کلام ایام – ۷۴، امام صادق و نهضت علمی جهانی پیامبران علیهم السلام

 

7898825125109545997امام صادق و نهضت علمی جهانی پیامبران (علیهم السلام)

بخش اول

شخصیت های آسمانی و حجت های خداوند یعنی پیامبران خدا و امامان معصوم (علیهم السلام) در آسمان فضائل علمی و اخلاقی درخششی دائمی دارند و با رحلت آنها از دنیا، نور شخصیت آنها از بین نمی رود. آنها به منزله ستاره های بدون غروب هستند.

اما شرایط تاریخی، اجتماعی و سیاسی زمان زندگی آنها گاهی محدودیت های خاصی برای آنها ایجاد کرده و مانع انتشار فضائل شخصیتی بعضی از آنها در سطح مورد انتظار شده است. و گاهی هم فرصت های مناسبی برای بعضی از آن بزرگواران حاصل شده و آنها توانسته اند تحول علمی و اخلاقی عمیقی در فرهنگ یک منطقه و یا در سطح جهانی بوجود آورند.

اما از جهت اینکه همه آن بزرگواران در جهت معین واحدی حرکت کرده اند و آن مسیر ارشاد انسانها به جاده زندگی حقیقی و رهبری آنها بسوی مقصد حیات بود و در این مسیر تمام سعی و تلاش خود را در جهت ایجاد آسایش برای انسانها بکار برده اند و زحمات عظیمی را تحمل کرده اند و حتی گاهی جان خود را هم در این مسیر فدا کرده اند، لذا تکریم هر یک از آنها، تکریم همه آن بزرگواران محسوب می شود. و ذکر فضائل هریک از آنها تجلیل همه آنها می باشد و همچنین تکذیب هر یک از پیامبران خدا تکذیب همه آنها تلقی می شود. بطوریکه خداوند فرمود:

«كَذَّبَتْ قَوْمُ نُوحٍ الْمُرْسَلِينَ»(الشعراء/۱۰۵) یعنی قوم نوح رسولان را تکذیب کردند. البته آنها حضرت نوح را تکذیب کردند، اما خداوند کار آنها را در تکذیب حضرت نوح (علیه السلام)، تکذیب رسولان محسوب کرده است و باز فرمود:

«كَذَّبَتْ عَادٌ الْمُرْسَلِينَ»(الشعراء/۱۲۳)

«کذَّبَتْ ثَمُودُ الْمُرْسَلِينَ»(الشعراء/۱۴۱)

همان توضیح قبلی در مورد این دو آیه هم صدق می کند. یعنی قوم عاد و قوم ثمود پیامبر مبعوث شده بسوی خود را تکذیب کردند، اما خداوند تکذیب آنها را تکذیب رسولان محسوب کرده است، همچنین در موضوع ایمان به همه پیامبران و تکریم آنها فرمود:

 «وَالَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ وَلَمْ يفَرِّقُوا بَينَ أَحَدٍ مِنْهُمْ أُولَئِكَ سَوْفَ يؤْتِيهِمْ أُجُورَهُمْ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا»(النساء/۱۵۲) یعنی و کسانی که به الله و پیامبرانش ایمان آوردند و بین آنها فرقی نگذاشتند، به زودی ]خدا[ پاداش آنها را عطا خواهد کرد و خدا غفور و رحیم است.

در این آیه به طور ضمنی توصیه به ایمان آوردن به همه پیامبران و تکریم آنها شده است.

البته قبول این موضوع یعنی ایمان آوردن به همه پیامبران و تکریم و تجلیل آنها به معنای انکار فضائل خاص برخی از آن بزرگواران نیست. چون عده ای از آنها برای زمان محدود و مکان معینی مبعوث شده بودند و طبعاً علمی به اندازه نیازهای محدوده آن زمان به آنها عطا شده بود و عده دیگر برنامه نبوت آنها جهانی بود و همچنین آخرین پیامبر خدا حضرت محمد (صلّی الله علیه و آله و سلّم) مقام رسالت جهانی داشت و برای زمان نامحدودی مبعوث شده بود. بنابراین لازم بود خداوند علمی متناسب با نیاز های نامحدود به آن حضرت عطا می کرد و همچنین جانشینان حقیقی آن حضرت یعنی امامان معصوم (علیهم السلام) امامتشان جهانی است و برای همه زمان ها. پس علمی متناسب با نیاز های نامحدود انسانها به آنها عطا شده است.

خداوند در این زمینه می فرماید:

«تِلْكَ الرُّسُلُ فَضَّلْنَا بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ مِنْهُمْ مَنْ كَلَّمَ اللَّهُ وَرَفَعَ بَعْضَهُمْ دَرَجَاتٍ وَآتَينَا عِيسَى ابْنَ مَرْيمَ الْبَينَاتِ وَأَيدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ» (البقرة/۲۵۳)

و باز می فرماید:

«وَرَبُّكَ أَعْلَمُ بِمَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَلَقَدْ فَضَّلْنَا بَعْضَ النَّبِيينَ عَلَى بَعْضٍ وَآتَينَا دَاوُودَ زَبُورًا»(الإسراء/۵۵)

از این آیات برتری بعضی از پیامبران بر بعضی دیگر آشکار می شود. در مورد امامان معصوم (علیهم السلام ) هم موضوع به همین صورت است  یعنی تجلیل و تکریم هر یک از آنها تجلیل و تکریم همه آن بزرگواران محسوب می شود اگرچه شرایط زمانی و اجتماعی و سیاسی مختلف موجب این شده است که بعضی از فضایل علمی و اخلاقی از یکی از آن بزرگواران بیشتر ظهور کند و جریان یابد و همچنین در سیره شریف بعضی از آنها آشکار است که محدودیت های مختلف مانع ظهور و انتشار علوم و فضائل دیگر در بعضی از آنها شده است.

