کلام ایام – ۶۳، امیرالمؤمنین علی علیه السلام و عظمت حادثه شهادت او

 

indexامیرالمؤمنین علی (علیه السلام) و عظمت حادثه شهادت او

بخش اول

در مسیر حوادث عظیم ماه رمضان مثل نزول قرآن و قرار گرفتن شب قدر در این ماه، و تشریع عبادت شکوهمند روزه، و ولادت امام حسن مجتبی (علیه السلام) حادثه عظیم دیگری وقوع یافته و آن حادثه شهادت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) است. عظمت این حادثه و وسعت آن به حوادث دیگر این ماه ارتباط پیدا کرده است. و ان شاء الله در زمینه این نوع ارتباط ها در ادامه این مقالات بحثی خواهد آمد.

اما همچنانکه عظمت قرآن مجید و عظمت شب قدر فوق حدّ محاسبه و ارزیابی است، عظمت حادثه شهادت امیرالمؤمنین (علیه السلام) هم فوق حدّ محاسبه و ارزیابی است. البته منظور از این عظمت فقط جهت آشکار آن یعنی موضوع مصیبت و حزن و اندوه مربوط به این حادثه نیست بلکه این عظمت جهات مختلفی دارد که بخواست خداوند در سلسله مقالات مربوط به شخصیت امیرالمؤمنین و حادثه شهادت او، مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت.

بحث در مورد این حادثه عظیم را از کلام نورانی امام حسن مجتبی (علیه السلام) شروع می کنیم. چون کلام آن حضرت (علیه السلام) اولین کلامی است که در روز حادثه شهادت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) از صدر شریف مقام عصمت و جانشینی آن بزرگوار یعنی امام حسن مجتبی (علیه السلام) صادر شده است.و مشتمل بر توصیفی از مقام مبارک یکی از حجت های پروردگار در مورد آن بزرگوار است.

این خطبه را شیخ مفید در کتاب «الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد» مشهور به کتاب ارشاد شیخ مفید آورده است و ما از همان کتاب آن را نقل می کنیم:

«روی اَبوُمِخْنَفْ لوط بن یحیی… خطب الحسن بن علی علیهما السلام فی صبیحة اللیلة التی قبض فیها امیرالمؤمنین (علیه السلام) فحمد الله و أثنی علیه و صلّی علی رسول الله (صلّی الله علیه و آله) ثم قال لقد قبض فی هذه اللیلة رجل لم یسبقه الاولون بعمل و لا یدرکه الآخرون بعمل…»(۱) یعنی ابومخنف لوط بن یحیی روایت کرده… که امام حسن (علیه السلام) در صبح شبی که امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) از دنیا رفت برای مردم خطبه ای خواند و ابتدا پروردگار عالم را حمد کرد و ثنا گفت و بر رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) صلوات فرستاد، سپس فرمود در این شب مردی از دنیا رفت که هیچ کس از گذشتگان در عمل به او سبقت نگرفته است، و از آیندگان نیز هیچ کس در مقام عمل به او نخواهد رسید.

از کلام امام حسن مجتبی (علیه السلام) روشن می شود که مقام امیرالمؤمنین (علیه السلام) در عبادت پروردگار عالم و عمل به فرمان های او و اطاعت از رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) و حمایت از او و کمک به استقرار ارکان دین توحیدی، در تمام تاریخ زندگی انسان ها مقامی ممتاز و اختصاصی بوده است. بطوریکه در حادثه جنگ احزاب رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) یک عبادت او را افضل از عبادت همه انس و جن تا روز قیامت شمرده است.

او بعد از وجود مبارک رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) برترین مرتبه از فضائل انسانی را در تاریخ زندگی انسان ها دارا است و بیشترین تأثیر در نشر معارف دین توحیدی و استقرار پایه های آن از ناحیه رفتارهای آن بزرگوار به وجود آمده است.

نوع اعمال او و قدرت و استقامت و علم و اخلاص بی نظیرش عامل حیات دین توحیدی و همه فضائل پیامبران خدا، و در رأس آن ها وجود مبارک خاتم الأنبیاء حضرت محمد (صلّی الله علیه و آله و سلّم) شده است.

امام مجتبی (علیه السلام) در ادامه کلام خود در توصیف امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود:

«لقد کان یجاهد من رسول الله فیقیه بنفسه» یعنی او جهاد می کرد همراه رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) و از آن وجود گرامی با جان خود محافظت می کرد. امام مجتبی (علیه السلام) در این قطعه از کلام خود به قهرمانی های امیرالمؤمنین (علیه السلام) در جنگ ها و فداکاری های او در دفاع از وجود شریف رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) و محافظت از آن وجود مبارک و دفع خطرات از او در حوادث خطرناک  اشاره ای کرده است.

کلام ایام ـ 375، معارف دین توحیدی در سیره ی کلام امام حسن مجتبی ( علیه السلام )
بخوانید

در دوره نبوت و رسالت رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) گاهی حوادث بسیار خطرناکی پیش می آمد که فقط فداکاری امیرالمؤمنین (علیه السلام) و تحمل خطر کشته شدن از ناحیه او، عامل نجات جان آن حضرت می شد.

