان ها فراهم کرد، این دعاهای نورانی در کتابی به نام «صحیفه سجادیه» جمع آوری شد و در فضای علم و عرفان و نیایش و ارتباط با خداوند منتشر شد.
امام سجاد (ع) راه روشن و هموار و امنی را از عالم دنیا به طرف عرش پروردگار عالمیان ایجاد کرد و انسان ها را به آن راه هدایت کرد و چراغ هائی را در کنار آن راه باشکوه نصب کرد که نور آن ها دائمی است و هرگز آن چراغ ها خاموش نخواهد شد. او انسان ها را به پناهگاه مستحکم و مطمئن «ذکر الله» و نیایش با پروردگار، هدایت کرد.
از آن بزرگوار علاوه بر آن دعاهای نورانی رفتارها و سخنانی نقل شده است که حاصل اخلاص بی انتها و عبادت های اختصاصی و حالات روحی بی نظیر او می باشد.»(۱)
در این بخش از مقاله مواردی از سخنان آن بزرگوار را تحت عنوان: معارف دین توحیدی در سیره و کلام امام سیدالساجدین ـ علیه السلام ـ همراه با شرح و توضیحی ذکر می کنیم و قبل از آن، موارد مذکور در مقالات قبلی را با ترجمه آنها می آوریم، همچنانکه در مقالات مشابه قبلی و درباره سیره شریف دیگر ذوات مقدسه رهبران آسمانی به آن عمل شد. علاقه مندان می توانند شرح و توضیح این احادیث را در مقالات فوق الذکر قبلی ملاحظه و مطالعه کنند.
۱- از امام سیّد الساجدین علی بن الحسین ( علیهما السلام ) نقل شده است که فرمود:
« المُؤمِنُ مِن دُعائِهِ عَلى ثَلاثٍ : إمّا أن یُدَّخَرَ لَهُ و إمّا أن یُعَجَّلَ لَهُ و إمّا أن یُدفَعَ عَنهُ بَلاءٌ یُریدُ أن یُصیبَهُ» (۲) یعنی دعای مؤمن سه حالت پیدا می کند: یا برای او ذخیره می شود، یا سریعاً حاجت او به او عطا می شود، یا به جهت آن دعا بلایی که بنا بود به او برسد دفع می شود. یعنی دعای مؤمن هیچ وقت بی حاصل و بی ثمر نخواهد بود، بلکه دعای حقیقی منتهی به استجابت خواهد شد، منتهی استجابت دعا یک موضوع است و زمان یا نحوه استجابت موضوع دیگر، و احتمال دارد دعای مؤمنی مستجاب شود ولی او بعد از مدّتی به خواسته اش برسد. و یا به جای دریافت خواسته اش ـ که یک وقت به نفع او نیست ـ خداوند بلایی را از او دفع کند. این مطلب بسیار مهم در مورد دعا و استجابت آن، با عبارات دیگری و با تفصیلی از وجود مبارک امیرالمؤمنین علی ـ علیه السلام ـ در نامه آن بزرگوار به فرزندش امام حسن مجتبی ـ علیه السلام ـ هم آمده است. آن حضرت در این زمینه فرمود: «فَلا یُقَنِّطَنَّکَ إِبْطَاءُ إِجَابَتِهِ فَإِنَّ الْعَطِیَّهَ عَلَى‏ قَدْرِ النِّیَّهِ» (۳) یعنی تو را نا امید نکند تأخیر در استجابت دعایت، چون عطیّه به میزان نیّت است…
۲- امام سجّاد (علیه السلام ) فرمود: «الرِّضا بِمَکْرُوهِ الْقَضاءِ أَرْفَعُ دَرَجاتِ الْیَقینِ»(۴) یعنی راضی بودن به قضائی که خوشایند انسان نیست، از بالاترین درجات یقین است. یعنی یک انسان مؤمن باید بداند که حوادث زندگی دنیوی همیشه خوشایند او نخواهد بود و باید به قضای پروردگار راضی باشد، ای بسا در حوادثی به ظاهر ناخوشایند، خیر زیادی برای انسان ذخیره شده است. و حوادث تلخ زندگی یک مؤمن آثار مطلوب و پاداش عظیمی را در آینده برای او خواهد داشت.
۳ـ امام سجاد (ع) فرمود: «أشَدُّ ساعاتِ ابْنِ آدَم ثَلاثُ ساعاتٍ: السّاعَهُ الَّتی یُعایِنُ فیها مَلَکَ الْمَوْتِ، وَ السّاعَهُ ‏الَّتی یَقُومُ فیها مِنْ قَبْرِهِ، وَ السَّاعَهُ الَّتی یَقِفُ فیها بَیْنَ یَدَیِ اللّه تَبارَکَ وَ تَعالی، فَإمّا الْجَنَّهُ وَ إمّا إلَی ‏النّارِ» (۵) یعنی سخت ترین ساعات فرزند آدم سه ساعت است: ساعتی که ملک الموت را می بیند و ساعتی که از قبرش بر می خیزد و ساعتی که مقابل خداوند تبارک و تعالی می ایستد.[مسیر او تعیین می شود] یا به سوی بهشت یا به طرف آتش.» (۶)
۴ـ  و فرمود:  ( علیه السلام ) «نَظَرُ الْمُؤْمِنِ فِی وَجْهِ أَخِیهِ الْمُؤْمِنِ لِلْمَوَدَّهِ وَ الْمَحَبَّهِ لَهُ عِبَادَة» (۷) یعنی نگاه مؤمن به صورت برادر مؤمنش از روی دوستی و محبت به او، عبادت است.
۵ـ  دعا مشهوری از امام – علیه السلام – نقل شده که دعای هفتم در کتاب « صحیفه سجادیه » است ، و قطعه ای از آن را ذکر میکنیم «یَا مَنْ تُحَلُّ بِهِ عُقَدُ الْمَکَارِهِ وَ یَا مَنْ یُفْثَأُ بِهِ حَدُّ الشَّدَائِدِ وَ یَا مَنْ یُلْتَمَسُ مِنْهُ المَخْرَجُ إِلَى رَوْحِ الْفَرَجِ ذَلَّتْ لِقُدْرَتِکَ الصِّعَابُ وَ تَسَبَّبَتْ بِلُطْفِکَ الْأَسْبَابُ وَ جَرَى بِقُدْرَتِکَ الْقَضَاءُ وَ مَضَتْ عَلَى إِرَادَتِکَ الْأَشْیَاءُ» (۸) یعنی ای آنکه باز می شود با او گره های سختی ها و ای آنکه آرام می گیرد با او صورت شداید و ای آنکه بیرون شدن و خروج ]از تنگی و سختی[ به سوی راحتی و آسایش را از تو طلب می کنند. دشواریها در مقابل قدرت تو ذلیل و هموار شده، اسباب به لطف تو برقرار شده و قضا با قدرت تو جریان یافته و اشیاء مطابق اراده تو روان شده است…»(۹)

