کلام ایام ـ ۲۷۹، ماه رمضان و رحمت و برکات بی پایان

ماه-رمضان-مبارکبخش دوم

کلیات

* با ورود ماه مبارک رمضان درهای آسمان به روی فضای زندگی انسان ها باز شده است

* نزول رحمت و برکات خدای سبحان در زمان ها و مکانهای خاص

* ظرفیت بندگان برای دریافت رحمت و برکات و نعمت های خدا

*روزها و شب های ممتاز سال و موقعیت خاص آن ها مثل شب و روز جمعه و عید قربان و عید غدیر و عید فطر و امثال آنها

* مکانهایی که رحمت و برکات خدا در آنها در حجم عظیمی جریان دارد مثل  مسجد الحرام و کنار کعبه و عرفات و مشعر و مسجد النبی الله – صلّی الله علیه و آله و سلّم – و مسجد کوفه و حرم شریف امامان معصوم (علیهم السلام)

*عامل و سبب باز شدن درهای برکات خدا از آسمان و زمین

* عامل و سبب محرومیت انسان ها از برکات خدا جلّ جلاله

* بعضی از شرایط استجابت دعا ها کلام امام رضا – علیه السلام

*تفاوت نعمتهای خدا با دارایی های انسان

*گاهی نعمت های خدا در زندگی بعضی از انسانها از ناحیه رفتارهای او به نقمت ها و بلا ها تبدیل می شود

*کسب آمادگی جهت ورود به ماه رمضان و در روزهای اول آن نسبت به روزهای بعدی

 ماه رمضان با همه شکوه و جلال و نورانیت اختصاصی خود رسید و همه ما در کنار  جریان رحمت و برکات بی پایان و فراوان آن قرار گرفته ایم و درهای آسمان به روی فضای زندگی انسان ها باز شده است. در مقاله قبلی یعنی اولین بخش از مقالات مخصوص این ماه، خطبه شریف رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ در فضائل این ماه و وظایف بندگان در آن با ترجمه و ابتداءً بدون شرح و توضیح عبارات آن ذکر شد و شرح و توضیح و تفسیر آن را به این بخش و ادامه آن موکول کردیم. حال قبل از شروع به شرح و تفسیر خطبه به ذکر و توضیح چند نکته درباره دو محور اصلی این مباحث یعنی فضائل ماه رمضان و وظایف بندگان و بطور کلی انسان ها در آن می پردازیم:

قبلاً اشاره ای کردیم به اینکه نزول رحمت و برکات خدای سبحان در زمانها و مکانهای خاص و همچنین بطور عادی و عمومی یک موضوع است! اما ظرفیت بندگان برای دریافت رحمت و برکات و نعمت ها او موضوع دیگری، حال در این بخش از مقالات درباره این موضوع بسیار مهم اساسی و نکات علمی و اخلاقی و عقیدتی مربوط به آن بالخصوص موقعیت این دو موضوع در کلام خدا و سخنان و رفتارهای رسول اکرم ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ توضیحاتی می آوریم:

یکم: در بعضی از مقالات منتشر شده قبلی اشاره ای داشتیم به اینکه علاوه بر جریان رحمت و برکات خدای  ـ عزّو جلّ ـ بطور عادی و در فضای زندگی عمومی انسانها، در زمان های ومکان های معین مراتب برتر خاصی از رحمت و برکات خدای سبحان جریان می یابد و منتشر می شود. و بعضی ایام و ماه ها از سال در این جهت موقعیت خاصی دارند. مثل شب و روز جمعه و عید قربان و عید فطر و  عید غدیر و شب و روز ولادت رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم  ـ و بعثت آن حضرت به مقام نبوت و رسالت و همچنین ایام ولادت امامان معصوم و حجت های پروردگار عالمیان و شب ها و روزهای امثال آنها و مثل تمام ایام ماههای رجب و شعبان و بالخصوص ماه رمضان.

دوم: این موضوع مورد بحث درباره مکانهای خاصی هم برقرار می باشد مثل مساجد و خانه های خدا و در رأس آنها مسجد الحرام و کنار کعبه مقدسه  و عرفات و مشعر الحرام و منا و مسجد النبی ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ و مسجد کوفه و مسجد سهله و مسجد الاقصی و حرمهای امامان معصوم ـ سلام الله علیهم ـ و در رأس آنها حرم شریف حسینی ـ علیه السلام ـ در شهر مقدس کربلا بالخصوص تحت قبّه شریف!

