کلام ایام – ۱۵۳، شخصیت علمی و اخلاقی حضرت فاطمه معصومه – سلام الله علیها –
کلام ایام – ۱۵۳، شخصیت علمی و اخلاقی حضرت فاطمه معصومه – سلام الله علیها –
کلیات
*ولادت حضرت معصومه – علیها السلام – مهمان گرامی ایرانیان.
*عظمت شخصیت علمی و اخلاقی حضرت معصومه – علیها السلام –
*نعمت عظیم خداوند برای ایرانیان و شیعیان این مملکت.
*پیشگوئی امام صادق – علیه السلام – در مورد حضرت معصومه و حرم باشکوه او در شهر قم.
*ثواب عظیم زیارت حرم حضرت فاطمه معصومه – علیها السلام –
*مقام علمی حضرت فاطمه معصومه – علیها السلام –
*برکات عظیم و مستمر محبت آل محمد – علیهم السلام –
**********
با عرض تبریک ایام پر برکت ولادت وجود مبارک امام علی بن موسی الرضا – سلام الله علیهما – و خواهر گرامی آن حضرت، یعنی حضرت فاطمه معصومه – سلام الله علیها – و تذکر این نکته بسیار ضروری که قرار گرفتن حرم آن دو بزرگوار و سایر شخصیت های خاندان رسالت در کشور ما ایران از نعمت های عظیم پروردگار عالمیان برای علاقه مندان و پیروان خاندان رسالت بالخصوص ایرانیان است. و خدا را جهت اعطاء این نعمت ها، باید بطور مستمر شکر گزار باشیم.
سال گذشته در ایام ولادت حضرت فاطمه معصومه – سلام الله علیها – مقاله ای در بخش کلام ایام با شماره ۷۶ تحت عنوان: «ولادت حضرت معصومه – علیها السلام – مهمان گرامی ایرانیان» منتشر شد. در مقاله مذکور اشاره ای شد به عظمت شخصیت علمی و اخلاقی آن بزرگوار و علت تجلیل شیعیان بالخصوص شیعیان ایران از شخصیت آن حضرت و اشتیاق به زیارت حرم شریفش.
قبلاً در زمینه زیارت حرم ذوات مقدسه معصومین – علیهم السلام – و شخصیت های خاندان رسالت و امامزاده های معظم چند مقاله در بخش پرسش و پاسخ تحت شماره ها و عناوین ذیل منتشر شد. لذا از طرح مباحث جدید در این زمینه خودداری می کنیم و علاقه مندان را به مطالعه آن مقالات توصیه می کنیم:
۱۹۶-چرا امامزاده ها در ایران بیشتر از عربستان است؟!
۱۹۷-آیا در عربستان امامزاده ای وجود ندارد؟!
۱۹۸-تأثیرات فرهنگی و اجتماعی سنت زیارت و زیارتگاه ها چیست؟
۱۹۹-چه کسانی مخالف زیارتگاه ها و سنت زیارت هستند؟!
۲۰۰-اهداف اصلی از مخالفت با زیارتگاه ها؟
۲۰۱-شخصیت و اخلاق و رفتارهای پیامبران و امامان – علیهم السلام – چه تأثیری در فرهنگ جوامع انسانی ایجاد کرده است؟
در مقاله حاضر به ذکر و توضیح چند روایت از ذوات مقدسه معصومین – علیهم السلام – در فضیلت زیارت آن حضرت و بطور ضمنی در مورد شخصیت او و بعضی از روایاتی که آن بزرگوار نقل کرده است می پردازیم.
امام صادق – علیه السلام – در مقام توصیف شخصیت حضرت معصومه – سلام الله علیها – فرمود:
«مَنْ زَارَهَا عَارِفاً بِحَقِّهَا فَلَهُ الْجَنَّةُ»(۱) یعنی کسی که او را زیارت کند، در حالیکه عارف به حق اوست، اهل بهشت خواهد بود. قابل توجه است که این مطلب را امام صادق – علیه السلام – وقتی گفته است که حضرت معصومه – سلام الله علیها – هنوز به دنیا نیامده بود، یعنی روایت بصورت پیشگوئی از امام صادق – علیه السلام – صادر شده است.