کلام ایام - 118، برکات ولادت حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها
بخوانید

۶ – در سیره شریف امام سید السلاجدین – علیه السلام – نقل شده است :

« كَانَ عَلِيُّ بْنُ اَلْحُسَيْنِ عَلَيْهِمَا السَّلاَمُ لَيَخْرُجُ فِي اَللَّيْلَةِ اَلظَّلْمَاءِ فَيَحْمِلُ اَلْجِرَابَ فِيهِ اَلصُّرَرُ مِنَ اَلدَّنَانِيرِ وَ اَلدَّرَاهِمِ حَتَّى يَأْتِيَ بَاباً بَاباً فَيَقْرَعَهُ ثُمَّ يُنَاوِلَ مَنْ يَخْرُجُ إِلَيْهِ فَلَمَّا مَاتَ عَلِيُّ بْنُ اَلْحُسَيْنِ عَلَيْهِمَا السَّلاَمُ فَقَدُوا ذَلِكَ فَعَلِمُوا أَنَّ عَلِيَّ بْنَ اَلْحُسَيْنِ عَلَيْهِمَا السَّلاَمُ اَلَّذِي كَانَ يَفْعَلُ ذَلِكَ »(۱۰) یعنی : علی بن الحسین – علیهما السلام – در تاریکی شبها بیرون می آمد و کیسه و بسته ای با خود حمل می کرد که کیسه های در هم و دینار داخل آن بود و در خانه هائی را می زد و به کسانی که از خانه بیرون می آمدند ، عطا می کرد ، چون علی بن الحسین – علیهما السلام – وفات یافت و آن عطایا قطع شد ، مردم فهمیدند که کار او بود .

