کلام ایام – ۳۶، گردش کنار نهری در بهشت

گردش کنار نهری در بهشت1111 (4)

بخش دوم

در بخش اول این مقاله اشاره اجمالی به موقعیت ماه رجب و جلالت خاص آن شد، و گفته شد که برای دریافت مراتب عظیم رحمت خداوند در این ماه و بهره مندی از برکات مخصوص آن، راه هایی تعیین شده است و یکی از آن راه ها «دعا» است. از جمله دعاهای مشترک این ماه، دعایی است که از امام صادق (ع) نقل شده و آن حضرت توصیه فرموده است که این دعا در هر روز از ماه رجب، صبح و شب و بعد از نمازها خوانده شود.

در این بخش این دعای شریف را بطور کامل نقل می کنیم و تفسیری فشرده برای بعضی از عبارات آن می نویسیم:

« یا مَنْ‏ أَرْجُوهُ‏ لِکُلِ‏ خَیْرٍ، وَ آمَنُ‏ سَخَطَهُ عِنْدَ کُلِّ شَرٍّ، یا مَنْ یُعْطِی الْکَثِیرَ بِالْقَلِیلِ، یا مَنْ یُعْطِی مَنْ سَأَلَهُ، یا مَنْ یُعْطِی مَنْ لَمْ یَسْأَلْهُ وَ مَنْ لَمْ یَعْرِفْهُ تَحَنُّناً مِنْهُ وَ رَحْمَةً، أَعْطِنِی بِمَسْأَلَتِی إِیَّاکَ جَمِیعَ خَیْرِ الدُّنْیا وَ جَمِیعَ خَیْرِ الاخِرَةِ، وَ اصْرِفْ عَنِّی بِمَسْأَلَتِی إِیَّاکَ جَمِیعَ شَرِّ الدُّنْیا وَ شَرِّ الاخِرَةِ، فَإِنَّهُ غَیْرُ مَنْقُوصٍ ما أَعْطَیْتَ، وَ زِدْنِی مِنْ فَضْلِکَ یا کَرِیمُ.

یا ذَا الْجَلالِ وَ الإِکْرامِ یا ذَا النَّعْماءِ وَ الْجُودِ، یا ذَا الْمَنِّ وَ الطَّوْلِ، حَرِّمْ شَیْبَتِی عَلَى النّارِ »(۱)

یعنی ای آنکه برای هر خیری به او امیدوارم. بطور کلی منشأ همه خیرات خداوند عالم است اگرچه یک یا چند موجود، واسطه انتقال خیرات از طرف خداوند به انسان ها قرار گیرند. باید از خداوند تقاضای خیر کرد و اگر او رسیدن نعمتی را به بنده ای مقدر فرمود، این خیر در هر صورتی و با توسطیّت هر موجودی که او تصویب فرماید به بنده خواهد رسید. اما غالباً انسانها به واسطه های انتقال نعمت های پروردگار بیشتر توجه دارند تا مبدأ اصلی آنها که خداوند است. جز موحدان حقیقی که موجودات را صِرفاً واسطه انتقال خیرات تلقی می کنند و زمانی که نعمتی به آنها رسید پروردگار خود را شکر می کنند و آن را از ناحیه اراده او می دانند.

« وَ آمَنُ‏ سَخَطَهُ عِنْدَ کُلِّ شَرٍّ » یعنی در کنار شُرور از خشم او در امان هستم، احتمالاً مراد این است که شُرور مستقیماً و ابتداءً از طرف خداوند نازل نمی شود و بلکه شُرور نتیجه طبیعی اعمال انسانها است.

هر عملی از انسانی سر بزند، آثار و نتایج معینی بدنبال خواهد داشت. آنچه از خداوند نازل می شود در اصل خیرات و حسنات است. اما در نظام قانونمند حاکم بر عالم نتایج اعمال نامطلوب به عنوان نوعی شّر به صاحب عمل بر می گردد.

« یا مَنْ یُعْطِی الْکَثِیرَ بِالْقَلِیلِ » یعنی آنکه عطا می کنی ] نعمت ها و پاداش های [ فراوان را به ] اعمال[  اندک. آنچه را خداوند در نظام حاکم بر عالم دنیا به انسان ها عطا می کند، همسطح اعمال و عبادات او نیست و پاداش خداوند در قیاس به اعمال انسان ها بسیار زیاد است. بعنوان مثال یک انسان مقدار معینی بذر یک گیاه را در زمین مستعدی می پاشد و آنرا چند بار آبیاری می کند. کاری که او در آن مزرعه انجام می دهد و هزینه ای که مصرف می کند در قیاس به محصول بدست آمده خیلی اندک است. اما اراده خداوند و قوانینی که او در عالم دنیا به جریان انداخته در مدت کوتاهی بذر کاشته شده را به ده ها و صدها برابر افزایش می دهد. مقداری گندم یا برنج یا امثال آن ها در عرض چند ماه به صد برابر از جنس خود تبدیل می شود. و مثلاً مقداری هسته درخت میوه، به علاوه مقداری کار و هزینه مصرف شده برای کاشت و پرورش آن ها، در عرض چند سال به یک باغ پر از درختان میوه تبدیل می شود. ارزش محصول بدست آمده خیلی بیشتر از کار کشاورز و هزینه ایست که برای آن باغ میوه مصرف شده است.

