مختصرالمیزان فی تفسیر القرآن

12تألیف: الیاس کلانتری

چاپ: انتشارات اسوه، قم- ایران

این کتاب صورت خلاصه شده ای از کتاب مشهور « المیزان فی تفسیر القرآن » تألیف علامه سید محمد حسین طباطبایی است که در ۶ جلد تنظیم و منتشر شده است.

جهت معرفی اسلوب بکار رفته در این تلخیص بخشی از مقدمه کتاب را عیناً ذکر می کنیم.

«جهت روشن شدن روش کار در تلخیص کتاب المیزان، توجه به بعضی از جهات روش بکار رفته در آن تفسیر ضروری است.

الف: مؤلف کتاب المیزان غالباً بعد از نوشتن یک یا چند آیه، ابتداء به بحث لغوی در مورد مفردات آیات پرداخته است، مثلاً:

قوله تعالی: « بکلمة منه اسمه المسیح عیسی بن مریم … » قد مرّ البحث فی معنی کلامه تعالی فی تفسیر قوله: « تلک الرسل فضّلنا بعضهم علی بعض » (بقره /۲/۲۵۳) و الکلمة و الکلم کالتمرة و التمر جنس و فرد و تطلق الکلمة علی اللفظ الواحد الدال علی المعنی و علی الجملة سواء صح السکوت علیها مثل زید قائم او لم یصح مثل ان کان زیداً قائماً، هذا بحسب اللغة ». ( آل عمران /۳/۴۵ )

ب: بعد از بحث لغوی، مؤلف غالباً نظر خود را درباره معانی آیه مورد بحث نوشته است مثل: « قوله تعالی: قل یا اهل الکتاب تعالوا الی کلمة سواء بیننا و بینکم، الخطاب لعامة اهل الکتاب و الدعوة فی قوله تعالی « تعالوا الی کلمة الخ بالحقیقة انّما هی الاجتماعة علی معنی الکلمه بالعمل به و انّما تنسب الی الکلمة لتدل علی کونها دائرة بالسنتهم » ( آل عمران /۳/۶۴ )

ج: بعد از بیان نظر خود، اگر مفسران دیگر درباره آن آیه نظرات قابل توجهی داشته اند، غالباً آن ها را نوشته و بررسی کرده است، به گونه ای که گاهی برای آن نظرات وجهی قائل شده و گاهی آن ها را مردود شمرده و گاهی فقط به ذکر آن نظرات پرداخته است، بدون اظهار نظر مثل:

و هذا الذی ذکرناه من الانقطاع الاستثناء هو الا وفق بسیاق الآیة …

و ربما یقال! ان الاستثناء متصل، قوله بالباطل قید توضیحی …

و هذا النحو من الاستعمال و ان کان جایزاً معروفاً عند اهل اللسان الا انّک قد عرفت انّ الا وفق لسیاق الآیة هو انقطاع الاستثناء.

و ربما قیل ان المراد بالنهی المنع ( النساء/۴/۲۹ )

و مثل: قوله تعالی: « و یطعمون الطعام علی حبه مسکیناً و یتیماً و اسیراً » ضمیر «علی حبه» للطعام علی ما هو الظاهر، و المراد بحبه توقان النفس الیه لشدة الحاجة و یؤید هذا المعنی قوله تعالی: لن تنالوا البر حتی تنفقوا مما تحبون (آل عمران /۳/۹۲).

و قیل الضمیر للّه سبحانه، أی یطعمون الطعام حبّاً للّه لا طمعاً فی الثواب، و یدفعه ان قوله تعالی حکایة منهم: «إنما نطعمکم  لوجه الله» یغنی عنه…

د: در مواردی بعد از بحث در تفسیر تعدادی از آیات، مباحث مهم و مفصل قرآنی، علمی، کلامی، فلسفی، اجتماعی، تاریخی، روائی و … که ممکن است ارتباطی با مباحث آیات پیدا کنند، به صورت مستقل و مجزا از بحث تفسیری معمولی در یک یا چند فصل نوشته شده است مثل: (بقره/ ۲/۵-۱).