کلام شریف امام – علیه السلام – حاکی از مقام رفیع آن بانوی بزرگوار و جلالت شأن او است! و تشویقی برای مؤمنان جهت زیارت حرم دختر گرامی امام کاظم و نواده خود امام صادق – علیهم السلام – و تذکری است به اینکه برکات وجودی شخصیت های خاندان رسالت با رحلت آن ها از دنیا قطع نمی شود و حتی این برکات بعد از رحلت آن ها به سخنان و نقل رفتارهای کریمانه آن ها هم محدود و منحصر نمی باشد. بلکه زیارت حرم آن ذوات مقدسه سبب نزول رحمت و برکات خداوند به فضای زندگی مؤمنان و پیروان خاندان عصمت و طهارت – علیهم السلام – می شود.
قابل توجه است که امام صادق – علیه السلام – در کلام شریف خود اشاره کرده است به اینکه آن پاداش عظیم خداوند برای کسی خواهد بود که زیارتش توأم با شناختن مقام و موقعیت خاص صاحب حرم باشد. یعنی زیارتی که با شناسائی مقام و منزلت و حق شخصیت مورد نظر همراه باشد. طبعاً شناسائی موقعیت خاص شخصیت های خاندان رسالت و امامت متضمّن معارف حقیقی دین توحیدی و عامل پاکسازی روح انسان ها و رواج فضائل انسانی و کرامات اخلاقی در بین آن ها خواهد شد.
از سعدبن سعد نقل شده است که گفت:
«سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا (ع) عَنْ زِيارَةِ فَاطِمَةَ بِنْتِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ (ع)فَقَالَ مَنْ زَارَهَا فَلَهُ الْجَنَّةُ»(۲) یعنی از امام رضا ـ علیه السلام ـ سؤال کردم در مورد زیارت فاطمه دختر موسی بن جعفر ـ علیهما السلام ـ فرمود: هرکس او را زیارت کند، برای او خواهد بود بهشت!
از این روایت شریف هم مقام و منزلت رفیع حضرت معصومه ـ علیها السلام ـ روشن می شود. ظاهراً لقب « معصومه» را هم خود وجود مبارک امام رضا ـ علیه السلام ـ به خواهر گرامی خود عطا فرموده است، و در روایت دیگری از وجود مبارک امام ـ علیه السلام ـ نقل شده است که فرمود: «مَنْ زَارَ الْمَعصُومَةَ بِقُمْ كَمَنْ زَارَنى» یعنی هر کس معصومه ـ علیها السلام را در قم زیارت کند، مانند کسی است که مرا زیارت کرده است.
از امام جواد ـ علیه السلام ـ نقل شده است که فرمود: « مَنْ زارَ قَبْرَ عَمَّتي بِقُمَّ فَلَهُ الْجَنَّةُ»(۳) یعنی کسی که قبر عمه ام را در قم زیارت کند، برای او خواهد بود بهشت. از روایات فوق و روایات دیگری که از ذوات مقدسه معصومین ـ علیهم السلام ـ رسیده،جلالت شأن حضرت معصومه ـ سلام الله علیها ـ و برکات عظیم حرم با شکوهش روشن می شود
مقام علمی حضرت معصومه ـ سلام الله علیها ـ
از روایات متعددی که در تجلیل از آن بانوی بزرگوار از امامان معصوم ـ علیها السلام ـ رسیده و از سخنان او و روایاتی که خود آن بزرگوار از شخصیت های خاندان رسالت نقل کرده است، مقام رفیع علمی او روشن می شود. به عنوان نمونه به یک مورد از آن خبرها اشاره ای می کنیم:
نقل کرده اند که عده ای از شیعیان قم در سفری وارد مدینه شدند و به قصد دیدن امام کاظم – سلام الله علیه – به درب خانه او رفتند، آن ها سؤالاتی داشتند و می خواستند جواب آن ها را از امام – علیه السلام – بپرسند، امام – علیه السلام – در آن زمان در سفر بود، فاطمه – علیها السلام – دختر آن حضرت در زمان کوتاهی جواب تمام سؤالات آن ها را نوشت و به آن ها برگرداند. آن گروه در زمان بازگشت بیرون شهر مدینه امام – علیه السلام – را ملاقات کردند. و جریان سؤالات و پاسخ های آن ها را به اطلاع آن حضرت رساندند، امام – علیه السلام – وقتی سؤالات آن ها و پاسخ های حضرت معصومه – علیها السلام – را مشاهده کرد سه بار فرمود:
«فداها ابوها»! یعنی پدرش فدای او باد.