یا بعنوان مثال ماده اولیه بدن انسان و اعضاء آن بدن، مقداری خاک و آب است. یعنی مقداری خاک ناچیز در مسیر اراده خداوند قرار گرفته و تبدیل شده مثلاً به قلب انسان. حال اگر قلب یک انسان و یا چشم او با مقدار هم وزن از خاک و آب مقایسه شود، چه نتیجه ای حاصل خواهد شد. یعنی ارزش و قیمت قلب انسان که حیاتش وابسته به آن است نسبت به هم وزن آن از مواد زمینی یعنی خاک و آب، یا فلان گیاه و فلان میوه و فلان مقدار مواد غذائی متعارف چه مقدار است؟

اگر قسمتی از بدن انسان آسیب ببیند و مثلاً زخمی در آن به وجود بیاید، و بعد از مدتی از ناحیه بکار بردن بعضی داروها و مصرف بعضی غذاها و گاهی حتی بدون مصرف دارو و غذای خاصی و بلکه در مسیر رشد طبیعی بدن، آن قسمت آسیب دیده ترمیم شود. در این جریان سرانجام مقداری خاک و آب و صورت تبدیل شده آن ها به غذا و دارو، عامل تبدیل عضو آسیب دیده ای از بدن به عضو سالم شده است.

کلام ایام - 65، امیرالمؤمنین علی علیه السلام و عظمت حادثه شهادت او
بخوانید

خداوند عالمیان نظامی را در عالم دنیا برقرار کرده است که تمامی وسایل مورد نیاز زندگی انسان در خاک و آب و هوای اطراف زمین قرار دارد و یا از آن ها به وجود می آید، مثل اشیاء نفیس و قیمتی مورد نیاز زندگی انسان از جمله فلزات مختلف و جواهرات قیمتی، و مثل بدن انسان و اعضاء این بدن و مواد غذائی و دارو و لباس و مسکن و آنچه مورد نیاز او است.

آنچه بعنوان مثال گفته شده مربوط است به زندگی دنیوی انسان که جاده زندگی حقیقی اوست و عالمی است پر از بلاها و گرفتاری ها و محدودیت ها و ممنوعیت ها. اما در نظام زندگی اخروی وضع انسان بسیار متفاوت با نظام دنیا است. در زندگی اخروی و مقصد حقیقی آن یعنی زندگی در بهشت از محدودیت ها و ممنوعیت های زندگی دنیوی خبری نیست و بین انسان و خواسته ها و مطلوب های او مانعی و فاصله ای وجود ندارد. خداوند در زندگی اخروی برای یک عمل کوچک انسان پاداش های عظیمی عطا خواهد کرد که با ادراکات محدود دنیوی کیفیات و ارزش های آنها قابل درک نیست.

قصرهای با شکوه و وسیع بهشتی آن هم در همسایگی پیامبران خدا با هیچ معیار دنیوی قابل ارزیابی نیستند، آن قصرها از سنگ ها و آجر و خشت و گل دنیوی ساخته نشده اند، بلکه از یاقوت و زمرد و جواهرات یکپارچه بهشتی و توسط ملائکه ساخته شده اند. و آن نعمت های با ارزش، فوق حد تصور گاهی برای یک عمل کوچک دنیوی مثل اطعام به یک گرسنه و عیادت یک مریض، و پناه دادن به یک انسان گرفتار و احترام به والدین و دلجویی از یک کودک یتیم و یک نماز و یک یا چند روز در ماه رجب و ماه رمضان یا ایّام دیگر، روزه گرفتن و یا خواندن فلان دعا و امثال آنها به انسان عطا خواهد شد.

در احادیث ذوات مقدسه معصومین (ع) آمده – بطوریکه به بعضی از آنها اشاره شد – یک روز در ماه رجب روزه گرفتن، فلان پاداش عظیم بهشتی را به دنبال خواهد داشت. اگر عمل بسیار کوچک و عادی روزه گرفتن در یک روز را در نظر بگیریم و پاداش آنرا در بهشت، معنای این عبارت – در دعای شریف مورد بحث، – « یا مَنْ یُعْطِی الْکَثِیرَ بِالْقَلِیلِ » آشکار می شود.

اگر ارزش و قیمت یک خانه دنیوی را در نظر بگیریم که گاهی انسان ها بخش عظیمی از عمر و مال و امکانات زندگی خود را صرف خریدن یا ساختن آن می کنند، و ارزش و قیمت یک قصر بهشتی را که فوق حد تصور دنیوی انسان می باشد، در مقام مقایسه و ارزیابی کنار آن تصور کنیم، جلالت این عبارت از دعای شریف آشکارتر می شود.

علت اینکه خداوند در مقابل عمل کوچک یک بنده پاداش عظیمی را به او عطا می کند دارائی بی انتها و کرم بی پایان اوست. و اما ممنوعیت ها و محدودیت ها در دنیا بجهت نوع زندگی دنیوی است و این ممنوعیت ها و محدودیت ها از یک جهت به اعمال انسان ها و روش زندگی آن ها مربوط می شود. و گاهی نعمت های فراوان در دنیا عامل باز ماندن از سفر انسان بسوی زندگی اخروی می شود. مثل اینکه بار سنگین یک مسافر در جاده مانع حرکت سریع او خواهد شد. اما در زندگی اخروی مشکلی برای انسان ها در این زمینه وجود ندارد و دارائی های او و امکانات زندگی او هر قدر بیشتر شود برای او مفید تر و مطلوب تر و لذت بخش تر خواهد بود. و انسان زیانکار در این تجارت عظیم با خداوند کسی است که امکانات زندگی و عمر خود را در همین جاده مصرف کند و برای آن مقصد عظیم و زندگی با شکوه آن چیزی اندوخته نکند.

الیاس کلانتری

۹۵/۱/۲۹

پاورقی:

  1. این دعای شریف در کتاب های مشهور دعا ذکر شده و در کتاب مفاتیح الجنان در بخش اعمال مشترک ماه رجب بعد از زیارت رجبیّه قرار دارد.

برچسب ها
دکمه بازگشت به بالا
بستن