۲۶۲ـ آیا در بهشت هم تکامل وجود دارد؟! و انسانها می توانند رفعت درجه پیدا کنند؟

سؤال: آیا در بهشت هم افراد به ستایش و عبادت خداوند بلند مرتبه مشغول هستند و به درجات معنویشان افزوده می شود و می توانند به طبقات بالاتر و جاهای بهتر بهشت بروند یا نه ؟

پاسخ: ما انسانها با علم عادی خود قدرت شناسائی عالم بعدی و جهات مختلف آن را نداریم و فقط می توانیم از طریق معانی آیات قرآن و سخنان پیامبر خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ و امامان معصوم ـ علیهم السلام ـ نسبت به آن عالم و زندگی در بهشت و یا در جهنم ـ پناه می بریم به رحمت و غفران پروردگار مان  ـ اطلاع پیدا کنیم. چون ذوات قدسی معصومین ـ علیهم السلام ـ دارای مقام خاص علمی و صاحب « علم لدنّی » هستند و هرچیزی را بخواهند، خداوند به آنها یاد می دهد.

بلحاظ آنچه در احادیث معصومین ـ علیهم السلام ـ گفته شده، بهشت دو مرحله دارد و یا دو نوع بهشت در عالم وجود دارد ^(۱) و آنها عبارتند از «بهشت برزخی» و «بهشت اخروی» بهشت برزخی مرتبه ای از بهشت اخروی است و اکنون برقرار است و اهل بهشت در فاصله بین حادثه رحلت خود تا روز قیامت در آن بهشت زندگی می کنند. اما بهشت اخروی در روز قیامت تحقق می یابد و اهل بهشت برای زندگی دائمی وارد آن می شوند.

اما در بهشت برزخی تکامل و تغییر درجه وجود دارد و امکان دارد، اهل آن از ناحیه  اعمال دنیوی خود و آثار مستمر آنها به درجات بالاتری راه پیدا کنند و درجات آنها بالاتر برود. مثل اینکه بعضی از انسانها در عالم دنیا اعمال صالحی انجام داده اند که آثار آنها استمرار دارد. مثل کاشتن درختانی که فواید و ثمر دهی آنها بعداز رحلت صاحبش هم ادامه دارد. و همچنین مثل ساختن بناهائی مثل مسجد و مدرسه و بیمارستان و امثال آنها، که تا زمانی که مردم از آن بناهاسودی می برند، در وضعیت زندگی بانیان آنها تغییراتی به وجود می آید! و مثل نوشتن کتابها و انتشار علومی و پایه گذاری اعمال خیری  که احتمال دارد ده ها و صدها و بلکه هزاران سال بعد از رحلت صاحبش هم مورد بهره برداری عده ای قرار بگیرد و سودی از آنها عاید صاحبش شود در حالیکه از دنیا رفته است.

اما در روز قیامت مرتبه تقرب اهل بهشت و درجات فضائل او معین و قطعی می شود و متناسب با اعمال خود در دنیا و آثار و نتایج دنباله دار آنها در مقامی قرار می گیرند. اما بهشت جای اعمال عبادت جدید نیست، یعنی سختی و مشقت اعمال عبادی در آنجا وجود ندارد، اما اشتغال به ذکر و تسبیح خداوند و دریافت لذت های جدید از آنها استمرار خواهد یافت.

امیر المؤمنین علی ـ علیه السلام ـ می فرماید:

«وَ إِنَّ الْيَوْمَ عَمَلٌ وَ لَا حِسَابَ وَ غَداً حِسَابٌ وَ لَا عَمَلَ»^(۲) یعنی و اینکه امروز زمان عمل است نه حساب و فردا زمان حساب است و نه عمل.

باز امیر المؤمنین ـ علیه السلام ـ در یکی از خطبه های خود فرمود:

«فَاعْمَلُوا وَ اَنْتُمْ فى نَفَسِ الْبَقاءِ، وَالصُّحُفُ مَنْشُورَةٌ، وَالتَّوْبَةُمبْسُوطَةٌ، وَالْمُدْبِرُ يُدْعى،وَالْمُسىءُ يُرْجى. قَبْلَ اَنْ يَخْمُدَ الْعَمَلُ، وَيَنْقَطِعَ الْمَهَلُ، وَ يَنْقَضِىَ الاْجَلُ، وَ يُسَدَّ بابُ التَّوْبَةِ، وَ تَصْعَدَ الْمَلائِكَةُ»^(۳) یعنی: پس عمل کنید حال که در مهلت و امتداد بقا هستید و نامه های اعمال گشوده و در توبه باز است. وآنکس که از خیر رویگردان شده است به خیر دعوت می شود و انسان بدکار امید رجوع از تبهکاری و وجور دارد، پیش از آنکه عمل راکد شود و مهلت ها قطع شود و مدت زندگی به پایان برسد و در توبه بسته شود و فرشتگان (موکل ) به بالابروند^(۴)

از احادیث متعددی بر می آید که اعمال عبادی در بهشت برقرار نخواهد بود و مهلت عمل تا وقتی است که  انسان در دنیا زنده است و اعمال او بوسیله ملائکه مخصوص اخذ و نگهداری می شود. توضیح بیشتر در باره درجات بهشتی و نوع زندگی در بهشت در پاسخ پرسش بعدی که در ادامه این پرسش نوشته شده خواهد آمد. ( ان شاء الله تعالی)

۱۳۹۷/۶/۲۶

پاورقی ها:

۱ـ بعضی از علما به سه نوع بهشت معتقدند، بهشت دنیوی ـ بهشت برزخی و بهشت اخروی، و آنها بهشت حضرت آدم ـ علیه السلام ـ را بهشت دنیوی می دانند! ما فعلاً وارد این بحث نمی شویم ومنتظر فرصت مناسبی

۲ـ نهج البلاغه خطبه ۴۲

۳ـ همان ، خطبه ۲۳۷

۴ـ نهج البلاغه،  ترجمه استادمحمد تقی جعفری  ص ۲۳۷،