کلام ایام – ۲۵۳، شکوه بزرگترین مصیبت تاریخ

601569630بخش چهارم

کلیات

*توصیف حادثه رحلت رسول خدا- صلّی الله علیه و آله و سلّم- در کلام امیرالمؤمنین علی (علیه السلام).

*توصیف حادثه رحلت رسول خدا- صلّی الله علیه و آله و سلّم- و اوصافی از شخصیت او در کلام حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها).

*حقیقت حادثه موت و رحلت از دنیا در کلام امیرالمؤمنین و فاطمه زهرا (سلام الله علیهما).

*رحلت رسول خدا- صلّی الله علیه و آله و سلّم- انتخابی از طرف پروردگار عالمیان بود.

*شباهت کلام امیرالمؤمنین علی و حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیهما) با یکدیگر.

*همراهان رسول خدا- صلّی الله علیه و آله و سلّم- در جریان رحلت از دنیا به جوار پروردگار عالمیان (جلّ جلاله).

*رحلت رسول خدا- صلّی الله علیه و آله و سلّم- عامل آسایش و نجات او از بلاهای فراوان و درد و رنج ها و مشقّت ها بود.

*همراهی عده ای از ملائکه در لحظه رحلت از دنیا با مؤمنان حقیقی.

*انس و علاقه شدید امیرالمؤمنین علی – علیه السلام- به موت و رحلت از دنیا.

*ترسیم صورت زیبائی از موت و رحلت انسان ها در کلام امام حسین (علیه السلام).

*اشتیاق شدید امام حسین (علیه السلام) به دیدار گذشتگان.

* * * * * * * * * *

در مباحث قبلی- مقاله ۲۵۱- گفته شد که حادثه رحلت رسول خدا- صلّی الله علیه و آله و سلّم – دو نوع اثر و ثمر در عالم به وجود آورد که نوعی از آن برای عالم انسانیّت بود و نوع دیگر برای شخص آن حضرت! آن نوع تأثیر که برای انسان ها داشت در دو شماره قبلی مورد بحث قرار گرفت، اما آن جهتی که به شخص رسول خدا- صلّی الله علیه و آله و سلّم- ارتباط دارد در جهاتی فوق فهم عادی انسانی است، پس آن جهات از موضوع محل بحث و گفتگوی انسان های عادی نخواهد بود. اما جهاتی از موضوع هم درسطح فهم عادی انسانی است ـ اگرچه مرتبه ای از آن ـ لذا در این بخش اشاره ای به این موضوع می کنیم و به این منظور  کلامی از امیرالمؤمنین علی- علیه السلام- و همچنین بخشی از خطبه حضرت فاطمه زهرا- سلام الله علیها- را در این زمینه ذکر و مورد بحث قرار می دهیم:

امیرالمؤمنین علی- علیه السلام- در یکی از خطبه های خود درباره حادثه رحلت رسول خدا- صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمود:

«ثُمَّ اخْتَارَ سُبْحَانَهُ لِمُحَمَّدٍ صلى الله عليه و آله لِقَاءَهُ وَ رَضِيَ لَهُ مَا عِنْدَهُ وَ أَكْرَمَهُ عَنْ دَارِ الدُّنْيَا وَ رَغِبَ بِهِ عَنْ مقارنة الْبَلْوَى فَقَبَضَهُ‏ إِلَيْهِ كَرِيماً صلى الله عليه و آله»(۱) یعنی: سرانجام خدای سبحان اختیار فرمود برای محمد که صلوات و سلام خداوند بر او باد، ملاقات با خودش را و برای او پسندید آنچه را در نزد خودش قرار دارد و او را اکرام کرد با فراخواندنش از عالم دنیا و رغبت کرد برای آزاد شدن او از عالم بلاها و گرفتاری ها، پس او را با اکرام به بارگاه قدس منتقل کرد.