کلام ایام - 382، پناهگاهی که برچیده شد و پناهگاه برقرار و فعال
بخوانید

توضیح بیشتر اینکه همه حجت های پروردگار عالمیان یعنی همه پیامبران و امامان معصوم – سلام الله علیهم اجمعین – در انتشار و به جریان افتادن فضایل علمی و اخلاقی در بین انسانها و در سطح جهانی سهیم هستند.

در بین حجت های خداوند، وجود مبارک امام صادق (علیه السلام) موقعیت ممتاز و خاصی در انتشار علوم دارد. برای آن بزرگوار در دوره امامت خود به لحاظ اوضاع سیاسی جامعه دینی، فرصت مناسبی برای انتشار علوم پیامبران و فضائل اخلاقی آنها حاصل شد. و آن محدودیتی که از زمان رحلت پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) در جامعه دینی ایجاد شده بود، بطور آشکار از بین رفت. توضیح اینکه بعد از رحلت پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) نوشتن سخنان آن حضرت از طرف حکومت زمان ممنوع شد – به هر علت سیاسی یا عقیدتی – و نوشتن احادیث یک جرم سیاسی تلقی شد. و این ممنوعیت حدود یک قرن در جامعه دینی برقرار بود. بر اثر این ممنوعیت بخش عظیمی از سخنان پیامبر خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) و علوم بجای مانده از آن حضرت از بین رفت و اگر تلاش و فعالیت پنهانی بعضی از دانشمندان شیعه و پیروان ائمه معصومین (علیهم السلام) در نوشتن تعدادی از احادیث به صورت مخفیانه نبود، این فاجعه علمی عظیم تر و گسترده تر می شد.

در بررسی سیره شریف امامان معصوم (علیهم السلام) روشن می شود که تا اواخر دوره امام باقر (علیه السلام) آن ممنوعیت در مورد انتشار سخنان آن بزرگواران هم به نحوی برقرار بود. فلذا سخنان اندکی از آنها در منابع دینی نقل شده است. جز دوره کوتاهی از زندگی امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) که زمام حکومت جامعه دینی در دست آن بزرگوار قرار گرفت و در این دوره خطابه ها و نامه ها و سخنانی از او منتشر شد.

نهضت مقدس علمی مورد بحث در اصل از وجود مبارک امام باقر (علیه السلام) و در اواخر دوره امامت آن بزرگوار شروع شد و در حقیقت آن بزرگوار شکافنده علوم پیامبران و بالخصوص جد بزرگوارش رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) و امامان قبل از خود بود و از این لحاظ آن بزرگوار با لقب باقر العلوم مشهور شد و در زمان امام صادق (علیه السلام) این تحول مبارک ابعاد وسیع تری پیدا کرد.

با انتشار علوم محبوس شده آسمانی به وسیله امام صادق (علیه السلام) در سطحی وسیع و حضور دانشمندان در مجالس درسی آن بزرگوار، دیگر حبس مجدد آنها برای حکومت ها امکان پذیر نبود. فلذا این نهضت مقدس به تدریج جنبه جهانی به خود گرفت.

البته آخرین سال های امامت و عمر آن حضرت اختناق سیاسی شدیدی از ناحیه حکومت بنی عباس در جامعه دینی برقرار شد و امام صادق (علیه السلام) در مسیر فعالیت های علمی تحت فشارهای شدیدی قرار گرفت و فعالیت های او محدود شد. اما آن بزرگوار با تحمل سختی ها و مشقت ها و با وجود محدودیت های شدید سیاسی به راه خود ادامه داد و سر انجام شهادت در راه خدا نصیب او هم شد، و وجود مبارک امام صادق (علیه السلام) به دستور منصور خلیفه عباسی و دسیسه او مسموم شد و از دنیا رحلت فرمود. در عین حال که هیچ فعالیت سیاسی به صورت مقابله با حکومت نداشت.

قابل تذکر است قبلاً در بخش کلام ایام در همین سایت «حکمت طریف» مقاله ای تحت عنوان: «21-جریان برکات آسمانی به سوی زمین» منتشر شد و توصیه می کنیم مقاله مذکور مورد مطالعه قرار بگیرد.

در جلسات درسی امام صادق (علیه السلام) در مجموع، بیش از چهار هزار نفر شرکت داشته اند و آنها عامل انتشار علوم آسمانی در سطح جامعه دینی و بعداً در سطح عالم شده اند. آن بزرگوار موفق به پرورش تعداد زیادی دانشمند در رشته های مختلف علمی شد.

در ادامه این بحث به خواست خداوند به ذکر و توضیح تعدادی از سخنان آن حضرت خواهیم پرداخت.

الیاس کلانتری

۹۵/۵/۱۰

 

 

 

برچسب ها
دکمه بازگشت به بالا
بستن