کلام ایام – ۴۹، شب نیمه شعبان و ولادت امام عصر علیه السلام
شب نیمه شعبان و ولادت امام عصر (علیه السلام)
از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است که فرمود: از امام باقر (علیه السلام) در مورد فضیلت شب نیمه شعبان سؤال شد، او فرمود: آن شب افضل شب ها است بعد از لیلة القدر. و آن شبی است که خداوند فضل خود را به بندگان عطا می کند و آن ها را با منّ خود مورد غفران قرار می دهد، پس تلاش کنید در آن شب در تقرّب به خداوند. و آن شبی است که خداوند به ذات خود قسم یاد کرده است که درخواست سائلی را ردّ نکند مادام که مصیبت درخواست نکند…
در احادیث نقل شده از ذوات مقدسه معصومین (ع) جلالت عظیمی برای شب نیمه شعبان بیان شده است و این شب بسیار مبارک شباهتی به شب قدر دارد و سفارش زیادی برای احیاء آن و بجا آوردن عبادات و اعمالی خاص در آن شده است. از جمله برترین عبادات این شب زیارت حضرت سیدالشهداء امام حسین (ع) است.
ولادت آخرین حجت پروردگار عالمیان، بقیه الله امام عصر حضرت مهدی (علیه السلام) هم در چنین شبی واقع شده و این حادثه بسیار مبارک موجب مواج شدن دریای برکات این شب شده است.
ولادت حضرت مهدی (علیه السلام) در سال ۲۵۵ هجری در سامراء واقع شده است، در حالیکه پدر بزرگوارش حضرت امام حسن عسکری و خانواده اش از طرف حکومت بنی عباس در آن شهر اقامت اجباری داشتند.
دشمنان دین خدا قبل از تولد آن وجود قدسی انتظار او را می کشیدند و نقشه قتل او را در سر داشتند. به جهت اوصافی که در معارف ادیان آسمانی و در کلام پیامبران خدا (علیهم السلام) بالخصوص وجود مبارک رسول اکرم اسلام حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلّم) از او ذکر شده بود و شهرت یافته بود!
اما اراده خداوند بر حفظ آن وجود مبارک از نقشه ها و کیدهای دشمنان دین خدا، و همه انواع خطرات تعلّق یافته بود. لذا لازم بود، هم تولد او، و هم زندگی او مجموعاً در نوعی استتار قرار گیرد. این گوهر قدسی تا زمانی که خداوند اراده فرموده در نوعی استتار قرار خواهد داشت و در زمانی مناسب خداوند عالم او را برای تحقّق اهداف مقدس همه پیامبران خدا و تجلّی حقایق دین توحیدی و تجسّم معارف کتاب های آسمانی و آخرین آن ها یعنی قرآن کریم، ظاهر خواهد کرد و با ظهور او نظام زندگی انسان ها تغییر خواهد کرد، و همه فضای زندگی در سطح تمام عالم در حوزه آن تحوّل مبارک خواهد گرفت. و فرصت تبهکاران و ظالمان در عرصه جوامع انسانی به پایان خواهد رسید و ظلم ها و فقرها و جنگ ها و خشونت ها از فضای زندگی انسانی برچیده خواهد شد.
در آیات متعددی از قرآن مجید به آن تحول مبارک جهانی اشاره شده است و تفسیر و توضیح تعدادی از آن ها موضوغات مباحث بعدی را تشکیل خواهد داد و در این قسمت قبل از ذکر موقعیت شب نیمه شعبان برای عبادت پروردگار و تقرّب به او به ذکر یکی از آیات قرآن در مورد ظهور آن مصلح آسمانی و موعود ادیان می پردازیم و بحث مناسب تفسیری در مورد آن را به خواست خداوند به مقالات بعدی موکول می کنیم.
خداوند می فرماید:
«وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَلَيمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضَى لَهُمْ وَلَيبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا يعْبُدُونَنِي لَا يشْرِكُونَ بِي شَيئًا وَمَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذَلِكَ فَأُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ» (النور/۵۵) یعنی خداوند وعده داده است به کسانی که ایمان آوردند از شما و اعمال صالح انجام دادند، که حتماً آن ها را در زمین جایگزین قرار دهد، همچنان که قبلاً کسانی را ]از امت های قبلی در مناطقی[ جایگزین قرار داده بود. و مستقر کند، دین آن ها را که برای آن ها پسندیده است و ترس و نگرانی آن ها را به امنیت ]و آرامش[ تبدیل کند ]بطوری که[ فقط مرا عبادت کنند و چیزی را با من شریک نگردانند، و اگر کسی بعد از آن کفر بورزد، آنان فاسقان هستند. در این آیه بطور اجمالی از یک حادثه مبارک عظیمی که در سطح جهان واقع خواهد شد ذکری شده، بطوریکه بعد از برقراری خوف و نگرانی عمومی جهانی، در آن حادثه آرامش و امنیت گسترده ای در سطح جوامع انسانی برقرار خواهد شد و دین خدا و پیروان حقیقی آن در آن حادثه به قدرت خواهند رسید.