از حضرت معصومه (سلام الله علیها) روایاتی نقل شده است و در این مقاله دو مورد از آن ها را با توضیحی ذکر می کنیم:
۱-فاطمه دختر موسی بن جعفر – علیه السلام – روایتی نقل کرده است که سندش سرانجام به فاطمه زهرا – سلام الله علیها – می رسد و آن حضرت این روایت را از پدر بزرگوارش رسول اکرم – صلّی الله علیه و آله و سلّم – نقل کرده است که فرمود:
«الا مَنْ مَاتَ عَلَی حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ شَهِیداً» یعنی آگاه باشید کسی که بر محبت آل محمد از دنیا برود، شهید از دنیا رفته است! این عبارت بخشی از یک روایت مشهوری است که از وجود مبارک رسول اکرم – صلّی الله علیه و آله و سلّم – نقل شده است. این روایت در منابع اهل سنت هم در تفسیر «آیه مودّت» ذکر شده است. زمخشری در تفسیر خود «کشاف» آورده است:
«وقتی این آیه نازل شد ]قُل لا أَسئَلُكُم عَلَیهِ أَجراً إِلاَّ المَوَدَّةَ فِی القُربى[ مؤمنان به رسول خدا – صلّی الله علیه و آله و سلّم – عرض کردند: نزدیکان تو چه کسانی هستند که مودّت آن ها بر ما واجب شد؟ آن حضرت فرمود آن ها علی و فاطمه و دو پسرشان هستند.(۴) زمخشری بعد از نقل این مطلب و ضمن بحث از شأن نزول آیه کریمه ذکر کرده است که پیامبر خدا – صلّی الله علیه و آله و سلّم – فرمود:
«أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَی حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ مَغْفُوراً لَهُ أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَی حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ تَائِباً أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَی حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ مُؤْمِناً مُسْتَکمِلَ الْإِیمَانِ أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَی حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ بَشَّرَهُ مَلَک الْمَوْتِ بِالْجَنَّةِ ثُمَّ مُنْکرٌ وَ نَکیرٌ أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَی حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ یزَفُّ إِلَی الْجَنَّةِ کمَا تُزَفُّ الْعَرُوسُ إِلَی بَیتِ زَوْجِهَا أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَی حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ ص فُتِحَ لَهُ فِی قَبْرِهِ بَابَانِ إِلَی الْجَنَّةِ أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَی حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ جَعَلَ اللَّهُ قَبْرَهُ مَزَارَ مَلَائِکةِ الرَّحْمَةِ أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَی حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ عَلَی السُّنَّةِ وَ الْجَمَاعَةِ أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَی بُغْضِ آلِ مُحَمَّدٍ جَاءَ یوْمَ الْقِیامَةِ مَکتُوبٌ بَینَ عَینَیهِ آیسٌ مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَی بُغْضِ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ کافِراً أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَی بُغْضِ آلِ مُحَمَّدٍ لَمْ یشَمَّ رَائِحَةَ الْجَنَّة» یعنی: آگاه باشید هر کس بر محبت آل محمد از دنیا برود شهید از دنیا رفته است، و هر کس بر محبت آل محمد از دنیا برود، مورد غفران قرار