کلام ایام – ۸۱، ولادت امام رضا علیه السلام

 

اشیای منحصر به فرد در حرم امام رضا(ع)ولادت امام رضا (علیه السلام)

بخش چهارم

در بخش سوم این مقاله کلامی از امام رضا (علیه السلام) در توصیف مقام امام نقل و مورد بررسی قرار گرفت و ادامه بحث به این بخش موکول شد. موضوع آخر مورد بحث در آن بخش موضوع عبادت بود، در توضیح این عبارت از کلام مبارک امام رضا (علیه السلام) که فرمود «اعبد الناس» و ترجمه شد به خالص ترین انسان ها در عبادت، و یا می شود گفت: جدی ترین و قوی ترین انسان ها در عبادت و عابدترین آن ها. در توضیح موضوع عبادت گفته شد که در آیات قرآن پیامبران خدا با این مقام افتخار آمیز توصیف شده اند و به تعدادی از آیات قرآن در این زمینه استشهاد شد.

در ادامه توضیحات مربوط به «عبادت» عرض می کنیم: عبودیّت خالص برای خداوند، متعالی ترین و شریف ترین مقام برای انسان ها است و حکمت آفرینش انسان فقط در عبودیّت خالص خداوند تحقّق می یابد. انسان ها در صورت ورود در حوزه این نوع عبودیّت برای خداوند، در پناهگاه امنی قرار می گیرند، بطوریکه هیچ حادثه ای نمی تواند آن امنیت و آرامش را از بین ببرد و یا خدشه ای در آن وارد کند.

انسان ها به این پناهگاه نیاز اجتناب ناپذیری دارند و اگر خارج از این پناهگاه قرار بگیرند و به این فضای امن وارد نشوند، در معرض انواع مصیبت ها و سختی ها و ناامنی ها و محرومیت ها قرار خواهند گرفت و سرانجام در انتهای زندگی دنیا موفق به خروج از عالم ماده و نجات از گرفتاری های آن، و صعود و ورود به بهشت نخواهند شد و در همین عالم ماده محبوس و گرفتار خواهند بود. همین عالم که تبدیل به جهنم خواهد شد.

افراد و ملت هائی که در عالم دنیا نتوانستند به پناهگاه عبودیّت خداوند وارد شوند. گرفتار حکومت های بشری و زمامداران جبّار می شوند و سرانجام کارشان به بردگی و اسارت در دست انسان هائی مثل خودشان منتهی می شود. تاریخ زندگی انسان ها شاهد بردگی زجر آور افراد و ملت های بیشماری در روی زمین بوده است.

عامل اصلی بردگی انسان ها در مقابل حکومت های جبّار و زجرها و مشقّت های ناشی از این بردگی، محرومیت از ورود به حوزه عبودیّت برای خدا است. حال چه عامل اصلی این محرومیت خود آن ها باشند، یا همنوعان آن ها. بالخصوص حاکمان جبّار و طرفداران آن ها، و حتی دانشمندانی که در شناسائی جاده عبودیّت برای خداوند و مقصد آن کاری نکردند و حاصل زحمات و تلاش های علمی آن ها بدست جبّاران افتاد و در جهت بردگی و زجر کشیدن انسان ها حتی کشتار آن ها به کار گرفته شد. منظور، فعالیت های علمی و تحقیقاتی که حاصل آن ها برای ساختن سلاح ها و ابزارها و وسایل پیشرفته جنگی و آدمکشی به کار می رود و همچنین در مدیریت های حکومت های بشری متداول و متعارف.

عبودیّت بر خداوند در عالم دنیا عامل به جریان افتادن عدالت ها و فضیلت ها و آسایش ها برای انسان ها و در زندگی بعد از دنیا عامل اصلی ورود به بهشت و فضای سعادت ابدی خواهد شد، عبودیّت انسان ها برای خداوند مانع اصلی به قدرت رسیدن جبّاران و بردگی انسان ها خواهد شد، فلذا علاوه بر اینکه این عبودیّت سبب لذت های باشکوه بی پایانی برای بندگان خدا خواهد شد، یک ضرورت برای زندگی اجتماعی عاری از ظلم ها و جنگ ها و فقرها و انواع ناملایمات هم خواهد شد. سرانجام اینکه انسان ها یا در فضای قدسی عبودیّت برای خداوند زندگی خواهند کرد، یا در فضای متعفّن و زجر آور بردگی برای جبّاران.