این رفتار کریمانه بخشی از عبادت آن وجود مقدس در شب ها بود .یعنی کمک مالی به نیازمندان بدون اینکه بین مردم علنی شود و بصورتی که عزت نفس و وقار افراد دریافت کننده کمک  هم حفظ شود .

آن رفتار امام – علیه السلام – متضمن چند نکته اخلاقی لطیف و کریمانه است از جمله :

یکم : امام – علیه السلام – وضع زندگی و معاش مردم شهر محل سکونت و یا عده ای از آنها را تحت نظر داشت و از آنها غافل نبود و افراد نیازمند به کمک را شناسائی می کرد و در تاریکی شب سراغ خانه های شناسائی شده می رفت و بطور ناشناس به آنها کمک مالی می کرد .

دوم : آن حضرت کمک مالی به نیازمندان را بطور مخفیانه انجام می داد تا هم حرمت و کرامت خانواده ها و افراد نیازمند حفظ شود و هم آموزشی باشد برای دیگران . در احکام اخلاقی دینی هم آن رفتار جایگاه رفیعی دارد ، و گفته می شود که لازم است زکات واجب شرعی بصورت آشکار پرداخته شود ، اما صدقات مستحبی بهتر است بصورت پنهانی انجام گیرد .

البته منظور پرداخت آشکار زکات واجب به محل دریافت زکات است و نه پرداخت آن از بیت المال به مردم نیازمند . یعنی اصل پرداخت زکات بهتر است آشکارا انجام بگیرد  تا آن عبادت جایگاه خود را در جامعه پیدا کند و دیگران نسبت به آن تشویق شوند . اما در مصرف زکات و نحوه پرداخت آن به نیازمندان از طرف حکومت ها  موضوع صورت دیگری خواهد داشت و لازم است عزت و کرامت افراد حفظ شود .

بطور کلی انفاق مال و کمک به نیازمندان لازم است در زمانها و شرایط مختلف انجام بگیرد و در همه آن شرایط مختلف لازم است با روش کریمانه و بزرگوارانه همراه باشد .خدای سبحان در کتاب آسمانی می فرماید :

« الَّذِينَ ينْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ بِاللَّيلِ وَالنَّهَارِ سِرًّا وَعَلَانِيةً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَيهِمْ وَلَا هُمْ يحْزَنُونَ » ( البقره / ۲۷۴ ) یعنی : کسانیکه اموال خود را انفاق می کنند در شب و روز و بصورت پنهانی و آشکار ، پاداش [ شایسته ] آنها نزد  پروردگارشان قرار خواهد داشت و برای آنها ترسی و اندوهی نخواهد بود .

در این آیه کریمه انفاق مال در چهار صورت یعنی در شب و روز و بصورت پنهانی و آشکار مورد سفارش قرار گرفته است ! و در احادیث تفسیری نقل شده است که این آیه در شأن امیرالمؤمنین علی – علیه السلام – نازل شده است. نقل کرده اند که آن بزرگوار چند درهم پول همراه داشت و آنها را بصورتهای مختلف در شب و روز  و بصورت پنهانی و آشکار به نیازمندان انفاق کرد و آیه کریمه در شأن او نازل شد .

انفاق بصورت آشکار هم درجائی که مناسب باشد سبب تشویق دیگران به آن کار و شیوع این رفتار مطلوب و ممدوح یعنی انفاق در بین مردم می شود و گاهی ضرورت پیدا می کند .

