کلام ایام – ۱۰۲، عاشورا نهضت پیامبران

عاشورا نهضت پیامبران

بخش ششم

در بخش های قبلی از این سلسله مقالات گفته شد که همه کمالات روحی و فضائل اخلاقی و علم پیامبران خدا (علیهم السلام) و حاصل زحمات و نیّت های پاک و اهداف متعالی آن ها، در نهضت عاشورا در صورت هائی باشکوه و جمیل تجلّی یافته است. و می شود گفت مراد وجود مبارک رسول اکرم حضرت محمد (صلّی الله علیه و آله و سلّم) از کلام مشهور خود در مورد حضرت حسین (علیه السلام) همین مطلب بوده است که فرمود:

«حُسَيْنٌ مِنِّی وَ أَنَا مِنْ حُسَيْنٍ» یعنی حسین از من است و من از حسینم.

توضیح اینکه: در این کلام شریف آن حضرت می فرماید: «من از حسینم» این عبارت شگفت انگیز قابل تدبّر و بررسی دقیقی است و نباید فقط جهت عاطفی آن مورد توجه قرار بگیرد و به یک لذت عاطفی از آن اکتفا شود. در اثر تدبّر و بررسی دقیق موضوع روشن خواهد شد که قسمت اول آن هم که فرمود: «حسین از من است» مشتمل بر معنای دقیق و عمیق شگفت انگیزی است غیر از آن معنائی که ابتداءً و بدون تدبّر به ذهن می رسد.

یعنی ابتدا به نظر می رسد که مراد پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) از اینکه فرمود: «حسین از من است» این است که حسین (علیه السلام) فرزند او است. بطوریکه از «آیه مباهله»^(۱) در قرآن و رفتار آن حضرت در مورد آن آیه بر می آید که خداوند حضرت حسن و حضرت حسین- علیهما السلام- را فرزندان رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) خوانده است. این مطلب در جای خود بطور قطع ثابت شده و رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) و امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) و ائمّه معصومین (سلام الله علیهم) بطور مکرر به این موضوع تصریح فرموده اند.

اما در کلام مورد بحث، وجود مبارک رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) حقیقت متعالی دیگری را- علاوه بر موضوع آیه مباهله- متذکر شده است و آن اینکه تمامی عظمت شخصیت امام حسین (علیه السلام) و رفتار شگفت انگیز بی نظیر او و شکوه و جلال آن حماسه ای که آفرید، ناشی از شخصیت رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم)  و معارف دین توحیدی است. یعنی حسین (علیه السلام) پرورش یافته خاص مکتب دین توحیدی و کلام خدا و رسول خدا است و اساس و ارکان اصلی آن بنای شکوهمندی را که حضرت حسین (علیه السلام) به وجود آورد، کلام خدا و شخصیت و رفتارها و سخنان رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم)  تشکیل می دهد.

برای اثبات این معنای مورد ادعا در کلام شریف رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) به ذکر یک دلیل اکتفا می کنیم و آن اینکه این مطلب مورد بحث را آن حضرت درباره امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) هم اظهار کرده، بطوریکه فرمود:

«عَلیٌ مِنِّی وَ أَنَا مِنْ علیٍ» یعنی شخصیت شگفت انگیز آسمانی علی بن ابیطالب (علیه السلام) و علم و قدرت و شجاعت و حلم و صبر و همه عظمت های اخلاقی و شخصیتی آن حضرت، محصول تربیت خاص مستقیم رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم)  است.

در این زمینه مقاله ای تحت عنوان: «تجلّی آیات قرآن در سیره عملی امیرالمؤمنین (علیه السلام)» در همین سایت «حکمت طریف» در بخش سیره معصومین (علیهم السلام) قرار دارد و توصیه می کنیم آن مقاله مورد مطالعه قرار بگیرد.^(۲) یعنی اینکه رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) در مورد امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) هم چنین کلامی را بکار برده است.

 اما قسمت دوم کلام وجود مبارک رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) که فرمود: «من از حسینم» مورد بحث اصلی ما در این قسمت از این سلسله مقالات است و دلیلی بر اثبات مطلبی است که مورد بحث قرار گرفته است.

از این بخش از کلام آن حضرت بر می آید که بقای دین توحیدی و استمرار برکات آن و روشن ماندن دائمی مشعل های آن از ناحیه رفتارهای امام حسین (علیه السلام) در نهضت مقدس عاشورا است. یعنی اینکه علت برقرار ماندن دین توحیدی و سیره شریف رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) که مشتمل بر معارف دین خدا است و فضائل اخلاقی آن حضرت و رفتارهای کریمانه او، که انسان ها را به سوی دین توحیدی و ارتباط با خداوند جلب می کند، رفتارهای امام حسین (علیه السلام) و قدرتی است که بنا بود از ناحیه نهضت او و مدیریت علمی و عقیدتی جامعه دینی به وجود آید، و خداوند این خبر را قبل از وقوع آن حادثه عظیم، بطور مکرر به پیامبرش اطلاع داده بود.