سوم:موقعیت بنده ها و اهل ایمان و اعمال و وظایف آنها در ایام خاص و مکان های خاص، نقش بسیار مهم اساسی در دریافت میران بالاتر از رحمت و نعمت های خدای سبحان دارد. یعنی ـ طبق مثال های که قبلاً ذکر شد ـ رسیدن به محل جریان آب زلال و فراوان در زمان نیاز شدید به آب یک موضوع است و همراه داشتن ظرف مناسب برای حمل و ذخیره آب و یا تهیه ظرف مناسب و وسیله انتقال به محل زندگی خود و همراهان یک موضوع دیگر. پس فراوانی جریان رحمت خدا و نعمت های او در ماه مبارک رمضان یک مطلب است و استعداد و آمادگی بنده ها  در جهت استفاده از آن جریان مطلبی دیگر.

بنده های خدای کریم و رحیم و غنی لازم است با اعمال خاص تعیین شده و اعلام  شده در کتاب آسمانی و سخنان و رفتارهای رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ و حجت های پروردگار عالمیان ـ عزّوجلّ ـ خود را در مسیر این جریان مبارک قرار دهند و به آن متصل شوند و ظرفیت خود را برای بهره برداری بیشتر و استفاده مناسبتر از این موقعیت و فرصت طلائی به دست آمده، افزایش دهند و وسائل لازم برای این کار را آماده کنند ودر این زمینه هیچ فرصتی را از دست ندهند. خدای سبحان در کتاب کریم خود می فرماید:

«وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَيهِمْ بَرَكَاتٍ مِنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ وَلَكِنْ كَذَّبُوا فَأَخَذْنَاهُمْ بِمَا كَانُوا يكْسِبُونَ» (الأعراف/۹۶) یعنی: اگر اهل قریه ها ایمان می آوردند و تقوا پیشه می کردند ما هم درهای برکات را از آسمان و زمین به روی آنها باز می کردیم! اما آنها تکذیب کردند، پس در نتیجه ما آن ها را بجهت اعمالشان گرفتیم (مؤاخده کردیم). از این آیه کریمه بخوبی آشکار می شود که وضعیت ایمانی و رفتاری بنده ها در جریان رحمت و برکات خدا و میزان نزول آنها نقش اساسی دارد.

همچنین می فرماید: «وَرَحْمَتِي وَسِعَتْ كُلَّ شَيءٍ فَسَأَكْتُبُهَا لِلَّذِينَ يتَّقُونَ وَيؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَالَّذِينَ هُمْ بِآياتِنَا يؤْمِنُونَ » (الأعراف/۱۵۶) یعنی:و رحمت من به همه چیز وسعت یافته [همه چیز را احاطه کرده] پس آن را مقرر می کنم برای کسانیکه ملتزم تقوا شوند و زکات بپردازند و کسانی که به آیات ما [بطور مستمر] ایمان بیاورند.

دراین آیه کریمه در حالی که می فرماید: رحمت او بر همه چیز وسعت یافته و همه چیز را احاطه کرده، بهره مندی انسانها از آن رحمت واسعه را مشروط به عواملی کرده و آنها عبارتند از: التزام به تقوا و پرداخت مستمر زکات و ایمان مستمر به آیات خدا(عزّوجلّ)

در خطبه شریف رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ هر دوموضوع اصلی مورد توجه قرار گرفته است، اما مورد اول که مربوط است به جلالت و عظمت ماه رمضان و موقعیت رفیع خاص آن مثل اینکه فرمود:

ای انسان ها روی آورده است به شما ماه خدا با برکت و رحمت و مغفرت و اینکه فرمود:

آن نزد خدا افضل ماهها است و روز های آن افضل روزها و شبهای آن افضل شبها است

و فرمود:

نفس هایتان در آن تسبیح و خوابتان در آن عبادت و اعمالتان در آن مقبول و دعاهایتان در آن مستجاب خواهدبود. (توضیح همه عبارات خطبه در ادامه مباحث خواهد آمد)

پنجم: و درباره موضوع دوم که به انسانها و اعمال آنها مربوط است می فرماید:

پس از خدا بخواهید و از او درخواست کنید با نیت های صادقه و قلب های پاک شده ، و یاد کنید با تشنگی و گرسنگی در آن، تشنگی و گرسنگی روز قیامت را و زبان خود را حفظ کنید و به یتیمان دیگران (مردم) مهربانی کنید و استغفار کنید و امثال آنها.

