کلام ایام ـ ۲۶۳، ماه رجب نهری سرشار از رحمت و برکات خدا

بخش اول

کلیات

* گردش کنار نهری در بهشت.

* امواج برکات خدا در ماه رجب.

* ماه رجب یکی از ماه های حرام و اولین آن ها است.

* فضیلت روزه ماه رجب

* اعیاد ماه رجب

* زمینه سازی برای ورود به ماه رمضان

* روایتی از رسول اکرم- صلّی الله علیه و آله و سلّم- در فضائل ماه رجب

* روایتی از امام صادق- علیه السلام- در فضائل ماه رجب

* روایتی از امام کاظم- علیه السلام- درباره نهری در بهشت حرمت خاص ماه های حرام

* فواید و برکات ممنوعیّت جنگ در ماه های حرام

* حرمت ماه های حرام از چه زمانی تشریع شد.

* جلالت ماه های حرام در شریعت پیامبر خاتم (صلّی الله علیه و آله و سلّم)

* * * * * * * * * *

با رسیدن ماه با شکوه رجب باز هم موجی از عطر «ذکر الله» «فضای حیات معنوی اهل ایمان را معطر ساخت» «الحمدالله رب العالمین»  که باز فرصت عمری عطا کرد که وارد عرصه نورانی و حیاتبخش این ماه مبارک شدیم. در سالهای قبل در بیان جلالت و عظمت و برکات ماه رجب مقالاتی در این سایت یعنی«حکمت طریف» منتشر شد. از جمله مقالاتی  تحت عنوان:

«گردش کنار نهری در بهشت» در ۵بخش^(۱) و همچنین:«امواج برکات خداوند در ماه رجب» باز در ۵ بخش

در مقالات گروه اول تحت عنوان:

«گردش کنار نهری دربهشت»  بعد از ذکر بعضی از فضائل عظیم ماه رجب به شرح و تفسیر بخشی از دعای مشهور ماه رجب پرداختیم  که در این ماه از سال بعد از نمازهای  شبانه روزی خوانده می شود. در مقالات گروه دوم هم بحث  اطراف  همان دعای شریف و موضوع : «دعا و شرایط  استجابت آن »جریان یافت. و در این سلسله  مقالات که از همین شماره شروع می شود بعد از تذکری درباره عظمت  و جلالت  و فضائل  ماه رجب به شرح و توضیح  بعضی  از دعاها و اعمال خاص این ماه جلیل  خواهیم پرداخت. در احادیث  زیادی از وجود مبارک رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ و ائمه معصومین ـ علیهم السلام ـ ذکر ی از فضائل  ماه رجب به میان آمده است.فضائل ماه رجب را می شود در پنج جهت مورد توجه قرار داد و آنها عبارتند از :

۱ـ ماه رجب یکی از ماههای حرام و اولین آنها است.

۲ـ فضیلت روزه ماه رجب

۳ـ دعاهای ماه رجب

۴ ـ اعیاد ماه رجب

۵ ـ زمینه سازی برای ورود به ماه رمضان و شبهای  قدر.

 در احادیث ذوات مقدسه  معصومین ـ علیهم السلام ـ  فضائل گوناگون این  ماه پر برکت مورد تذکر قرار گرفته و به اهل ایمان توصیه شده است. که از فرصت های این ماه برای تقرب به خدا ـ جلّ جلاله ـ و کسب فضائل  و اندوختن لوازم  زندگی اخروی  و رسیدن به مقاصد خود در عالم دنیا بهره برداری کنند. از وجود مبارک رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ نقل شده است که  فرمود:

«إنَّ في الجَنّةِ قَصْرا لا يَدخُلُهُ إلاّ صُوّامُ رَجَبٍ » یعنی: در بهشت قصری وجود دارد که وارد آن نمی شوند جز روزه داران ماه رجب.