تجلّی حقایق معنوی در رفتارهای رهبران آسمانی

اصل موضوع مورد نظر به طور مکرر در مقالات مربوط به نهضت مقدس حسینی (علیه السلام) ذکر شد و در این بخش و ادامه آن می خواهیم به توضیح چگونگی موضوع و نوع ارتباط حادثه نهضت عاشورا با جریان معارف دین توحیدی و آموزش ها و فضائل شخصیتی پیامبران خدا، بالخصوص معارف قرآن کریم و سیره شریف پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) بپردازیم.

در بخش های قبلی اشاره کردیم به اینکه آموزش های دین توحیدی هم، به صورت پیام های مستقیم خداوند. و به صورت کلام و سخن پیامبران به انسان ها ابلاغ می شود و هم، در رفتارها و اخلاق و شخصیت آن ها ظهور می یابد. و این دو روش از هم جدا نمی شوند و در حقیقت یک روش آموزشی است که به دو صورت متصل به هم جریان می یابد. تأثیر آموزش ها با صِرف کلام بسیار محدود است، اما وقتی کلام با رفتارها توأم شود، تأثیر مورد انتظار حاصل خواهد شد.

تجلّی جلالت نماز در رفتارهای رهبران آسمانی

نماز، در بین عبادات و اعمال دینی جلالت عظیمی دارد. این عبادت باشکوه در همه شریعت های آسمانی از ارکان عبادت پروردگار محسوب شده است. انسان ها برای برقراری حیات انسانی، به این عبادت نیاز حیاتی دارند و بدون برقراری ارتباط با خداوند از ناحیه این عبادت، حیات انسانی دچار اختلال خواهد شد و سرانجام انسان دچار «مرگ قلبی» به معنای خاص آن خواهد شد. البته مراد قلب انسانی است نه قلب جانداری.^(۳)

خداوند در آیات قرآن بطور مکرر به انجام این عمل بسیار ضروری که حیات قلب انسان را تأمین می کند دستور داده و اهمیت آن را متذکر شده است. اما جلالت و اهمیت و ارزش این عبادت در رفتارهای پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) و پیامبران قبلی به صورتی تجلّی کرده است که انسان ها ساعاتی قبل از رسیدن وقت آن انتظار آن را می کشیدند و بالاترین لذت روحی آن ها از شرکت در نماز جماعت و بجای آوردن آن عبادت عظیم تأمین می شد!

نحوه رفتار رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) در مورد نماز جاذبه شگفت انگیزی از آن در قلوب مؤمنین ایجاد کرده بود. طوری که هیچ لذت دیگری نمی توانست جای آن را بگیرد و یا مساوی با آن محسوب شود.

نماز جماعت باشکوه امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) در مسجد کوفه جاذبه ای داشت فوق حدّ توصیف و تعریف! نقل کرده اند وقتی ضربه شمشیر به سر مبارک آن حضرت خورد، ضربتی سنگین و کشنده- او در حال نماز نافله صبح بود- آن بزرگوار به امام حسن (علیه السلام) که در کنارش حاضر شده بود، دستور داد نماز صبح را با جماعت برگزار کند. یعنی در همان حال بیش از هر چیزی به فکر برگزاری نماز بود.

تجسّم بخشیدن به جلالت نماز در تمامی ایام زندگی و رفتارهای پیامبر خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم)  و ذوات مقدسه معصومین (علیهم السلام) در شرایط مختلف استمرار داشت و آن رفتارها صورت زیبا و باشکوه این عبادت عظیم را آشکار کرد و انسان ها را به سوی آن جذب کرد. جلالت نماز و قداست آن یک امر معنوی است اما این امر معنوی در آن نمازهای مورد بحث در زیباترین صورت ها تجلّی کرده  و صورت تجسّم به خود گرفته است.

در این بخش از این نوشتار به توضیح این مقدار از موضوع اکتفا می کنیم و ادامه بحث را به مقالات بعدی- بخواست خداوند- موکول می کنیم.

 الیاس کلانتری

۱۳۹۵/۸/۲۵

پاورقی ها:

۱-آیه ۶۱ از سوره آل عمران به آیه مباهله مشهور است.

۲-این مقاله در اصل در نشریه قرآنی بیّنات، شماره ۲۸ (ویژه نامه امام علی (ع) و قرآن) چاپ شده بود.

۳-این موضوع یعنی «قلب انسانی» و «قلب جانداری» یک موضوع مهم قرآنی است که بخواست خدا در فرصت مناسبی به بحث در مورد آن خواهیم پرداخت.