ششم: انسانها یک وقت از داشتن و بدست آوردن بعضی از نعمت های خدا محروم هستند، اما گاهی آن ها را به دست می آورند و اما در نگهداری از آنها و بهره برداری صحیح و معقول و حکیمانه دچار غفلت ها و اهمالها و خطاها می شوند.در آن صورت آن  نعمت ها از صورت نعمت بودن خارج می‌شوندو  فواید و منافع آنها از بین می رود و حتی گاهی به نقمت و بلا و وسیله گرفتاریها هم تبدیل می شوند. مثل نعمت جوانی و قوای جسمی و روحی خاص این دوره از عمر و انرژی حیات که در صورت اهمال و بی توجهی تبدیل  می شود  به هیجانات خاص جوانی که امکان دارد سبب عدم توجه به کسب علم و هنر و ادامه تحصیل و اشتغال و ازدواج  شود و بعد از مدتی  آن نعمت از بین برود و باقی بماند پشیمانی ها و خسران های ناشی از رفتار های غیر معقول.

ما قبلاً در زمینه نعمت های خدا و تفاوت نعمت ها با دارایی ها و تبدیل نعمت ها به نقمت ها  و بلا ها، در بعضی  از مقالات از جمله  :

مقالات بخش آموزش های آسمانی بحثی  را به طور تفصیلی آوردیم و توصیه میکنیم آن مقالات ،مورد توجه و مطالعه قرار بگیرد(۱)  و در عبارات خطبه شریف این موضوع هم مورد توجه قرار گرفته و توصیه شده است که انسان مراقب بعضی از اعمال و رفتارهای خود باشدکه مبادا عواملی بصورت آفت ها به آنها آسیب بزند و سبب حبط  و از بین رفتن آن داراییها شود

هفتم : در عبارات کلامی که از امام رضا – علیه السلام – و توصیه های آن بزرگوار برای انجام اعمالی در آخرین فرصت های ماه شعبان و ورود به ماه رمضان نقل شده،اشاره ای وجود دارد به آمادگی خاص در این زمینه  و اینکه انسان قبل از ورود به فضای این ماه عظیم به پاکسازی قلب خود بپردازد و اخلاصی نسبت به پروردگار خود پیدا کند. و در همین نوشتار هم اشاره شد به اینکه برای دریافت رحمت و برکات خدا در مراتب برتر،احتیاج به زمینه روحی مناسب و آماده سازی ظرف مناسبی وجوددارد.حال عرض میکنیم این موضوع اختصاصی به ماه  معظم  شعبان  و آخرین فرصت ها در آن ماه ندارد،  بلکه در روزهای اول ماه رمضان هم نسبت به روزهای بعدی صدق میکند و حتی در روزهای بعدی هم نسبت به روزهای بعد از آن ها همینطور و موضوع آمادگی و استعداد و تهیه ظرف مناسب و مطلوب برای دریافت برکات «شب های قدر» در این زمینه از اهمیت فوق عادی و فوق متعارف برخوردار است!!  پس لازم است تذکرات وجود مبارک امام رضا – علیه السلام – را برای روزهای آخرماه شعبان ، در روزهای اول ماه مبارک رمضان هم مورد توجه و عمل قرار دهیم ، تا برای روزهای بعدی ماه رمضان و به خصوص شبهای قدر آمادهتر شویم

کلام ایام - 162، عید غدیر عید اکمال دین و اتمام نعمت خداوند
بخوانید

ما بعد از این مباحث مقدماتی وارد بحث در خطبه شریف رسول خدا – صلّی الله علیه و آله و سلّم – و توضیح و تفسیر آن می شویم و در مواردی که اشتراکی و ارتباطی بین عبارات این خطبه و حدیث نقل شده از وجود مبارک امام رضا – علیه السلام – وجود دارد ، عباراتی از آن حدیث شریف را هم مورد توجه قرارخواهیم داد( ان شاء الله تعالی )

شرح و تفسیر خطبه رسول خدا ( صلی الله علیه و آله و سلم )

در فضائل ماه مبارک رمضان

بعد از ذکر خطبه شریف و ترجمه آن ، جهت حداقل توجه به عظمت و جلالت و فضائل خاص ماه مبارم رمضان، احتیاج به توضیحات فوق وجود داشت و در این بخش جهت استفاده کامل به شرح و تفسیر عبارات خطبه می پردازیم و در این بخش هم روش اختصار همیشگی را ( انشاءالله تعالی ) در نظر خواهیم داشت و در حد امکان به آن عمل خواهیم کرد.

