کلام ایام – ۸۸، خروج امام حسین علیه السلام از مکه قبل از اتمام حج

خروج امام حسین (علیه السلام) از مکه قبل از اتمام حج

بخش اول

بعد از شهادت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) امام حسن مجتبی (علیه السلام) حکومت جامعه اسلامی را در اختیار گرفت و حکومت دینی با مرکزیّت شهر کوفه در جامعه اسلامی استقرار یافت. اما یاغیگری معاویه (لعنه الله) در شام و اقدام به جنگ با حکومت مرکزی و حاکم قانونی و شرعی جامعه و لشکرکشی او به طرف عراق به قصد جنگ و تصاحب حکومت، اغتشاش گسترده ای در جامعه دینی آن روز به وجود آورد. این یاغیگری که زمان حکومت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) شروع شده بود، در دوره حکومت امام حسن مجتبی (علیه السلام) شدت یافته و جامعه دینی در معرض یک جنگ داخلی بزرگی قرار گرفت.

امام حسن مجتبی (علیه السلام) اقدام به آماده سازی سپاه جهت مقابله با معاویه و سرکوبی فتنه ای کرد که او با فریب دادن مردم شام به راه انداخته بود. اما حوادثی در جامعه روی داد که امام ناچار شد برای جلوگیری از جنگ داخلی و کشته شدن عده زیادی از انسان ها، از حکومت صرف نظر کنند. در نتیجه حکومت جامعه اسلامی از ناحیه معاویه غصب شد و امام حسن مجتبی (علیه السلام) با قرارداد صلحی- به معنای نوعی آتش بس- از حکومت فاصله گرفت.

طبق قرارداد صلح بعد از مرگ معاویه حکومت جامعه باید در اختیار امام حسن (علیه السلام) قرار می گرفت و در صورت رحلت او به امام حسین (علیه السلام) می رسید و معاویه حق نداشت برای خود جانشین تعیین کند. اما معاویه بعد از تسلّط بر جامعه و استقرار حکومتش قرارداد صلح با امام حسن (علیه السلام) را زیر پا گذاشت. و به آن عمل نکرد. از جمله اینکه اواخر عمر خود فرزندش یزید (لعنة الله علیهما) را به عنوان جانشین خودش تعیین کرد و به زور و با تهدید از مردم برای حکومت او بیعت گرفت. در این زمان امام حسن مجتبی (علیه السلام) با دسیسه او مسموم و به شهادت رسیده بود و حکومت دینی باید در اختیار امام حسین (علیه السلام) قرار می گرفت. یعنی علاوه بر اینکه آن حضرت جانشین حقیقی رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) و جانشین امیرالمؤمنین علی (علیه اسلام) و وصی و جانشین برادر بزرگوارش امام حسن (علیه السلام) بود، حداقل طبق قرارداد صلح لازم بود بعد از مرگ معاویه این حق غصب شده به او برگردد و حکومت جامعه در اختیار او قرار بگیرد.

قبلاً در مورد علل صلح امام حسن (علیه السلام) و رها کردن حکومت از ناحیه او، مقاله ای در سه بخش تحت عنوان «برکات صلح امام حسن مجتبی (علیه السلام)» و شماره های ۱۲ و ۱۶ و ۱۷ در همین سایت (حکمت طریف) ردیف کلام ایام منتشر شد و توصیه می کنیم جهت روشن شدن دقیق رفتار های امام حسین (علیه السلام) در جهت مقابله با حکومت معاویه و یزید، آن مقاله مورد مطالعه قرار بگیرد.

در هر صورت بعد از مرگ معاویه فرزندش یزید حکومت جامعه دینی را غصب کرد. یزید شخصی بود پلید و تبهکار و فاسق، به طوریکه فسق خود را هم آشکار میکرد و در جامعه دینی و در بین مردم فردی منفور  تلقی می شد و حتی بر خلاف پدرش معاویه فساد اخلاقی و عقیدتی خود را هم نمی توانست پنهان کند.

یزید به محض رسیدن به حکومت نامه ای به والی مدینه نوشت و از او خواست که از مردم مدینه و از چند شخصیت مشهور سیاسی، و در رأس همه از حضرت امام حسین (علیه السلام) برای حکومت او بیعت بگیرد، یعنی امام (علیه السلام) باید حکومت او را بعنوان حکومت دینی تأیید کند و تسلیم آن شود. یزید در آن نامه نوشت که اگر حسین ]علیه السلام[ از بیعت خودداری کرد کشته شود.

امام حسین (علیه السلام) همچنانکه انتظار می رفت از بیعت با یزید و تأیید حکومت او خودداری کرد و با بعضی اعضاء خاندان خود، و عده ای از اصحابش از شهر مدینه خارج شد و بطرف مکه حرکت کرد.