در این عبارات تصویری بسیار زیبا و دلنشین از حادثه رحلت از دنیا برای پیامبر خدا- صلّی الله علیه و آله و سلّم- رسم شده، یعنی حادثه حزن انگیز رحلت از دنیا که در عرف انسان ها حادثه ای بسیار تلخ و غم انگیز تلقّی می شود در این کلام صورتی بسیار زیبا و دل انگیز پیدا کرده است! اگرچه این تصویر بسیار زیبا و متعالی از حادثه رحلت اختصاص به وجود مبارک رسول خدا- صلّی الله علیه و آله و سلّم- و نظیر آن برای اوصیاء گرامی او یعنی ذوات مقدسه معصومین- علیهم السلام- دارد، اما مراتب پائین تر از آن شکوه و جلال هم امکان دارد نصیب پیروان دین خدا و پرورش یافته های فرهنگ و معارف آن شود.

در هر صورت در این کلام شریف اوصاف بسیار زیبائی از حادثه رحلت انسان به عالم بعدی ذکر شده، بطوریکه برترین مراتب آن کمالات و ارزش ها اختصاص به شخص وجود مبارک رسول اکرم- صلّی الله علیه و آله و سلّم- و اوصیاء و جانشینان معصوم او و بطور کلی رهبران آسمانی دارد و مراتب پائین تر و عادی آن ها درباره اهل ایمان و اعمال صالح یعنی اهل بهشت می باشد!

امام- علیه السلام- فرمود: سپس خدای سبحان ملاقات و مقام قرب خاص خود را برای پیامبرش اختیار فرمود. یعنی اینکه: بعد از اتمام دوره رسالت و نبوت و جهاد و تلاش مستمر شبانه روزی- جهاد علمی و فرهنگی- و شرکت در جنگ های متعدّدی که دشمنان دین خدا علیه او و پیروانش به راه انداختند و تحمل سختی ها و مشقّت های طاقت فرسا برای ارشاد انسان ها و اصلاح وضع زندگی آن ها و حصول موفقیت های عظیم از ناحیه پروردگار عالمیان، در امر دعوت دینی، خدای سبحان برای رسول گرامی خود رحلت از دنیا و انتقال به عالم قدس و لقای خود را اختیار فرمود و آن وجود قدسی را از اقامت در مقام بلاهای دنیوی و درد و رنج ها آسوده ساخت و از سکونت در دنیا و دار بلیّه های گوناگون معاف فرمود.

در کلامی از حضرت صدیقه طاهره، فاطمه زهرا- سلام الله علیها- هم توصیفی از حادثه رحلت رسول خدا- صلّی الله علیه و آله و سلّم- و حقیقت آن حادثه به میان آمده و این کلام با کلام امیرالمؤمنین علی- علیه السلام- شباهت هائی دارد، البته بلحاظ زمان صدور این دو کلام از ساحت قدسی آن دو بزرگوار، کلام حضرت فاطمه زهرا- سلام الله علیها- مقدم بر کلام امیرالمؤمنین- علیه السلام- بوده است.

در خطبه حضرت فاطمه زهرا- سلام الله علیها- در این زمینه آمده است:

«ثُمَّ قَبَضَهُ اللَّهُ اِلَیْهِ قَبْضَ رَأْفَةٍ وَ اخْتِیارٍ، وَ رَغْبَةٍ وَ ایثارٍ، فَمُحَمَّدٌ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ و الِهِ مِنْ تَعَبِ هذِهِ الدَّارِ فی راحَةٍ، قَدْ حُفَّ بِالْمَلائِکَةِ الْاَبْرارِ وَ رِضْوانِ الرَّبِّ الْغَفَّارِ، وَ مُجاوَرَةِ الْمَلِکِ الْجَبَّارِ، صَلَّى اللَّهُ عَلی أَبی نَبِیِّهِ وَ اَمینِهِ وَ خِیَرَتِهِ مِنَ الْخَلْقِ وَ صَفِیِّهِ، وَ السَّلامُ عَلَیْهِ وَ رَحْمَةُاللَّهِ وَ بَرَکاتُهُ»(۲).

