کلام ایّام – ۴۷، ولادت حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام
ولادت حضرت ابوالفضل العباس (علیه السلام)
روز بعد از ولادت حضرت سید الشهدا امام حسین (علیه السلام) یعنی روز چهارم ماه شعبان المعظم ولادت پرچمدار نهضت مقدس حسینی (علیه السلام)، حضرت عباس بن علی (علیهما السلام) واقع شده است. نام مقدس آن بزرگوار یادآور جوانمردی ها، شجاعت ها، غیرت ها، وفاداری ها، استقامت در راه دفاع از حریم دین توحیدی، اخلاص نسبت به پروردگار عالم و تکریم رسول خدا (صلّی الله علیه و آله وسلّم) و اهل بیت عصمت و طهارت ( علیهم السلام ) می باشد.
حضرت عباس (علیه السلام) ادب جمیل توحیدی را از پدر بزرگوارش امیرالمؤمنین (علیه السلام) و دو برادر کریم خود، گوشواره های عرش خدا، امام حسن و امام حسین ( علیهما السلام ) فرا گرفته بود.
رفتارهای او در مقابل فرزندان رسول خدا (صلّی الله علیه و آله وسلّم) و حمایت از آن دو و فداکاری در راه آنها، مثل رفتارهای امیر المؤمنین علی (علیه السلام) در مقابل پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله وسلّم) بود.
رفتارهای شکوهمند تجلّی یافته از شخصیت کم نظیر او در طول عمر مبارکش بالخصوص در نهضت مقدس عاشورا او را به یک قهرمان عظیم تاریخی در سطح جهان تبدیل کرده است. او در زمان حیات خود پناهگاه نیازمندان و گرفتاران بود و خانه او محل مراجعه مستمر حاجتمندان قرار داشت. و بعد از حادثه شهادتش که شخصیت عظیم آسمانی او در مرتبه ای بسیار متعالی تجلّی کرد، نام و یاد او و حرم باشکوهش موجب آرامش صاحبان حاجت و نیازمندان شده و چقدر زیبنده است لقب «باب الحوائج» برای شخصیت استثنائی او. میزان تأثیراتی که شخصیت و رفتارهای او در انسان ها ایجاد کرده و میزان دعاهائی که در اثر توسل به آن بزرگوار در طول تاریخ بعد از حادثه عاشورا تا زمان حاضر مستجاب شده، بالاتر از حدّ محاسبه و شمارش است.
عنایات و توجهات حجت های پروردگار عالم بالخصوص حضرت سیدالشهداء امام حسین (علیه السلام) و رفتار خاص آن بزرگوار نسبت به حضرت عباس (علیه السلام) برترین دلیل بر عظمت شخصیت خاص او می باشد.
امام حسین (علیه السلام)در عظیم ترین و با شکوه ترین جنگ دفاعی تاریخ، او را به عنوان پرچمدار انتخاب فرمود. در جنگی که هفتاد و چند نفر و یا یکصد و چند نفر مقابل یک سپاه سی هزار نفری قرار گرفتند و با استقامت خود و دفاع از حریم دین توحیدی و پیامبران خدا و فرزند رسول خدا (صلّی الله علیه و آله وسلّم) عظمت و شکوهی آفریدند که در تمام تاریخ نظیری برای آن پیدا نخواهد شد.
آن قدرت عظیم و شکوه و جلال فوق عادی، ناشی از ارتباط در مرتبه خاصی با قدرت و جلال پروردگار عالم بود که از طریق رهبری امام حسین (علیه السلام) و در مرتبه بعدی حضرت عباس (علیه السلام) بوجود آمد. یعنی قدرت ایمان و اخلاص آن بزرگوار، نقش عظیمی در تجلی آن عظمت بی نظیر در حادثه عاشورا داشت و اینکه ظرفیت روحی او امکان انتقال مراتب برتر از کمالات فوق عادی حجت پروردگار عالم به فضای آن جنگ شکوهمند را ایجاد کرد.
در تاریخ حادثه عاشورا آمده است که وقتی عصر روز تاسوعا سپاه ابن سعد به طرف خیمه های کاروان امام حسین (علیه السلام) حرکت کردند، امام (علیه السلام) به حضرت عباس فرمود:
« یا عَبّاسُ! اِرْکَبْ بِنَفْسِی اَنْتَ یا اَخِی حَتّى تَلْقاهُمْ فَتَقُولَ لَهُمْ: ما لَکُمْ؟ وَ ما بَدالَکُمْ؟ وَ تَسْاَلْهُمْ عَمّا جاءَ بِهِمْ »(۱) یعنی ای عباس سوار شو از طرف من ( یا جانم فدای تو ) ای برادر و به نزد این قوم برو و با آنها صحبت کن و بگو چه شده است و چه می خواهید و از علت آمدنشان سؤال کن.
این کلام امام (علیه السلام) حاکی از ارزش مقام حضرت عباس (علیه السلام) می باشد و بهترین دلیل بر جلالت شأن او.