امام (علیه السلام) حدود چهار ماه در شهر مکه اقامت داشت و در این مدت اهل مکه و زائران خانه خدا که از بلاد مختلف برای زیارت به مکه می آمدند از عدم بیعت امام (علیه السلام) با حکومت مطّلع شدند و استقبال عظیمی از رفتار آن حضرت به عمل آمد. مردم در این مدت بطور مستمر به محل استقرار آن حضرت رفت و آمد می کردند و آنجا نماز جماعت برگزار می شد. موقعیت امام (علیه السلام) در مکه و رفت و آمد مردم نزد او به یزید گزارش داده شد و توطئه ای از طرف حکومت آن پلید لعین برای تسلیم آن حضرت چیده شد.

امام (علیه السلام) از توطئه حکومت یزید مطّلع شد و آماده خروج از شهر مکه شد!!! تصمیم امام (علیه السلام) جهت خروج از مکه موجب شگفتی و نگرانی و حزن شدید دوستداران و طرفداران و شیعیان آن حضرت شد. چون مردم به جهت زیارت و انجام عبادت شکوهمند حج از بلاد مختلف به مکه آمده بودند و زمان برگزاری حج رسیده بود. خروج امام (علیه السلام) در آن زمان بر خلاف انتظار عموم مردم بود.

امام (علیه السلام) زیارت خانه خدا را به صورت عمره انجام داد و روز هشتم ماه یعنی دو روز مانده به عید قربان همراه بعضی از افراد خاندان خود و عده ای از اصحاب از مکه خارج شد.

امام حسین (علیه السلام) در جواب سؤال از علت خروج خود از مکه در آن موقعیت زمانی، اشاره فرمود به اینکه نگران بازداشت خود در ضمن مناسک حج و درگیری با عمال حکومت و شکسته شدن حرمت خانه خداست.

لازم به تذکر است که در زمان اقامت امام حسین (علیه السلام) در مکه و انتشار خبر عدم بیعت او و عدم تسلیم در مقابل حکومت یزید، از طرف شیعیان و طرفداران آن حضرت در عراق، بالخصوص شهر کوفه نامه های زیادی به او رسید مبنی بر دعوت آن حضرت جهت سفر به کوفه. مردم کوفه از مقابله او با حکومت اظهار خوشحالی کرده بودند. و اظهار کرده بودند که آماده حمایت و پیروی از او هستند و با تمام قدرت و وفاداری، از آن حضرت در مقابل حکومت دفاع خواهند کرد.

امام (علیه السلام) جهت بررسی وضع مردم کوفه پسر عموی خود حضرت مسلم بن عقیل را به عنوان نماینده خود به کوفه فرستاد و از او خواست که وضعیت اهل کوفه را گزارش کند.

جناب مسلم بن عقیل بعد از رسیدن به کوفه و بررسی اوضاع فکری و عقیدتی و رفتارهای مردم، به امام حسین (علیه السلام) نامه ای نوشت و اعلام  حمایت مردم کوفه را به آن حضرت اطلاع داد.

امام (علیه السلام) لازم بود طبق معیارهای اخلاق دینی به درخواست های اهل کوفه پاسخی بدهد، یعنی در عین حال که از ضعف ایمان و سستی و بی وفائی آن ها مطّلع بود، اما نمی توانست به نامه های چندین هزار نفر از اهل آن منطقه و استغاثه آن ها در مقابل ظلم های حکومت بنی امیّه بی اعتنا بماند.

امام (علیه السلام) در مقام پاسخ مناسب به دعوت های اهل کوفه و گزارش نماینده اش مسلم بن عقیل بود، که از موضوع توطئه حکومت در مناسک حج علیه خود مطّلع شد و به جهت اینکه گرفتار نشود، با سرعت و در شرایط خاص زمانی از مکه خارج شد.

اما همان روز خروج امام (علیه السلام) از مکه همزمان با روز قیام حضرت مسلم (علیه السلام) در کوفه و شهادت او بود. در فاصله زمانی نامه جناب مسلم به امام (علیه السلام) و گزارش وضع مردم کوفه، تا روز خروج آن حضرت از مکه به طرف عراق، حوادثی در کوفه به وقوع پیوست و وضعیت سیاسی شهر بطور کلی دگرگون شد و مردم شهر فریب دستگاه حکومت و سیاست مکارانه امیر جدید کوفه- عبیدالله بن زیاد- را خوردند و از اطراف جناب مسلم پراکنده شدند. و او را در مقابل حکومت تنها گذاشتند و سرانجام جناب مسلم تنها و بدون هیچ حمایتی با مأموران حکومتی که جهت دستگیری او آمده بودند با شجاعت کم نظیر جنگید و مجروح و بازداشت شد، و به مقام شهادت در راه دین خدا نائل آمد.

در بخش بعدی این مقاله إن شاء الله توضیحاتی در مورد خروج امام حسین (علیه السلام) از مکه و حرکت بسوی کوفه و تغییر وضعیت شهر کوفه و حادثه شهادت جناب مسلم بن عقیل (علیه السلام) خواهد آمد.

الیاس کلانتری

۱۳۹۵/۶/۲۴