از آوردن کلمه «منکم» در این آیه بین موضوع ایمان، و عمل صالح، بطور اجمالی روشن می شود که این تحول مبارک از جوامع اسلامی شروع خواهد شد و بعداً جنبه جهانی پیدا خواهد کرد.
اعمال شب نیمه شعبان
در منابع حدیثی و کتاب های دعا، اعمال عبادی فراوانی برای شب نیمه شعبان ذکر شده است و از مجموع این احادیث و سفارشات ائمه معصومین (علیهم السلام) بر می آید که برکات فراوانی در چنین شبی به فضای زندگی انسان ها جاری می شود.
در این شب فرصت بسیار مناسبی جهت دریافت عنایات خداوند و الطاف او به وجود می آید و ضروری است که انسان از این فرصت خاص بهره برداری کند. دعاها و درخواست ها از پروردگار، به جهت موقعیت خاص این شب در معرض استجابت و پذیرش قرار می گیرد. جهت اطلاع از اعمال خاص این شب و بهره مندی از برکات آن لازم است به کتاب های دعا مراجعه شود. در کتاب مفاتیح الجنان، اعمال مخصوص این شب مبارک بطور مفصل ذکر شده و این کتاب در دسترس عموم قرار دارد. از جمله اعمال شب نیمه شعبان احیاء این شب پر فضیلت و اشتغال به نماز و دعا و استغفار زیاد است. از اعمال بسیار مهم این شب زیارت حضرت سیدالشهداء امام حسین (علیه السلام) است، این زیارت هم در حرم شریف آن حضرت انجام می گیرد و هم از راه دور. کمترین حدّ زیارت آن حضرت این است که انسان بالای بامی رود و زیر آسمان قرار گیرد و به آسمان نگاه کند و آن حضرت را با این عبارت از راه دور زیارت کند:
«اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يا اَباعَبْدِاللَّهِ، وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ» توجه به ساحت قدسی امام حسین (علیه السلام) و ذکر نام مقدس او و سلام کردن به او و قهرمان های عرصه توحید و خداپرستی که کنار او به مقام رفیع شهادت در راه خدا رسیدند، فضای ذهن انسان را تطهیر می کند و آن را جهت دریافت برکات خاصه چنین شبی آماده می کند.
در ابتدایِ یکی از دعاهای مخصوص شب نیمه شعبان آمده است:
«اَللّهُمَّ بِحَقِّ لَیْلَتِنا [هذِهِ] وَ مَوْلُودِها وَ حُجَّتِکَ وَ مَوْعُودِهَا» از این عبارت در اول دعا بر می آید که توجه به عظمت این شب و مقام مولود گرانبهای آن که در ادیان آسمانی بالخصوص احادیث شریف نبوی (صلی الله علیه و آله وسلّم) و ائمه معصومین (علیهم السلام) ظهور او به عنوان حادثه ای بسیار مبارک وعده داده شده، روح انسان را مستعد دریافت الطاف و برکات خداوند می کند. پس لازم است، مؤمنین جهت بهره مند شدن بیشتر از عطایای پروردگارشان در چنین شبی در جاده توسل قرار بگیرند. توسل به اسماء الحسنای پروردگار، و مقام ائمه معصومین (علیهم السلام)، حضرت سیدالشهداء (علیه السلام) و خود امام عصر (علیه السلام)، که همه آن ذوات مقدسه اسماء الحسنای تجسّم یافته خداوند هستند.
خواندن دعای مشهور کمیل در این شب اکیداً سفارش شده است و در رأس دعاهای این شب قرار دارد.
از مضامین یکی از دعاهای شب نیمه شعبان بر می آید که این شب ارتباطی با شب قدر دارد، شاید بشود گفت بخشی از برکات بی شمار شب قدر در شب نیمه شعبان هم به عالم دنیا نازل می شود و یا شب نیمه شعبان مقدمه ای برای شب قدر است. دعای مورد نظر با این عبارت شروع می شود:
«اللَّهُمَّ أَنْتَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ الْخَالِقُ الرَّازِقُ»
در مقالات بعدی بخواست خداوند مباحثی در مورد موقعیت قیام امام مهدی (علیه السلام) در قرآن مجید، حکمت غیبت امام زمان (علیه السلام) و علت طولانی بودن غیبت او، و نقش امام غائب در زندگی انسان ها و بعضی موضوعات مربوط به آن ها، ذکر خواهیم کرد.
الیاس کلانتری
۹۵/۳/۱