پرسش و پاسخ ـ ۵،چرا در قرآن کریم ابلیس به صورت جمع وجود ندارد؟

پرسش: چرا در قرآن کریم شیطان جمع شده (شیاطین) وجود دارد ولی ابلیس به صورت جمع وجود ندارد؟

پاسخ: ابلیس اسم آن موجودی است كه در عرف فرهنگ ادیان آسمانی به او «شیطان» گفته می‌شود و با این كلمه مشهور شده است‏، اما كلمة «شیطان» صفتی است برای نوعی از موجودات با وصفی معین. اما این كلمه در اثر استعمال زیاد و شهرت  ابلیس‏، در این صفت، به‌صورت اسمی برای او درآمده و اگر بدون قید خاصی به كار رود منظور همان موجود خواهد بود. درحالی‌كه این كلمه یعنی شیطان صفتی است كه برای موجودات گوناگونی که این  صفت را دارند به کار می رود.

در معنای كلمه شیطان گفته شده: هر موجود متمرد سركش عاری از خیر است كه در شر اقامت طولانی داشته اعم از جن و انسان و حیوانات . به‌طور كلی شیطان یعنی موجود شریر.

در قرآن مجید در موارد متعددی كلمه  شیطان به‌صورت جمع یعنی «شیاطین» به‌كار رفته است. به‌عنوان نمونه:

«اإِنَّا جَعَلْنَا ﭐلشَّیَاطِینَ أَوْلِیَاءَ لِلَّذِینَ لَا یُؤْمِنُونَ» (الاعراف/٢٧) یعنی : ما شیاطین را اولیاء كسانی قرار دادیم كه ایمان نمی‌آورند.

با این حساب شیطان یك موجود تنها نخواهد بود.

در قرآن كریم غالباً وقتی داستان آدم (ع) و موضوع سجده ملائكه ذكر شده‏، از او با كلمة ابلیس یاد شده است‏، اما بعد از تمرد از فرمان خداوند به او شیطان گفته شده، به‌عنوان نمونه: در سوره بقره در این زمینه گفته شده:

« وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِکَةِ ﭐسْجُدُواْ لئَادَمَ فَسَجَدُواْ إِلَّا إِبْلِیسَ أَبَىٰ وَﭐسْتَکْبَرَ وَکَانَ مِنَ ﭐلْکَافِرِینَ» (البقره/٣٤)

اما در ادامه داستان در آیه ٣٦ می‌فرماید:

«فَأَزَلَّهُمَا ﭐلشَّیْطَانُ عَنْهَا فَأَخْرَجَهُمَا مِمَّا کَانَا فِیهِ» (البقره/٣۶)یعنی : شیطان آدم و حوا را لغزانید و اخراج كرد از آن‌جا و آن مقامی كه در آن بودند.

در زبان احادیث كلمه شیطان در مورد حیوانات سركش و شریر مثل اسب وحشی و سركش و عوامل بیماری‌ها یعنی میكرب‌ها هم علاوه بر انسان‌های شریر‏‏، گفته شده است.

الیاس کلانتری

۱۳۹۳/۰۴/۰۶