سپس خداوند او را بسوی خود برد و روح او را قبض فرمود با رأفت و انتخاب و از روی رغبت و برگزیدن و محبت به محمد- صلّی الله علیه و آله و سلّم- و میل به نجات او از سختی های این زندگی دنیوی و آسایش او. در حالیکه ملائکه خوشرفتار اطراف او را گرفته بودند و او به رضوان پروردگار غفّار و مجاورت فرمانروای قدرتمند رسید.

صلوات خداوند بر پدرم که پیامبر او و امین او بر وحی بود و برگزیده او و بهترین مخلوق او و پسندیده او بود. و سلام بر او و رحمت پروردگار و برکات او.

در این عبارات هم ترسیمی بسیار زیبا و دل انگیز از حادثه رحلت رسول خدا- صلّی الله علیه و آله و سلّم- توسط حضرت فاطمه زهرا- سلام الله علیها- ارائه شده. این عبارات هم متضمّن توصیفاتی از وجود و شخصیت رسول اکرم- صلّی الله علیه و آله و سلّم- می باشد، هم توصیفی از حقیقت حادثه رحلت آن حضرت.

البته  این کلام هم اگرچه در اصل اختصاص به شخص آن حضرت دارد، اما مجموعاً به مطلق حادثه رحلت انسان ها هم در مراتب دیگر بطور ضمنی ارتباط می یابد.در جهت اثبات این ادعا یا حداقل روشن تر شدن موضوع می توانیم به آیاتی از قرآن مجید استشهاد کنیم از جمله خداوند می فرماید:

«إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَيهِمُ الْمَلَائِكَةُ أَلَّا تَخَافُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتِي كُنْتُمْ تُوعَدُونَ–  نَحْنُ أَوْلِياؤُكُمْ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَفِي الْآخِرَةِ وَلَكُمْ فِيهَا مَا تَشْتَهِي أَنْفُسُكُمْ وَلَكُمْ فِيهَا مَا تَدَّعُونَ» (فصلت/ ۳۰- ۳۱) یعنی: کسانیکه گفتند ربّ ما الله است و استقامت کردند، ملائکه بر آن ها نازل می شوند ]و به آن ها می گویند[ نترسید و اندوهگین نباشید و مسرور باشید به بهشتی که وعده داده می شدید. ما اولیاء ]دوستان[ شما در زندگی دنیا بودیم و در آخرت، و برای شما است در بهشت آنچه را نفوستان اشتها کند و آنچه را دلهایتان بخواهد.

کلام ایام - 103، اربعین و تعظیم جهانی از نهضت عاشورا
بخوانید

از این آیات برمی آید که لحظه رحلت مؤمنان حقیقی و بااستقامت-  در عقاید و رفتارهای دینی- گروهی از ملائکه بر آن ها نازل ]یا ظاهر[ می شوند و به آن ها می گویند ما اولیاء شما بودیم در زندگی دنیوی، یعنی کنار شما و همراه شما و از دوستان شما بودیم و از اینجا به بعد هم با شما خواهیم بود. پس با توجه به این آیات می توانیم بگوئیم همراهی ملائکه پروردگار در لحظه رحلت و انتقال به عالم بعدی در مرتبه ای برای مؤمنان و پیروان دین توحیدی هم برقرار است. اما وجود مبارک آن حضرت دارای موقعیت رفیع اختصاصی در این زمینه می باشد. بطوریکه در کلام شریف حضرت صدیقه طاهره، فاطمه زهرا- سلام الله علیها- ذکر شده یعنی عبارت:

«قَدْ حُفَّ بِالْمَلائِکَةِ الأبْرارِ» از این قطعه از کلام شریف آن حضرت برمی آید که انتقال وجود ]روح مبارک[ رسول خدا- صلّی الله علیه و آله و سلّم- به عالم قدس با همراهی گروه عظیمی از ملائکه معین انجام گرفته که آن وجود قدسی را در میان خود گرفته بودند. البته آن نوع تکریم خداوند و در آن مرتبه طبعاً اختصاص به آن وجود مبارک و یا مجموعاً ذوات مقدسه حضرات معصومین- علیهم السلام- دارد. در هر صورت در این کلام شریف هم، حادثه رحلت اهل ایمان به عالم بعدی با صورتی بسیار زیبا و باشکوه جلوه یافته است.