المعجم المفهرس لالفاظ اصول الکافی
بخوانید

بحث فلسفی

هل یجوز التعویل علی غیر الادراکات الحسیة من المعانی العقلیة، هذه المسألة من معارک الآراء بین المتأخرین من الغربیین و …

بحث فلسفی آخر

الانسان البسیط فی اوائل نشأته حین مایطاً موطاً الحیوة لایری من نفسه الا انه ینال من الاشیاء اعیانها الخارجیة من غیر ان یتنبه انه یوسط بینه و بینهما وصف العلم، و …

مشخصات کتاب مختصر المیزان

جهات عمده و اساسی روش کار ما در تلخیص « المیزان فی تفسیر القرآن » عبارت است:

۱- در این تلخیص حتی کلمه ای به نوشته های مؤلف اضافه نشده و تغییری در اصل نوشته های مؤلف پدید نیامده است.

۲- عمدتاً نظرات خود مؤلف المیزان در معانی آیات قرآن انتخاب شده، مگر در مواردی که مؤلف مطلبی را از دیگران نقل کرده و آن را پذیرفته است که در حقیقت نظر خودش مطابق نظر آن مفسر یا مبتنی بر آن بوده است.

۳- مقدمه تفسیر المیزان که مبیّن روش تفسیری مرحوم علامه طباطبایی (ره) است، عیناً و بدون حذف قسمتی از آن در این کتاب آمده است.

۴- قسمت های حذف شده عمدتاً عبارتند از: مباحث مستقل علمی، کلامی، فلسفی، تاریخی، روایی و … که بعد از تفسیر لفظی و معمولی بعضی از آیات نوشته شده است.

۵- در جاهایی که روشن شدن معانی آیات متوقف به بحث روایی بوده آن بحث روایی انتخاب شده و در این کتاب آمده است.

۶- در جاهایی که مؤلف درباره ی آیه ای نظر خودش را به صورت مجزا بیان کرده و بعد از آن نظرات سایر مفسّران را نقل و بررسی کرده، قسمت اول ( نظرات خود مؤلف ) انتخاب شده  و نقل و بررسی نظر مفسّران دیگر حذف گردیده است. اما در جاهایی که بحث تفسیری آمیخته ای از نقل نظرات سایر مفسّران بوده، همه آن قسمت ها انتخاب شده است.

۷- در جاهایی که مؤلف بعد از تفسیر آیه، نظرات و تفاسیری نیز از سایر مفسران آورده و برای آن نظرات وجهی قائل شده و یا حداقل آن را نقل کرده و رد و ابطال نکرده است، این قبیل جاها نیز غالباً انتخاب شده مگر در جاهایی که ضرورتی در انتخاب آنها احساس نشده است.

۸- اگر در جاهایی، روشن شدن کامل معانی یک یا چند آیه، متوقف به مجموع بحث تفسیری بوده، تمام آن بحث انتخاب شده و چیزی از آن حذف نگشته است.

۹- تفسیر سوره حمد به صورت کامل و بدون حذف قسمتی از آن برای آشنایی با روش تفسیری مرحوم علامه طباطبایی (ره) به عنوان نمونه انتخاب شده است.

۱۰- عناوین اصلی و موضوعات مهم قسمت های حذف شده به صورت تیترهایی در پاورقی کتاب مختصر المیزان نوشته شده، به ویژه در جاهایی که بحث روائی حاوی احادیثی بوده که در متن تفسیر آیات، اثری از آن به صورت مختلط با بحث تفسیری لفظی نیست و مؤلف آن موضوعات احادیث را در بحث روائی طرح و بررسی کرده است.

 

 

برچسب ها
دکمه بازگشت به بالا
بستن