امام معصوم (علیه السلام) مقام رهبری انسان ها به سوی پناهگاه عبودیّت برای پروردگار عالمیان را به عهده دارد و خودش قهرمان این عرصه است و از همه انسان های دیگر در این زمینه خالص تر و جدی تر و قدرتمندتر است. امیدواریم در زمینه این نوع عبودیّت برای خدا و آثار و برکات آن در فرصت دیگری توفیق طرح بحث مفصل و مشروحی حاصل شود.

۴-در حدیث دیگری از وجود مبارک امام رضا (علیه السلام) نقل شده است که فرمود:

«اِنَّ الْاِمامَ مُؤيِّدٌ بِرُوحِ الْقُدُسِ وَ بَيْنَهُ وَ بَيْنَ اللهِ عَمُودٌ مِنْ نُورٍ يَرَي فِيهِ اَعْمالَ الْعِبادِ»(۱) یعنی امام مؤیّد به «روح القدس» است، و بین او و خدا، عمودی از نور وجود دارد، که او در آن عمود نوری اعمال بنده ها را می بیند، و هر زمانی به آن احتیاج پیدا کند جهت راهنمائی، اطلاع می یابد و برای او باز می شود و او علم پیدا می کند، و بعد بسته می شود و دیگر نمی داند. منظور این است که آن علم خاص در وقت نیاز جهت هدایت انسان ها به امام عطا می شود، و وقتی نیاز برطرف شد آن دری که باز شده بود بسته می شود و باز در زمان دیگر که نیاز پیدا شد، همان در به روی امام باز می شود.

در حدیث قبلی بحث در مورد صفاتی بود که مراتب پائین تر آن ها در انسان های عادی هم وجود داشت، اما امام معصوم در مراتب متعالی، دارای آن صفات بود. اما در این حدیث بعضی از اوصاف اختصاصی امام نسبت به انسان های عادی ذکر شده است. امام مؤیّد به روح القدس است. خداوند در مورد پیامبران می فرماید:

257 ـ معنی حقیقی این کلام پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ که فرمود «عورة المؤمن علی المؤمن حرام» چیست؟!
بخوانید

«تِلْكَ الرُّسُلُ فَضَّلْنَا بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ مِنْهُمْ مَنْ كَلَّمَ اللَّهُ وَرَفَعَ بَعْضَهُمْ دَرَجَاتٍ وَآتَينَا عِيسَى ابْنَ مَرْيمَ الْبَينَاتِ وَأَيدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ» (البقرة/۲۵۳) در این آیه اشاره شده به اینکه حضرت عیسی بن مریم (علیهما السلام) به وسیله «روح القدس» مورد تأیید خداوند قرار گرفته است .

موضوع تأیید خداوند در مورد حضرت عیسی (علیه السلام) بوسیله روح القدس در چند آیه دیگر قرآن هم ذکر شده است. در مورد وجود مبارک پیامبراکرم (صلّی الله علیه و آله و سلم) هم می فرماید:  

 «قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِنْ رَبِّكَ بِالْحَقِّ» (النحل/۱۰۲) در این آیه هم اشاره ای شده به نزول قرآن به پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) به وسیله روح القدس. در آیات قرآن در مورد معنای تأیید با روح القدس مطلب صریحی گفته نشده، اما معنای لغوی آن، قدرت دادن و تقویت می باشد.

در روایاتی از ائمّه معصومین (علیهم السلام) توضیحاتی در مورد «روح القدس» آمده است. از جمله روایاتی در این زمینه در کتاب شریف کافی- بخش اصول- قرار دارد که جهت روشن شدن موضوع به بعضی از آن ها اشاره ای می کنیم:

الف: جابر جعفی گوید از امام باقر (علیه السلام) درباره علم عالم- یعنی پیامبر و امام- پرسیدم فرمود: ای جابر:

«إنّ في الأنبياءِ و الأوصياءِ خَمسَةَ أرواحٍ ، رُوحُ القُدُسِ ، و رُوحُ الإيمانِ ، و رُوحُ الحَياةِ، و رُوحُ القُوَّةِ، و رُوحُ الشَّهوَةِ، فَبِرُوحِ القُدُسِ ـ يا جابرُ ـ عَرَفُوا ما تَحتَ العَرشِ إلى ما تَحتَ الثَّرى . يا جابرُ إنَّ هذهِ الأربعَةَ أرواحٌ يُصِيبُها الحَدَثانُ إلاّ رُوحَ القُدُسِ فإنّها لا تَلهُو و لا تَلعَبُ»(۲) یعنی در پیامبران و اوصیاء (امامان معصوم) ]علیهم السلام[ پنج روح وجود دارد و آن ها عبارتند از روح القدس، و روح الایمان، و روح الحیاة، و روح القوه، و روح الشهوه، اما با روح القدس، آن ها علم پیدا می کنند به تمام آنچه تحت عرش تا تحت خاک قرار دارد، سپس فرمود: ای جابر این چهار تا، ارواحی هستند که آسیب پذیرند، اما روح القدس لهو و لعب ندارد.