خواهد گرفت، و هر کس بر محبت آل محمد از دنیا برود، با توبه از دنیا رفته است، و هر کس بر محبت آل محمد از دنیا برود، با ایمان کامل از دنیا رفته است، و هر کس بر محبت آل محمد از دنیا برود ملک الموت به او بشارت بهشت خواهد داد و سپس منکر و نکیر(۵) کسی که بر حبّ آن ها از دنیا برود او را به صورتی طرف بهشت می برند که عروس را با آن جلالت و تکریم بسوی خانه همسرش می برند، کسی که با حبّ آل محمد از دنیا برود از فضای قبر او(۶) دو در بطرف بهشت باز می شود. کسی که بر حبّ آل محمد از دنیا برود، خداوند قبر او را محل زیارت ملائکه رحمت قرار می دهد، هر کس بر حبّ آل محمد از دنیا برود، بر راه و روش پیامبر و جماعت مؤمنان از دنیا رفته است، و کسی که با بُغض (کینه) آل محمد از دنیا برود، روز قیامت خواهد آمد در حالیکه بین دو چشم او نقش بسته است که مأیوس از رحمت خدا است و کسی که با بغض (کینه) آل محمد از دنیا برود، کافر از دنیا رفته است، و کسی که با کینه آل محمد از دنیا برود هرگز عطر بهشت را استشمام نخواهد کرد (یعنی بهشت نخواهد رفت)
۲-روایتی را حضرت معصومه – علیها السلام – با سلسله سندش که سرانجام به حضرت فاطمه زهرا – سلام الله علیها – می رسد نقل کرده است که آن حضرت فرمود:
«أنَسِيتُمْ قَوْلَ رَسُول اللّه صِلَّى اللّهُ عَلَيْه وَ سَلَّم يَوْمَ غَديرخُمٍّ، مَنْ كُنْتُ مَوْلاهُ فَعَلِىٌّ مَوُلاهُ وَ قَوْلُهُ صَلَّى اللّهُ عَلَيْه وَ آله و سَلَّمَ ،أنْتَ مِنِّى بِمَنْز لَة هَارُونَ مِنْ مُوسى» اینکه حضرت معصومه – سلام الله علیها – این دو روایت را از جده بزرگوارش حضرت فاطمه زهرا – سلام الله علیها – نقل می کند، آشکار می شود که حضرت معصومه – علیها السلام – هم مثل جده بزرگوارش حضرت صدیقه طاهره، مشکلات اصلی جامعه دینی را بی اعتنائی عده ای از مؤمنان نسبت به سفارشات وجود مبارک رسول خدا – صلّی الله علیه و آله و سلّم – می دانست و متذکر این اهمال و آثار زیانبارش برای مؤمنان می شد. یعنی بی اعتنائی به موضوع حکومت دینی امام امیرالمؤمنین و خروج از پناهگاه امن ولایت آن حضرت برای جامعه دینی مصیبت های عظیمی به وجود آورده است، و راه چاره آن مشکلات عظیم توجه به عوامل آن انحراف و برگشت به جایگاه اصلی می باشد. حتی اگر جامعه دینی در عمل هم نتواند از آن انحراف عظیم برگردد و ضایعات را جبران کند، حداقل در جهت عقیدتی و علمی لازم است مسیر حقیقی دین خدا شناخته شود و محل انحراف و پرتگاهی که عده ای از افراد جامعه دینی از آنجا سقوط کردند هم مورد شناسائی قرار بگیرد و این عقیده نورانی یعنی ولایت امیرالمؤمنین علی علیه السلام – و ائمّه اهل البیت – علیهم السلام – در فرهنگ دینی جایگاه حقیقی خودش را پیدا کند.
الیاس کلانتری
۱۳۹۶/۵/۳
پاورقی ها:
۱-بحار الانوار، ج ۴۸، ص ۳
۲ـ عیون اخبار الرضا، شیخ صدوق ، انتشارات پیام علمدار ، ج ۲ ،ص ۶۲۹
۳ـ کامل الزیارات ، ابن قولویه، ص ۳۲۴
۴-تفسیر کشاف، زمخشری، آیه ۲۳، سوره شوری
۵-آن ها دو تا فرشته هستند که به محض ورود انسان به عالم قبر سراغ او می آیند و عقاید و اعمال او را بررسی می کنند و سؤالاتی از او می پرسند.
۶-منظور از قبر در این روایت و روایات زیاد دیگری آن گودال خاکی نیست که بدن انسان را در آن قرار می دهند اگر چه اسم آن مکان هم قبر است. در اینجا مراد فضائی است که انسان از لحظه مرگ تا روز قیامت در آنجا زندگی می کند.