علاوه بر این دو کلام مورد بحث، توصیف حقیقت حادثه رحلت در سخنان دیگری از وجود مبارک حجت های پروردگار عالمیان نقل شده است از جمله:

امام امیرالمؤمنین علی- علیه السلام- در خطبه کوتاهی در جریان حوادث بعد از رحلت رسول خدا- صلّی الله علیه و آله و سلّم- خطاب به مردم بالخصوص کسانی که پیشنهاد کردند با آن حضرت بعنوان خلیفه بیعت کنند! و او را دعوت به قیام کردند(۳) فرمود:

«فَإِنْ أَقُلْ يَقُولُوا حَرَصَ عَلَى الْمُلْكِ وَ إِنْ أَسْكُتْ يَقُولُوا جَزِعَ مِنَ الْمَوْتِ هَيْهَاتَ بَعْدَ اللَّتَيَّا وَ الَّتِي وَ اللَّهِ لَابْنُ أَبِي طَالِبٍ آنَسُ بِالْمَوْتِ مِنَ الطِّفْلِ بِثَدْيِ أُمِّهِ» امام- علیه السلام- در این کلام انس خود را به موت یعنی رحلت از دنیا به عالم بعدی را شدیدتر از انس کودک شیرخوار به سینه مادرش بیان می کند. اگرچه در این زمینه هم می شود گفت این مقام اختصاص به آن وجود مبارک و شخصیت هائی نظیر او از پیامبران خدا و امامان معصوم- علیهم السلام- دارد، اما با وجود صحت قطعی این مطلب باز می توان گفت مرتبه نازله این مقام شامل حال مؤمنان عادی هم می شود.

و در پایان این قسمت از بحث استشهاد می کنیم به کلام مشهوری که از وجود قدسی حضرت سیدالشهداء امام حسین- علیه السلام- نقل شده است! و آن اینکه آن حضرت وقت خروج از مکه به طرف عراق برای کسانی از بستگان و دوستداران خود که اصرار داشتند امام- علیه السلام- از حرکت خود منصرف شود در ضمنِ خطابه ای کوتاه فرمود:

«خُطَّ الْمَوْتُ عَلى وُلْدِ آدَمَ مَخَطَّ الْقَلادَهِ عَلى جیدِ الْفَتاهِ، وَ ما اَوْلَهَنی اِلى اَسْلافی اِشْتِیاقُ یَعْقُوبَ اِلى یُوسُفَ»(۴) در این کلام کوتاه امام- علیه السلام- نقش حادثه موت و رحلت از دنیا را به نقش گردنبند روی سینه دختران تشبیه فرموده و صورت بسیار زیبائی را از آن حادثه رسم کرده است و اشتیاق خود را به دیدار گذشتگان خود یعنی جدّ بزرگوارش رسول خدا- صلّی الله علیه و آله و سلّم- و پدر و مادر گرامی خود امیرالمؤمنین علی و فاطمه زهرا و برادر محبوب خود امام حسن مجتبی- سلام الله علیهم- را مثل اشتیاق حضرت یعقوب به دیدن فرزندش یوسف- علیهما السلام- اظهار کرده است! و با این کلام علاقه خود را به شهادت و رفتن از دنیا و رسیدن به آن مقامات متعالی اعلام فرموده است.