 امام باقر (علیه السلام) در این روایت به کارائی و خواص و آثار روح القدس اشاره ای فرموده و آن اینکه پیامبران و امامان (علیهم  السلام) از ناحیه روح القدس به همه اشیاء عالم علم پیدا می کنند. آن حضرت در خواص روح های  دیگر چیزی بیان نفرموده جز یک نکته و آن اینکه روح های چهارگانه امکان دارد دچار آسیب هائی بشوند، مثل اینکه عاملی مقابل آن ها قرار بگیرد و مانع تأثیر آن ها بشود. اما روح القدس آسیب پذیر نیست و حقایق موجود در تمام عالم را برای صاحبش آشکار می کند. ظاهراً علت اینکه امام (علیه السلام) فقط به توصیفی از روح القدس اکتفا فرموده این باشد که مطلوب سؤال کننده همین بود.

ب:در روایت دیگری که از امام صادق (علیه السلام) نقل شده موضوع ارواح پنجگانه و روح القدس مطرح شده، روایت از مفضّل بن عمر نقل شده، او گفته: از امام صادق (علیه السلام) سؤال کردم در مورد علم امام (علیه السلام) نسبت به اقطار زمین در حالی که او در داخل خانه اش قرار دارد و پرده اطاق آویخته است. امام (علیه السلام) فرمود:

«يَا مُفَضَّلُ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى جـَعَلَ فِى النَّبِيِّ ص ‍ خَمْسَةَ أَرْوَاحٍ… رُوحُ الْقُدُسِ فـَصـَارَ إِلَى الْإِمـَامِ وَ رُوحُ الْقـُدُسِ لَا يـَنـَامُ وَ لَا يَغْفُلُ وَ لَا يَلْهُو وَ لَا يَزْهُو وَ الْأَرْبَعَةُ الْأَرْوَاحِ تَنَامُ وَ تَغْفُلُ وَ تَزْهُو وَ تَلْهُو وَ رُوحُ الْقُدُسِ كَانَ يَرَى بِهِ»(۳) یعنی خداوند- تبارک تعالی- در پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) پنج روح قرار داد… و روح القدس که با آن نبوّت را حمل کرد، و وقتی پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) از دنیا رفت، روح القدس به امام منتقل شود. و روح القدس دچار خواب و غفلت و لهو و تکبّر نمی شود، اما ارواح چهارگانه در معرض خواب و غفلت و تکبّر و لهو قرار می گیرند، و ]امام[ با روح القدس ]حقایق[ را می بیند و دریافت می کند.

امام صادق (علیه السلام) در کلام نورانی خود به ارواح پنجگانه و کارائی و خواص آن ها اشاره کوتاهی کرده و در مورد روح القدس وصف بیشتری ذکر فرموده، چون اصل سؤال و بحث هم در مورد همان بوده، و ما جهت رعایت اختصار به ذکر روح القدس و اوصاف آن اکتفا کردیم. حاصل بحث این شد که امام مثل پیامبر دارای روح خاصی به نام «روح القدس» می باشد و از ناحیه داشتن آن، به همه حقایق عالم علم پیدا می کند. و طبعاً چنین انسانی قدرت هدایت انسان ها را در جهات مختلف زندگی خواهد داشت و انسان ها به علم او احتیاج مستمر و مبرمی دارند و بدون راهنمائی امام معصوم (علیه السلام) قطعاً دچار مشکلات عظیم در زندگی دنیوی خواهند شد و مسیر آن ها به مقصد مطلوب حیات در آخرت منتهی نخواهد شد. ادامه بحث در مورد این بخش از کلام امام رضا (علیه السلام) إن شاء الله دربخش بعدی خواهد آمد.

الیاس کلانتری

۹۵/۵/۲۷

پاورقی ها:

۱-عیون اخبار الرضا، شیخ صدوق، مؤسسه انتشاراتی پیام علمدار، قم، ج ۱، ص ۱۸۸

۲-اصول کافی، کتاب الحجة، باب «فیه ذکر الارواح التی فی الائمة علیهم السلام»، ح ۳، (چاپ انتشارات علمیّه اسلامیّه، ج ۲، ص ۱۶)

۳-همان، ح ۳، ص ۱۷

برچسب ها
دکمه بازگشت به بالا
بستن