۱ـ «أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ قَدْ أَقْبَلَ إِلَيْکُمْ شَهْرُ اللَّهِ بِالْبَرَکَةِ وَ الرَّحْمَةِ وَ الْمَغْفِرَةِ» (۲) یعنی : ای  انسان ها ماه خدا با برکت و رحمت و مغفرت به شما روی آورده است. وجود مبارک رسول خدا – صلّی الله علیه و آله و سلّم – در ابتدای خطبه شریف خود به اساسی ترین فضیلت این ماه اشاره  فرموده و به جای اینکه نام آن ـ یعنی ماه رمضان ـ  را  ذکر کند،  مهمترین  وصف آن را ذکر فرموده و آن عبارت است از «شهر الله»  و با این کار  توجهات انسانها را به بالاترین و برترین و وسیع ترین ارزش ها و قداست های آن ماه و بلکه مجموعاً به اصل  ارزش ها و مجموع آنها، اشاره فرموده و در ادامه کلام شریف  متذکر برکت و رحمت و مغفرت خدا در آن شده است، یعنی برکت و رحمت و مغفرت در مرتبه اختصاصی و فوق متعارف. چون برکت و رحمت و مغفرت خدای سبحان در حد عادی و متعارف دائماً در فضای زندگی انسانها برقرار است.

این جهت از کلام شریف حاکی از رحمت گستردهای است که از طرف خدای تعالی در این ماه عظیم در فضای زندگی انسان ها جریان می یابد و جهت دیگر موضوع یعنی نوع و میزان بهره برداری از آن به اعمال و رفتارهای انسان ها ارتباط خواهد داشت.

نکته مهم دیگر در این زمینه اعلام برقراری این جریان عظیم برکت و رحمت و مغفرت به انسانها و اطلاع دادن به آنها هم با اصل خطابه و کلام و هم نحوه بیان و اعلام آن است، مثل گفتن آن در مسجد و با آن روشی که توجه مردم را  به طور کامل به سوی آن جلب کند.  از وجود مبارک رسول خدا – صلّی الله علیه و آله و سلّم – روایتی نقل شده است که فرمود :

«إنَّ أبْوابَ السَّماءِ تُفْتَحُ فِي أوَّلِ لَيْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ، وَلا تُغْلَقُ إلی آخِرِ لَيْلَةٍ مِنْهُ.» (۴) یعنی :درهای آسمان  در شب اول ماه رمضان باز می شود و تا شب آخر آن بسته نمی شود. در این قسمت از بحث قطعه ای از یک مقاله منتشر شده قبلی را عین ذکر می کنیم.

موضوع باز شدن درهای آسمان در احادیث

«جهت روشن شدن معنای اراده شده از باز شدن درهای آسمان، تعدادی از احادیث را در این زمینه ذکر و بررسی می کنیم:

در روایتی از امام باقر (علیه السلام) نقل شده است که فرمود:

«إنَّ اللّهَ عز و جل يُحِبُّ مِن عِبادِهِ المُؤمِنينَ كُلَّ (عَبدٍ) دَعّاءٍ فَعَلَيكُم بِالدُّعاءِ فِى السَّحَرِ اِلى طُلوعِ الشَّمسِ فَاِنَّها ساعَةٌ تُفْتَحُ فيها اَبوابُ السَّماءِ وَ تُقسَمُ فيهَا الاَرزاقُ وَ تُقضى فيهَا الحَوائِجُ العِظامُ»(۲) یعنی: خداوند دوست دارد از بندگان خود بنده ای را که زیاد دعا کند، پس بر شما باد به دعا در وقت سحر تا طلوع آفتاب، زیرا آن ساعتی است که درهای آسمان در آن ساعت باز می شود و رزق ها در آن تقسیم می شود، و حوائج بزرگ در آن برآورده می شود.

از قرائن موجود در این روایت بر می آید که درهای آسمان برای دعا و درخواست بندگان باز می شود. یعنی در چنین ساعتی دعاهای بندگان به مقام استجابت صعود می کند. و همچنین امکان دارد مراد باز شدن درهای آسمان برای نزول رزق انسان ها باشد. و باز امکان دارد مراد باز شدن درهای آسمان جهت صعود اعمال بندگان باشد، از جمله دعاهای آن ها.