از امام صادق ـ علیه السلام ـ نقل شده است که فرمود:

« اذا کان یوم القِیامَةِ نَادی مُنادٍ مِن بُطنانِ العَرشِ اَینَ الرَّجَبیُّونَ فَیقُومُ اناسٌ تُضیءُ وُجُوهُهم لِاَهلِ الجَمع عَلی رُوسِهِم تیجانُ المُلکِ وَ ذَکرَ ثَواباً جَزیلاً اِلی اَن قالَ هذا لِمَن صامَ مِن رَجَبٍ شَیئاً وَ لَو یَوماً فِی اَوّلِهِ اَو وَسَطِه اَو آخِرِه» ^(۳)  

یعنی: .وقتی روز قیامت  می رسد، ندا کننده ای  از درون عرش ندا می دهد که اهل ماه رجب کجا هستند، در آن هنگام عده ای از بین اهل محشر  بر می خیزند، در حالیکه چهره ها ی آنها برای اهل محشر درخشش دارد و بر سر آنها تاج های باشکوهی قرار گرفته! امام صادق ـ علیه السلام ـ در این کلام شریف ثواب  زیادی  را  برای روزه ماه رجب» ذکر  کرد تا اینکه فرمود  این پاداش  کسانی است که ماه رجب روزه گرفته اند حتی یک روز از اول و یا وسط و یا آخر آن.

از امام کاظم ـ علیه السلام ـ هم نقل شده است که فرمود:

«رَجَبٌ نَهَرٌ فِي اَلْجَنَّةِ أَشَدُّ بَيَاضاً مِنَ اَللَّبَنِ وَ أَحْلَى مِنَ اَلْعَسَلِ مَنْ صَامَ يَوْماً مِنْ رَجَبٍ سَقَاهُ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ ذَلِكَ اَلنَّهَرِ» ^(۴) یعنی : رجب نهری است در بهشت ، سفید تر از شیر و شیرین تر از عسل و هرکس  یک روز از این ماه را روزه بگیرد، خدای ـ عزّوجّل ـ  از آن نهر به او می نوشاند.

حرمت خاص ماه های حرام

چهار ماه از سال در فرهنگ  دین آسمانی ، «ماه های حرام» نامیده  می شوند و آنها عبارتند از ماه های ذو القعده و ذوالحجة و محرم که این سه ماه به هم پیوسته هستند و ماه رجب که جدا از آنها است. در این چهار ماه جنگ حرام است و لازم است حرمت خاص  آنها رعایت شود و مردم در آن ماهها در امنیتی قرار بگیرند و به رفع  نیازهای خود بپردازند. و همچنین بتوانند زیارت خانه خدا را در فضای امن انجام دهندمنظور از وصف «حرام» در این موضوع حرمت خاص  آن ماه ها است که مردم باید آن حرمت و قداست را رعایت کنند.

حرمت ماههای حرام در شریعت حضرت ابراهیم ـ علیه السلام ـ  برقرار بود و اعراب و ساکنان شهر مکه و قبائل  ساکن در جزیره العرب  هم آن حرمت را رعایت می کردند و اصل  آن سنت متعالی و شریف را حفظ کرده بودند و این قانون محترم در شریعت  پیامبر خاتم  ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ با تمام اهمیت برقرار است. خدایتعالی می فرماید:

  «إنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللَّهِ اثْنَا عَشَرَ شَهْرًا فِي كِتَابِ اللَّهِ يوْمَ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ مِنْهَا أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ ذَلِكَ الدِّينُ الْقَيمُ فَلَا تَظْلِمُوا فِيهِنَّ أَنْفُسَكُمْ وَقَاتِلُوا الْمُشْرِكِينَ كَافَّةً كَمَا يقَاتِلُونَكُمْ كَافَّةً وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِينَ» (التوبة/۳۶) یعنی: همانا تعداد ماه ها نزد خداوند دوازده ماه است، در کتاب  [قوانین و احکام ] خدا، روزی که آسمان ها و زمین  را آفرید، از آنها چهار ماه حرام هستند، آن است دین استوار [عهده دار مصالح] ، پس در آنها به خودتان ظلم  نکنید و با همه مشرکان بجنگید، همچنانکه  آنها همگی با شما می جنگند و بدانید که خدا با متقین است

قابل تذکر است که قطع  جنگ  و باصطلاح  آتش بس  در ماههای حرام با کسانی امکان پذیر است که آنها هم حرمت این ماهها را رعایت  کنند و جنگ  را متوقف  کنند، یعنی هر دو طرف جنگ  آن آتش بس معین شده از طرف خدا را بپذیرند و دست از جنگ بکشند، اما اگر مشرکان از این فرصت مقدس الهی  سوء استفاده  کردند و جنگی را بر پیروان  دین آسمانی  تحمیل کردند، در آن صورت آنها یعنی  مسلمین هم حق  دفاع از خود را خواهند داشت. چون بطوریکه  گفته شد، مشرکان ساکن در حجاز  و مجموعاً جزیرة العرب  حرمت این ماه ها را تا دوره ظهور اسلام  حفظ کرده بودند، اگر چه گاهی با توجیهاتی فریبکارانه  تغییراتی در حرمت آن ماه ها و زمان آنها به وجود  می آورند، و بابه تآخیر انداختن  یکی از ماه های حرام جنگی  را به راه می انداختند و در عمل و بر حسب  واقعیت  حرمت ماه حرام را می شکستند.