لازم به تذکر است که آنچه را در مورد مثال ها و نمونه های قبلی از سخنان امیرالمؤمنین و حضرت فاطمه زهرا- علیهما السلام- گفتیم در این کلام از امام حسین- علیه السلام- بصورت آشکارتر می بینیم. یعنی اینکه: رحلت شخص آن حضرت و شکوه و عظمت و مطلوبیّت آن حادثه دارای یک مقام و موقعیت اختصاصی است! اما مرتبه نازله ای از آن شامل مؤمنان عادی هم می شود. و در این کلام نورانی زیباترین صورت از حادثه موت و رحلت از دنیا برای انسان ها تجلّی یافته است.

استمرار برکات شخصیت رسول خدا (صلّی الله علیه و آله وسلّم)

در مباحث قبلی اشاره کردیم به اینکه برکات خداوند از ناحیه شخصیت رسول گرامی او – صلّی الله علیه و آله و سلّم- با حادثه رحلت آن بزرگوار بطور کامل قطع نمی شود، اگرچه طبق کلامی که از امیرالمؤمنین علی- علیه السلام- نقل شد، آن پناهگاه مورد بحث برچیده شد.

مجدداً متذکر می شویم که امیرالمؤمنین علی- علیه السلام- در مقام اشاره به معنای تفسیری آیه ای از قرآن فرمود:

«كَانَ فِی الاْرْضِ أَمَانَانِ مِنْ عَذَابِ اللهِ سُبْحَانَهُ، وَقَدْ رُفِعَ أَحَدُهُمَا»(۵)  و توضیح آن مطلب اینکه: اگر در فضای زندگی انسان ها، توجه به سیره شریف رسول خدا- صلّی الله علیه و آله و سلّم- و سخنان آن بزرگوار جریان پیدا کند مرتبه ای از آن پناهگاه و برکات آن شامل افراد آن جامعه خواهد شد. این موضوع را صرفاً بعنوان تذکری آوردیم و توضیح و بیان تفصیلی آن احتیاج به فرصت مناسب دیگری دارد.

اما موضوع بسیار مهم دیگری در اینجا قابل ذکر است و آن اینکه ارتباط شخص آن وجود مبارک با اهل ایمان و پیروان خود، با حادثه رحلت بطور کلی قطع نمی شود و برکات شخصیت آن بزرگوار و «مقام محمود» او نزد پروردگار عالمیان- جلّ جلاله- عامل نزول رحمتی برای اهل ایمان می باشد.

توضیح اینکه: وجود جسمانی آن شخصیت عظیم قدسی در حادثه رحلت از دنیا رفته و امکان برقراری ارتباط برای انسان ها- در شرایط عادی- و بصورت متعارف در دنیا وجود ندارد و انسان ها از آموزش های مستقیم او بصورت متداول در زمان حیات دنیوی او محروم شده اند، اما نوعی از ارتباط با برکات وجود قدسی او و برکات ناشی از شخصیت و مقامات معنوی او امکان پذیر است! حال یا ارتباط یک طرفه از ناحیه آن بزرگوار با مؤمنان و یا ارتباط دو طرفه و متقابل بین آن وجود مبارک و اهل ایمان. و توضیح و بیان تفصیلی این موضوع و ارتباط آن با زندگی و رحلت امامان معصوم- علیهم السلام- و جلوه هائی از آن در زندگی امام حسن مجتبی و امام رضا- سلام الله علیهما- در بخش بعدی خواهد آمد (ان شاء الله تعالی).


الیاس کلانتری

۱۳۹۷/۸/۲۸

پاورقی ها:

۱-نهج البلاغه، خطبه اول

۲-خطبه حضرت فاطمه- سلام الله علیها- مشهور به «خطبه فدکیّه»

 3-این خطبه کوتاه در بخش قبلی- کلام ایام- ۲۵۲، بطور کامل ذکر شد.

۴-لهوف، سید بن طاووس، انتشارات سرور، ص ۹۴

۵-نهج البلاغه، حکمت ۸۸

 

برچسب ها
دکمه بازگشت به بالا
بستن