روش صحیح حفظ قرآن کریم (۲)

در شماره قبلی نکاتی در مورد روش صحیح حفظ قرآن کریم توضیح داده شد و بعد برنامه عملی حفظ که برای چهار هفته تنظیم شده بود، ارائه شد و گفتیم که جهت رعایت اختصار و با در نظر گرفتن صفحات محدود نشریه، توضیح بعضی از نکات ضروری در شماره های دیگر به تدریج آورده می شود. اکنون به توضیح نکات دیگری در این زمینه می پردازیم و برنامه تنظیمی جهت هفته های پنجم به بعد را ذکر می کنیم.

علت شروع حفظ از جزء آخر قرآن

در شماره قبلی وعده داده شد که در مورد مشکلات شروع به حفظ از جزء اول قرآن مجید؛ یعنی سوره بقره و ممنوعیت آن از جهت عقلی توضیحاتی خواهد آمد و اکنون به توضیح این موضوع بسیار مهم می پردازیم:

در بعضی از کلاسهای حفظ قرآن که در جامعه امروز ما تشکیل می شود، متأسفانه معلمان و مربیان محترم، برنامه حفظ را از جزء اول قرآن و سوره های طولانی شروع می کنند؛ یعنی سنگین ترین مرحله کار را که طی آن مرحله احتیاج به آموزشها و کسب مهارتهاست، از همان ابتدا به متعلمان تکلیف می کنند. این کار عملاً موضوع حفظ قرآن را با تمام زیبایی ها و جاذبه ها و اهمیت و ارزشی که دارد، بسیار سخت و مشکل می کند.

اگرچه عده ای در همین روش بسیار دشوار هم موفق به ادامه این راه ـ حتی تا پایان برنامه حفظ قرآن ـ می شوند؛ لیکن آنها عده ای اندک اند و البته همت بلند و تلاشهای آنها قابل ستایش است؛ لیکن عده زیادی هم در همان چند جزء اول متوقف می شوند و علاوه بر این که در کار حفظ قرآن ناموفق شده و از ادامه کار منصرف می شوند، قدرت و نشاط روحی آنها نیز در همان مرحله سخت مصرف می شود.

شروع حفظ قرآن از سوره بقره مثل این است که یک کسی که هیچ تمرینی در مورد ورزش وزنه برداری ندارد، بخواهد در ابتدای کار و بدون مقدمه وزنه های بسیار سنگینی را از زمین بلند کند.

حفظ قرآن مجید ـ در حد امکان ـ باید متناسب با ترتیب تقریبی نزول قرآن باشد و این کار حداقل دارای دو فایده عظیم و اساسی می باشد.

۱ ـ سهولت حفظ و به دست آوردن اشتیاق زیاد برای ادامه آن، ۲ـ آشنایی با آموزشهای الهی با همان ترتیبی که پروردگار عالم اراده کرده است، زیرا ترتیب نزول قرآن مطابق تنظیم فعلی آن نبوده است.

سوره هایی که در اول قرآن قرار گرفته است غالباً در اواخر دوره نبوت پیامبر اکرم نازل شده است و سوره هایی که در آخر قرآن قرار گرفته، عمدتاً در اوائل بعثت رسول خدا نازل شده است.

لازم است که رعایت ترتیب نزول قرآن ـ اگر چه ترتیب نزول تقریبی است ـ در آموزش موضوعات دینی هم مورد توجه قرار گیرد؛ یعنی اگر یک نظام آموزشی بخواهد عده ای را با آموزشهای الهی آشنا کند، لازم است ابتدا موضوعات سوره هایی که اول بعثت نازل شده است، آموزش داده شود که عمدتاً عبارتند از عقاید دینی و در مراحل بعدی باید احکام و اخلاق دینی را به آنها یاد داد.

در هر صورت لازم است حفظ قرآن از سوره های کوچک آخر قرآن شروع شود و حداقل با حفظ کردن چند جزء از آخر، سپس به حفظ سوره های طولانی پرداخته شود.

لازم به ذکر است که خود من هم در شروع کار که روش عالمانه ای در اختیار نداشتم، از سوره بقره شروع کردم و بحمد اللّه عظمت کار و عنایت پروردگار و اشتیاق شدیدی که داشتم، مانع از ادامه کار نشد و البته حفظ سوره بقره شش ماه طول کشید و بعد بقیه کار حفظ را از سوره های کوچک تر ادامه دادم و بعدها که در این زمینه مهارتی به دست آمد و اشتیاق به ادامه کار بیشتر شد، حفظ سوره آل عمران فقط یک هفته طول کشید.

تکرار آیات

یک موضوع بسیار مهم در حفظ، تکرارآیات حفظ شده می باشد. تکرار آیات حفظ شده از حفظ اولیه آیات از اهمیت بیشتری برخوردار می باشد. باید به این نکته توجه شود که نتیجه تکرار آیات فقط به تثبیت آیات در ذهن و جلوگیری از فراموش کردن آنها محدود نمی شود، بلکه در هر مرتبه تکرار، فواید جدیدی از آن حاصل خواهد شد. اشتغال به تکرار آیات، اشتغال به قرائت در مراتب جدید و ذکر اللّه کثیر می باشد. به خواست خداوند در مقالات بعدی بیشتر توضیح خواهیم داد.