توضیح بیشتر اینکه : عرب جاهلی گاهی که در ماههای حرام تمایل به جنگ داشتند حرمت ماه حرام را به ماه دیگری منتقل می کردند و جنگ را در ماه حرام    برقرار می کردند به این کار «نسیء » می گفتند. یعنی اصل حرمت جنگ در ماه حرام را بر حسب  ظاهر  رعایت می کردند، اما آن حرمت را طبق  توجیه  خود به ماه دیگری  می انداختند، در هر صورت و بر حسب واقع  حرمت ماه حرام  را می شکستند. خدایتعالی  در این زمینه  می فرماید.

« إِنَّمَا النَّسِيءُ زِيادَةٌ فِي الْكُفْرِ يضَلُّ بِهِ الَّذِينَ كَفَرُوا يحِلُّونَهُ عَامًا وَيحَرِّمُونَهُ عَامًا لِيوَاطِئُوا عِدَّةَ مَا حَرَّمَ اللَّهُ فَيحِلُّوا مَا حَرَّمَ اللَّهُ زُينَ لَهُمْ سُوءُ أَعْمَالِهِمْ وَاللَّهُ لَا يهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ » (التوبة/۳۷) یعنی : به تأخیر انداختن  ماه حرام [یا ماه به تأخیر افتاده] فزونی در کفر است که کافران  با آن گمراه می شوند، آن را یکسال حلال می شمارند و یکسال حرام می دانند. تا [با این توجیه  ظاهری ] کار خود را با آنچه  خدا حرام ساخته  موافق نشان بدهند. در نتیجه [آنها] آنچه را خدا حرام ساخته  حلال می کنند، عمل زشت آنها برای خودشان آراسته شده و خدا قوم کافر را هدایت نمی کند.

قطع جنگ دو بار در سال یکی به مدت یک ماه و دیگری به مدت سه ماه و ممنوعیّت آن در این زمان های تعیین شده، یک سنت شریف بسیار پربرکت و یک قانون متعالی و باشکوه در جوامع دینی است. کسانیکه به هر علتی مدتی با هم در حال جنگ بودند و فضای زندگی خود آن ها و عده دیگری از همنوعانشان مبتلا به ناامنی و خوف و نگرانی شده بود، در این فاصله ممنوعیّت جنگ از آرامش و آسایشی بهره مند می شوند و آن ناامنی ها و خوف ها و خشونت ها، حداقل تا مدتی از بین می رود. ای بسا این قطع موقتی یک جنگ و حاکم شدن آرامش و آسایش در جوامع انسانی، به قطع دائمی آن منتهی شود و انسان ها طعم شیرین و دلپذیر امنیت و آرامش را در مدت معین و قابل توجهی یعنی یک ماه و سه ماه و مجموعاً چهار ماه در سال بچشند و بلکه تمایل به قطع جنگ و درگیری در دراز مدت و بلکه برای همیشه در آن ها به وجود آید.

دیگر اینکه اگر عده ای در هر صورت و به هر علتی با عده دیگری درگیری پیدا کرده اند و کار آن ها به جنگ کشیده و یا عده ای اصلاً جنگ طلب هستند و علاقه مند به آن ، اما افراد خانواده و کودکان آن ها که گناهی ندارند و این حق یک پدر و مادر است که فرزند جوانش در کنار آن ها باشد و آن ها در آرامش و امنیت باشند و نگرانی و دلهره آن ها از ناحیه شرکت فرزندشان در جنگ برطرف شود.

همچنین وقتی در منطقه ای از زمین جنگی برقرار شده و رزمنده ها از محیط زندگی و خانه خود فاصله گرفته و در میدان های جنگ و اماکن نظامی به سر می برند، همسر و فرزندان آن ها در دلهره و اضطرابی قرار می گیرند و احتیاج دارند از وضعیت سرپرست خانه خود و سلامت او مطّلع شوند و این نگرانی و دلهره بالخصوص اگر طولانی شود، برای آن ها خیلی ناراحت کننده و زجرآور خواهد بود، طبعاً در این صورت قطع جنگ و بازگشت افراد رزمنده به خانه و محل سکونت خود، آرامشی در خانواده ها و همچنین خود رزمنده ها ایجاد خواهد کرد.