در روایتی از وجود مبارک رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) نقل شده است که فرمود:

«یُفَتَّحُ أَبْوَابُ السَّمَاءِ بِالرَّحْمَةِ فِی أَرْبَعِ مَوَاضِعَ عِنْدَ نُزُولِ الْمَطَرِ وَ عِنْدَ نَظَرِ الْوَلَدِ فِی وَجْهِ الْوَالِدَیْنِ وَ عِنْدَ فَتْحِ بَابِ الْكَعْبَةِ وَ عِنْدَ النِّكَاح» یعنی: در چهار موضع درهای آسمانی برای رحمت خداوند باز می شود، زمان نزول باران، و در جائی که فرزند ]با محبت و احترام[ به صورت والدین نگاه می کند، و زمان باز شدن در کعبه، و در جائی که عقد ازدواج برقرار می شود.

در این روایت اشاره شده است که درهای آسمان برای نزول رحمت خداوند باز می شود، و رحمتی از خداوند برای اهل آن چهار موضع نازل می شود.

در تفسیر المیزان در بحث روائی مربوط به آیه «وَ فُتِحَتِ السَّماءُ فَكانَتْ أَبْواباً» به نقل از تفسیر قمی آورده است که امام (علیه السلام) فرمود: درهای بهشت باز می شود،(۳) یعنی مراد از این آیه باز شدن درهای بهشت به روی اهل بهشت است.

با توجه به آیات قرآن و احادیث نقل شده از حضرات معصومین (علیهم السلام) یکی از معانی باز شدن درهای آسمان، فراهم شدن زمینه ورود به بهشت است. البته این عبارت معانی دیگری هم دارد مثل امکان صعود اعمال بالخصوص دعای بنده ها و نزول رحمت خداوند.

در آیه سوره اعراف- که قبلاً ذکر شد- فرمود: «درهای آسمان برای آن ها باز نمی شود و آن ها وارد بهشت نمی شوند» به این معنی تصریح شده است. یعنی مراد از باز شدن درهای آسمان، امکان ورود به بهشت است. اما اینکه در کلام شریف رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلّم) آمده است که «درهای آسمان از شب اول ماه رمضان باز می شود» یا مراد این است که امکان ورود انسان ها به بهشت در این ماه فراهم می شود و انسان ها از ناحیه اعمال خاص این ماه و در رأس آن ها عبادت شکوهمند روزه، استعداد ورود به بهشت را پیدا می کنند. و یا مراد این است که امکان صعود اعمال انسان ها و در رأس آن ها روزه و تلاوت قرآن و دعاها در تمام این ماه به صورتی متفاوت با ایام دیگر فراهم می شود. و یا مراد آن است که درهای آسمان در تمام این ماه برای نزول برکات خاص و مرتبه متعالی از رحمت خداوند به سوی بندگان باز می شود! و یا در یک دید وسیع می شود گفت: کلام مورد بحث امکان دارد شامل همه این معانی باشد،و این معانی با یکدیگر ارتباط دارند و بین آن ها تعارضی وجود ندارد. » (۵)

۲ـ  «شَهْرٌ هُوَ عِنْدَ اللَّهِ أَفْضَلُ الشُّهُورِ ، وَ أَيَّامُهُ أَفْضَلُ الْأَيَّامِ ، وَ لَيَالِيهِ أَفْضَلُ اللَّيَالِي، وَ سَاعَاتُهُ أَفْضَلُ السَّاعَاتِ» یعنی : آن ماهی است که در نزد خدا برترین ماهها و روزهای آن برترین روزها و شبهای آن برترین شبها و ساعات آن برترین ساعت ها است.

درباره تفاوت ماه ها و روز ها و فضیلت و خاص بعضی از ماهها و روزها در مقالات قبلی و همین مقاله حاضر مطالبی در حد ضرورت نوشته شد و در این بخش فقط اشاره ای می کنیم به اینکه عظمت و قداست مجموع این ماه و  اصل آن ، تمام تک تک روزها و شب ها و حتی ساعت های آن هم باید مورد توجه قرار بگیرد و از دست دادن حتی ساعتی از آن و پرداختن به کارهای غیر ضروری و کم اهمیت در آن، انسان را از فضائل و دارایی های عظیمی محروم خواهد کرد.

اهل ایمان میتوانند  در هر فرصت به دست آمده حتی در حد یک یا چند دقیقه به قرائت تعدادی از آیات قرآن بپردازند و یا حداقل آیاتی از قرآن را در قلب خود مورد توجه قرار دهند و یا مشغول به یکی از انواع ذکر الله شوند و یک یا چند بار استغفارکنند و یا برای خود و دیگران دعا کنند و امثال آنها

۱۳۹۸/۲/۱۹

الیاس کلانتری

برچسب ها
دکمه بازگشت به بالا
بستن