سوم : این نوع رفتار یعنی انفاق به نیازمندان در تاریکی شب ، و بصورت پنهانی و بدون اینکه شخص انفاق کننده شناخته شود ، آثار اخلاقی مهم دیگری هم دارد ، از جمله اینکه اخلاص نسبت به پروردگار عالمیان در آن صورت بیشتر می شود و عبادت خدا از هر نوع شائبه ای خالص می گردد . و می توان گفت آن وجود قدسی با این نوع رفتار خود اخلاص در عبادت را هم به اهل ایمان یاد می داد ، چون او یکی از معلمان آسمانی برای انسانها بود .

چهارم : این نوع رفتار امام سید الساجدین – علیه السلام – در سیره شریف امامان دیگر هم عمومیت داشت و درباره بعضی از آنها شهرت بیشتری یافته است . بطوریکه این رفتار کریمانه در سیره شریف امیرالمؤمنین علی – علیه السلام – جایگاه رفیعی داشت و آن بزرگوار بخشی از فرصت شبها را به این کار اختصاص می داد و  در تاریکی شبها بسته های مواد غذائی را به در خانه های نیازمندان می برد و در می زد و قبل از اینکه کسی بیاید و در را باز کند ، بسته مواد غذائی را کنار درب منزل قرار می داد و حرکت می کرد و با مدد جویان مواجه نمی شد .

و این جریان تاریخی را شاعر معاصر ، شهریار بصورتی زیبا به زبان شعر گفته است :

ناشناسی که به تاریکی شب            می برد شام یتیمان عرب

پادشاهی که به شب برقع پوش        می کشد بار فقیران بر دوش

تا نشد پردگی آن سرّ جلی              نشد افشاء که علی بود علی

در سیره شریف حضرت سیدالشهداء امام حسین – علیه السلام – هم گفته است که آن وجود قدسی در طول عمر مبارک خود بخشی از شبها را به این عبادت باشکوه اختصاص می داد و در روی دوش مبارک خود کیسه مواد غذائی را به در خانه نیازمندان حمل می کرد .

پنجم :امام سیدالساجدین – علیه السلام – این رفتار کریمانه  را شخصاً انجام می داد و راضی نمی شد کسی او را در آن کار یاری کند . یعنی او در حمل مواد غذائی به در خانه نیازمندان اگر چه زمانی طولانی برای انجام آن مورد نیاز بود ، از کسی کمک نمی گرفت و وجود شریف خود را به سختی ها می انداخت ! و این رفتار متواضعانه و توأم با اخلاص کامل در سیره شریف امامان معصوم – علیهم السلام – عمومیت داشت و این نوع رفتار نشانه دیگری از اخلاص کامل در عبادت پروردگار عالمیان بود .

الیاس کلانتری

۱۳۹۹/۰۶/۲۶

پاورقی ها:
۱ـ وبسایت حکمت طریف، بخش کلام ایام، شماره و عنوان: کلام ایام ـ۱۱، شهادت امام سیدالعابدین و پایان گریه ها و احزان طولانی.
۲ـ تحف العقول، مواعظ علی بن الحسین (ع)
۳ـ نهج البلاغه، نامه ۳۱
۴ـ تحف العقول، مواعظ علی بن الحسین (ع)
۵ـ نهج البلاغه، نامه ۳۱
۶ـ وبسایت حکمت طریف، بخش کلام ایام، شماره و عنوان: کلام ایام ـ۱۱، شهادت امام سیدالعابدین و پایان گریه ها و احزان طولانی.
۷ـ تحف العقول، ص، ۳۱۱
۸ـ صحیفه سجادیه، دعای هفتم
۹ـ وبسایت حکمت طریف، بخش کلام ایام، شماره و عنوان: کلام ایام ـ ۴۸، ولادت امام سیدالساجدین علیه السلام قلّه دیگری در سلسله جبال فضائل ماه شعبان

۱۰- اصول کافی ، شیخ کلینی

برچسب ها
دکمه بازگشت به بالا
بستن