جهت دیگر موضوع این است که وقتی انسان ها از ناحیه ممنوعیّت جنگ در ماه های حرام بتوانند در فضای صلح آمیز و بدون خشونت در کنار هم زندگی کنند، و با چهره صلح جویانه با هم مواجه شوند و یا ارتباطی برقرار کنند، روحیه تمایل به صلح و محبت به انسان ها در آن ها تقویت می شود. یعنی مدتی از افراد مقابل خود خشونت و شدت عمل و اقدام به ضربه زدن به دیگران و کشتن آن ها بروز می کرد، و حال در فرصت ما ه های حرام آن رفتارها کنار گذاشته شده و فرصتی برای ظهور رفتارهای نوعدوستانه و صلح آمیز از افراد متخاصم نسبت به دیگران به وجود آمده است.

غفلت شگفت انگیز زیانبار

جای تعجب و شگفتی زیادی است که مدعیّان طرفداری از حقوق انسان ها و مدافعان بزرگوار انسان های مورد ظلم بالخصوص زنان و کودکان و افراد سالخورده، چطور از این سنت شریف انسانی و از این قانون نشأت گرفته از رحمت پروردگار عالمیان، در غفلتی زیانبار قرار دارند. این سنت مقدس دینی که حتی مشرکان هم بجهت فواید زیاد آن ناچار از رعایت حرمت آن- اگرچه در محدوده خاصی- بودند. چرا در زمان ما و در بین ملل مختلف مورد توجه و رعایت قرار نمی گیرد.

این سنت شریف در حدود چهار هزار سال پیش یعنی از زمان حضرت ابراهیم- علیه السلام- و در شریعت آسمانی او برقرار شده و در احکام آخرین شریعت آسمانی و در قرآن مجید یعنی آخرین کتاب آسمانی، شدیداً مورد سفارش قرار گرفته و از قوانین اجتماعی اصلی آن محسوب می شود، و در طول تاریخ در بین بعضی از اقوام و ملل بطور آشکار به آن عمل شده، چرا امروزه و در زمان گسترش سازمان های حقوق بشر مورد بی اعتنائی قرار گرفته است؟!!

در هر صورت ماه رجب از جهات متعدّدی ماه جلیل و عظیمی است از جمله اینکه یکی از ماه های حرام محسوب می شود که حرمت خاصی دارد و از جمله جنگ در آن ممنوع می باشد. خدای تعالی در قرآن مجید می فرماید:

«يسْأَلُونَكَ عَنِ الشَّهْرِ الْحَرَامِ قِتَالٍ فِيهِ قُلْ قِتَالٌ فِيهِ كَبِيرٌ وَصَدٌّ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ وَكُفْرٌ بِهِ وَالْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَإِخْرَاجُ أَهْلِهِ مِنْهُ أَكْبَرُ عِنْدَ اللَّهِ» (البقرة/۲۱۷) یعنی: از تو می پرسند ]ای پیامبر[ از ماه حرام و جنگ در آن، بگو جنگ در آن کاری ]گناهی[ بزرگ است و بازداشتن از راه خدا و کفر نسبت به آن و ]باز داشتن از [ مسجدالحرام و اخراج اهل آن از آنجا ]گناهی[ بزرگتر است در نزد خدا.

از این آیه کریمه میزان جلالت و عظمت موضوع ماه های حرام و حرمت جنگ در آن ها به وضوح روشن می شود.

در ادامه این مقالات فضائل دیگر این ماه عظیم مورد بحث قرار خواهد گرفت. (ان شاء الله تعالی)

الیاس کلانتری

۱۳۹۷/۱۲/۱۸

پاورقی ها:

۱ ـ این مقالات تحت عنوان فوق با شماره های ۳۵ ـ ۳۶ ـ ۳۷ ـ ۳۹ و ۴۰ در بخش کلام ایام  در سال ۱۳۹۵ منتشر شد.

۲ ـ این مقالات هم تحت عنوان فوق با شماره های ۱۹۰ تا ۱۹۴ در اوائل  سال ۱۳۹۷ در سایت قرار گرفت.

۳ـ بحارالانوار ، مجلسی ، ج ۹۷ ص ۴۷

۴ـ من لایحضره الفقیه ، ج ۲ ص ۹۲ ـ وسایل الشیعه ، ج ۷ ص ۳۵۰