کلام ایام – ۶۰، برکات ولادت امام حسن مجتبی علیه السلام سرور جوانان اهل بهشت
برکات ولادت امام حسن مجتبی (علیه السلام)
سرور جوانان اهل بهشت
بخش دوم
در بخش اول این مقاله داستانی را ذکر کردیم که حاکی از توجه خاص امام حسن مجتبی (علیه السلام) به آیات قرآن مجید و فرمان های پروردگار عالم بود. و در این قسمت از مقاله هم داستان دیگری را در این زمینه ذکر می کنیم و آن اینکه در سیره شریف آن بزرگوار نقل شده است که روزی کنیز آن حضرت یک یا چند شاخه گل به آن حضرت تقدیم کرد و امام (علیه السلام) در مقام تشکر از کار آن کنیز او را آزاد کرد. این رفتار امام (علیه السلام) موجب شگفتی یکی از نزدیکانش شد.
چون آزاد کردن یک برده و کنیز کار عظیمی است، اما هدیه کردن یک شاخه گل، کاری است کوچک که نه زحمتی و نه هزینه قابل توجهی دارد. وقتی آن شخص تعجب خود را از کار امام اعلام کرد، امام (علیه السلام) در پاسخ به او فرمود که این نوع رفتار از آموزش های کتاب خداوند است و این آیه را تلاوت کرد:
«وَإِذَا حُييتُمْ بِتَحِيةٍ فَحَيوا بِأَحْسَنَ مِنْهَا أَوْ رُدُّوهَا» (النساء/ ۸۶) یعنی وقتی کسی برای شما تحیّتی بجای آورد، شما تحیّت او را به صورتی بهتر از او پاسخ دهید، یا همان تحیّت را درباره او بجای آورید. امام (علیه السلام) اظهار فرمود که پاسخ تحیّت او به صورتی بهتر این بود که من او را آزاد کنم. منظور امام (علیه السلام) این بود که خداوند در این آیه از کلامش به ما انسان ها دستور داده است که محبت و احترام انسان ها را به صورتی بزرگوارانه و بهتر از رفتار او پاسخ بدهیم. مثلاً اگر کسی هدیه ای برای ما آورد، ما هم با هدیه ای بهتر و ارزشمندتر، به عمل محبت آمیز او جواب بدهیم. و اگر این نوع رفتار مقدور نیست حداقل عمل او را با کاری معادل آن پاسخ دهیم.
طبعاً شخصیت اخلاقی امام (علیه السلام) ایجاب می کند که رفتار نوع اول را انتخاب کند و دستور خداوند را به بهترین صورت با میل و رغبت آشکار انجام دهد.
این رفتار و آنچه قبلاً ذکر شد، میزان توجه امام (علیه السلام) را به آیات قرآن و دستورات خداوند نشان می دهد.
آن بزرگوار در مقام یک معلم آسمانی این ادب جمیل را به انسان ها یاد می دهد که کلام خدا و فرمان های او چه جایگاهی باید در زندگی آن ها داشته باشد و انسان با چه مقداری جدیّت و میل و علاقه قلبی، باید به آیات قرآن مجید عمل کند. همچنین آن بزرگوار به پیروان دین توحیدی یاد می دهد ارزش فضائل اخلاقی و محبت به انسان ها خیلی برتر از مال و دارائی های دنیوی است. و انسان لازم است برای برقراری روابط کریمانه اخلاقی در سطح جامعه مال و امکانات زیادی را هزینه کند حتی آزاد کردن یک کنیز جهت اهداء یک شاخه گل و بخشیدن یک برده خلافکار به خاطر خواندن آیه ای از قرآن و پناه بردن به آن. و حتی آزاد کردن او و بخشیدن مال زیاد به او.
در سیره شریف امام حسن مجتبی (علیه السلام) رفتارهای کریمانه زیادی وجود دارد که حاکی از کرامت های اخلاقی و شخصیت متعالی آن بزرگوار می باشد. او انسان ها را تکریم می کرد. و هیچ انسانی در نزد او تحقیر نمی شد، بخشش های او با تکریم نیازمندان، به آن ها عطا می شد. نقل کرده اند وقتی شخصی نزد او آمد و بدون اینکه چیزی بگوید امام کیسه ای پر از سکه به او عطا فرمود وقتی آن شخص از نزد آن حضرت خارج شد، یکی از افراد حاضر به امام (علیه السلام) عرض کرد که آن شخص چیزی از شما درخواست نکرد. امام فرمود: اگر صبر می کردم تا او حاجت خود را به زبان آورد، در آن صورت بهای آبروی او را به او داده بودم. یعنی اینکه وقتی من متوجه شدم که او حاجتی دارد- مثلاً از نوع نگاه او- دیگر صحیح نیست تا صبر کنم او حاجتش را به زبان آورد و خجالت بکشد و رفتار صحیح همان بود که من انجام دادم.
فضائل اخلاقی و شخصیتی امام حسن مجتبی (علیه السلام) خیلی بیشتر از آن است که در یک یا چند مقاله و یا یک یا چند جلد کتاب بشود آن ها را بیان کرد و این چند به منزله قطراتی بود از دریای فضائل آن بزرگوار.
در مورد حادثه مهم زندگی آن حضرت یعنی جریان صلح او با معاویه قبلاً مقاله ای تحت عنوان برکات صلح امام حسن مجتبی (علیه السلام) در سه بخش با شماره های ۱۲ و ۱۶ و ۱۷ در بخش کلام ایام در سایت منتشر شد، علاقه مندان به تحلیل و توضیح جهات مختلف این حادثه می توانند به آن مقالات مراجعه کنند.
در بخش سوم این مقاله به خواست خداوند به ذکر و توضیح تعدادی از سخنان آن حضرت خواهیم پرداخت.
الیاس کلانتری
۹۵/۴/۲