بعنوان نمونه خوابیدن امیرالمؤمنین (علیه السلام) در شب هجرت در جای رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) در حالیکه عده ای با شمشیرهای آماده خانه آن حضرت را محاصره کرده بودند و تصمیم داشتند وارد خانه شده و او را به قتل برسانند. یعنی کشته شدن امیرالمؤمنین (علیه السلام) در آن وضعیت محتمل قریب به یقین بود.

در جنگ احد با انتشار شایعه ای مسلمین پراکنده شده بطوریکه فقط ۳ یا ۴ نفر در کنار رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) ماندند و در مرحله ای فقط شخص امیرالمؤمنین کنار آن حضرت باقی مانده بود و به تنهائی حملات گروه های دشمن را که قصد کشتن رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) را داشتند دفع می کرد. و این فداکاری بی نظیر موجب دفع خطر کشته شدن از وجود مبارک آن حضرت (صلّی الله علیه و آله و سلّم) شد، در حالیکه حدود نود زخم به پیکر مبارک امیرالمؤمنین (علیه السلام) خورده بود. بطوریکه او نتوانست در زمان مراجعت از میدان جنگ به مدینه سوار بر مرکب شود و او را با آن وضعیت به طرف شهر آوردند.

امام (علیه السلام) در ادامه کلام خود در وصف فداکاری های امیرالمؤمنین (علیه السلام) و نقش او در استحکام ارکان دین توحیدی فرمود:

«و کان رسول الله (ص) یوجهه برایته، فیکنفه جبرئیل عن یمینه و میکائیل عن یساره، فلا یرجع حتی یفتح الله علی یدیه» یعنی رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) او را با پرچم خود به میدان های جنگ می فرستاد، و در این حال جبرئیل از سمت راست و میکائیل از سمت چپ او را در میان می گرفتند و او بر نمی گشت تا خداوند فتح را بدست او محقّق کند.

موضوع امداد ملائکه به مؤمنین در میدان های جنگ در آیاتی از قرآن ذکر شده است. از جمله آیات ۱۲۳ تا ۱۲۷ سوره مبارکه آل عمران بطوریکه می فرماید:

«وَلَقَدْ نَصَرَكُمُ اللَّهُ بِبَدْرٍ وَأَنْتُمْ أَذِلَّةٌ فَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ–  إِذْ تَقُولُ لِلْمُؤْمِنِينَ أَلَنْ يكْفِيكُمْ أَنْ يمِدَّكُمْ رَبُّكُمْ بِثَلَاثَةِ آلَافٍ مِنَ الْمَلَائِكَةِ مُنْزَلِينَ–  بَلَى إِنْ تَصْبِرُوا…»

در این آیات هم، اصل نزول ملائکه برای نصرت مؤمنان، و هم شرایط استحقاق امداد آسمانی برای آن ها ذکر شده است. یعنی مسلمین فقط در بعضی جنگ ها شرایط دریافت امداد آسمانی را پیدا کردند، فلذا فقط در آن موارد نصرت ملائکه برای آن ها برقرار شد.

اما حمایت دو ملک مقرّب پروردگار یعنی جبرئیل و میکائیل (علیهما السلام) در مورد امیرالمؤمنین موضوع دیگری است، علاوه بر موضوع امداد متعارف ملائکه برای سپاه مسلمین. یعنی حمایت آن دو ملک مقرّب در همه جنگ ها شامل حال امیرالمؤمنین (علیه السلام) بود چون آن بزرگوار همیشه استحقاق و شایستگی آن نوع امداد ملائکه را داشت.

لازم به ذکر است که امداد ملائکه به شکل خاصی انجام می گرفت یعنی به صورتی نبود که مانع به وجود آمدن خطری برای مؤمنین شوند و در نتیجه کسی از آن ها کشته نشود، نه! یلکه با وجود امداد قطعی ملائکه- مطابق آیات ذکر شده- باز عده ای از آن ها به شهادت رسیدند و اصلاً یکی از شرایط استحقاق امداد آسمانی، استقامت و تحمل خطر کشته شدن از طرف مسلمین بود.

مطابق این توضیح می شود گفت که حمایت دو فرشته مقرّب خداوند از امیرالمؤمنین (علیه السلام) به صورت جلوگیری از مجروح شدن و به خطر افتادن آن حضرت نبود. بلکه این حمایت جهت تحقّق فتح و زنده ماندن آن بزرگوار تا زمان معینی بود که دین خدا استقرار یابد و تقویت شود، اگر چه با تحمل خطر امکان کشته شدن و مقاومت در مقابل سختی های زیاد.

امام حسن (علیه السلام) بعد از بیان نوع رفتارهای جنگی امیرالمؤمنین به موقعیت زمانی حادثه شهادت و زندگی زاهدانه آن حضرت اشاره کرده، و ما بخواست خداوند این فصل از کلام آن بزرگوار را در بخش بعدی این مقالات با توضیحات فشرده ای ذکر خواهیم کرد.

الیاس کلانتری

۹۵/۴/۸

پاورقی:

۱-ارشاد، شیخ مفید، انتشارات علمیّه اسلامیّه، ج ۲، ص ۴

برچسب ها
دکمه بازگشت به بالا
بستن