حضرت عباس (علیه السلام) جهت اجرای امر امام (علیه السلام) با بیست نفر از سپاه آن حضرت مقابل سپاه دشمن می روند و آن سپاه را متوقف می کنند و او به آنها می فرماید: چه می خواهید؟ آنها می گویند که دستور امیر رسیده است که شما یا باید تسلیم امر او بشوید و یا با شما می جنگیم.
حضرت عباس (علیه السلام ) پیام آنها را به امام (علیه اسلام ) ابلاغ می کند امام (علیه السلام) می فرماید:
« ارْجِعْ إِلَيْهِمْ فَإِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ تُؤَخِّرَهُمْ إِلَى الْغُدْوَةِ وَ تَدْفَعَهُمْعَنَّا الْعَشِيَّةَ لَعَلَّنَا نُصَلِّي لِرَبِّنَا اللَّيْلَةَ وَ نَدْعُوهُ وَ نَسْتَغْفِرُهُ فَهُوَ يَعْلَمُ أَنِّي قَدْ أُحِبُّ الصَّلَاةَ لَهُ وَ تِلَاوَةَ کِتَابِهِ وَ الدُّعَاءَ وَ الِاسْتِغْفَار »(۲) یعنی برگرد به سوی آنها و اگر می توانی تا فردا صبح آنها را به تأخیر بیانداز و امشب آنها را از ما دفع کن، بلکه ما امشب برای پروردگارمان نماز بخوانیم و به دعا و استغفار بپردازیم، و او می داند که من نماز برای او و تلاوت کتاب او و دعا و استغفار زیاد را دوست دارم.
در این رفتارِ امام (علیه السلام) و در کلامش چند نکته در مورد عظمت شخصیت حضرت عباس (علیه السلام) و مقام او نزد امام (علیه السلام) وجود دارد. از جمله: امام ( علیه السلام) به او فرمود: اگر می توانی امشب را از آنها مهلت بگیر. امام (علیه السلام ) نحوه کار را به او و بصیرت و درایت و کاردانی و شجاعت او واگذار کرد و در مورد نحوه رفتار برای مهلت و تأخیر انداختن، کلامی نفرمود.
امام (علیه السلام) به او فرمود: "اگر می توانی امشب آنها را از ما دفع کن". این عبارت نشان دهنده قدرت و صلابت و شجاعت خاص حضرت عباس (علیه السلام) است یعنی او قدرت مقابله با یک سپاه و دفع آنها را داشت، اگرچه فقط بیست نفر همراه او بودند و سپاه دشمن چند هزار نفر بودند!!!
هیبت و صلابت و شجاعت و رفتار حضرت عباس (علیه السلام) در تصمیم دشمن برای پذیرش مهلت درخواست شده، قطعاً مؤثر بود و آنها ناچار آن پیشنهاد را پذیرفتند و در آن روز از شروع جنگ منصرف شدند.
امام (علیه السلام) در غروب آن روز اصحاب و همراهان خود از بنی هاشم را جمع کرد و به آنها اطلاع داد که فردا خود او و همه همراهانش از مردان کشته خواهند شد و او از وفاداری آنها اعلام رضایت کرد و بیعت خود را از آنها برداشت و به آنها توصیه فرمود که از آنجا بروند و جان خود را از خطر کشته شدن نجات دهند.
شخصیت های همراه امام (علیه السلام) از بنی هاشم و اصحاب اظهار وفاداری کردند و اعلام کردند که هرگز او را ترک نخواهند کرد و کشته شدن در کنار او را به زندگی دنیا ترجیح خواهند داد!!! و در این اعلام وفاداری حضرت عباس (علیه السلام) بر همه همراهان مقدم شده و از همه سبقت گرفت.(۳)
صبح روز عاشورا که جنگ عمومی با حمله دشمن به طرف خیمه های امام شروع شد و آن گروه اندک نظام جنگی آن سپاه چندین هزار نفری را در هم ریختند و آنها را به عقب نشینی توأم با فضیحت و رسوایی مجبور کردند، رفتار حضرت عباس (علیه السلام) از ارکان اصلی آن حادثه شکوهمند محسوب می شد. او با حملات برق آسا صف های سپاه دشمن را می شکافت و اصحاب امام (علیه السلام) را از حلقه های محاصره نجات می داد.
این چند جمله قطره ای از دریای فضائل حضرت عباس (علیه السلام) هم محسوب نمی شود و فقط اشاره ای بود به سوی آن دریای عظیم و امید است در فرصت دیگری بخواست خداوند، بحث در شخصیت قدسی آن بزرگوار در تحلیل و تفسیر حوادث مربوط به نهضت عاشورا ادامه یابد.
الیاس کلانتری
۹۵/۲/۲۶
پاورقی ها:
- ارشاد، شیخ مفید، کتابفروشی علمیّه اسلامیّه، جلد ۲، ص ۹۲
- همان
- همان، ص ۹۴