برنامه حفظ قرآن در هفته پنجم

در شماره قبلی تا هفته چهارم یعنی سوره های جزء آخر از «ناس» تا «تین» تعیین شد.

برای این هفته سوره های «انشراح» و «ضحی» و «لیل» در نظر گرفته شده است.

روز اول، سوره «انشراح» حفظ شود و سوره های «تین» و «علق» و «قدر» حداقل سه بار تکرار شود.

روز دوم، سوره «ضحی» حفظ شود و سوره های «انشراح» و «بینه» و «زلزله» سه بار تکرار شود.

روز سوم، ده آیه از سوره «لیل» حفظ شود و سوره های «ضحی» و «عادیات» و «قارعه» و «تکاثر» و «عصر» و «همزه» هر کدام سه بار تکرار شود.

روز چهارم، سوره «انشراح» و «ضحی» و ده آیه سوره «لیل» سه بار تکرار شود.

روز پنجم، بقیه سوره لیل حفظ شود و سوره های «ناس» تا «فیل» سه بار تکرار شود.

روز ششم، سوره های «انشراح» و «ضحی» و «لیل» حداقل یک بار تکرار شود. اگر تکرار چند بار انجام گیرد بهتر خواهد بود.

هفته ششم

برای این هفته، سوره های «شمس» و «بلد» تعیین شده است. لازم است آیات این دو سوره برای پنج روز هفته به طور تقریباً مساوی تقسیم شود و هر روز بعد از حفظ چند آیه، آیات حفظ شده چند مرتبه تکرار شود.

سوره های هفته قبل یعنی «انشراح» و «ضحی» و «لیل» در صورت امکان هر روز یک بار و در غیر این صورت در طول هفته سه بار تکرار شود. سوره های هفته های قبل هم از سوره ناس تا برنامه این هفته به طور تقریبی تقسیم شود و حداقل یکبار تمام سوره های قبلی تکرار شود. و سوره های «شمس» و «بلد» که برای این هفته تعیین شده اند، چند بار تکرار شود.

هفته هفتم

در این هفته، سوره «فجر» و ده آیه از سوره «غاشیه» ـ با ترتیبی که خود شخص حفظ کننده، انتخاب می کند ـ حفظ شود. در مورد کودکان لازم است مربیان و یا والدین بر ترتیب انتخاب شده، نظارت داشته باشند و به آنها در تعیین مقداری که باید حفظ شود، کمک کنند.

برنامه تکرار

از اینجا به بعد تکرار سوره های قبلی با ترتیبی که شخص حفظ کننده، انتخاب می کند باید انجام گیرد و دقت شود که سوره هایی که تازه حفظ شده بیشتر تکرار شود و طبعاً سوره های قبلی به تکرار کمتری احتیاج خواهد داشت. البته این مقدار تکرار موجب می شود که آیات ملکه ذهن شود و به راحتی فراموش نشود.

هفته هشتم

در این هفته، بقیه سوره «غاشیه» و سوره «اعلی» حفظ شود، و سوره های «فجر» و ده آیه اول سوره «غاشیه» حداقل روزی دو مرتبه تکرار شود .

هفته نهم

در این هفته، سوره های «طارق» و «بروج» حفظ شود و سوره های «ناس» تا «شمس» در طول هفته یک مرتبه تکرار شود، لذا لازم است که سوره های حفظ شده قبلی به طور تقریبی به تعداد روزهای هفته تقسیم شود و به طور منظم و دقیق تکرار شود. در تکرار، به سوره هایی که اخیراً حفظ شده، توجه بیشتری شود.

هفته دهم

در این هفته، سوره «انشقاق» و ده آیه از سوره «مطففین» حفظ شود و سوره های «بلد» و «فجر» و «غاشیه» و «اعلی» و «طارق» و «بروج» حداقل یک بار تکرار شود.

البته تکرار سوره های تعیین شده فوق، علاوه بربرنامه هفته نهم می باشد. به طوری که به آن اشاره شد، تکرار سوره های حفظ شده در دو قسمت انجام گیرد، یکی سوره هایی که هفته قبل و بلکه دو هفته قبل، و دیگر سوره هایی که از اول شروع برنامه حفظ شده است.

***

بقیه برنامه انشاءاللّه در شماره بعدی خواهد آمد و اگر تقریباً دو هفته در این برنامه فاصله می افتد بین هفته دهم تا دریافت شماره بعدی نشریه در این دو هفته اگر برنامه عقب افتاده ای بود، بهتر است جبران شود و یا در صورت اشتیاق به استمرار حفظ به طوری که در شماره قبلی ذکر شد از سوره هایی که قرائت و یاد گرفتن آنها بیشتر سفارش شده است، به صورت فوق العاده حفظ شود.

پدید آورنده : الیاس کلانتری ، نشریه بشارت شماره ۲۴، صفحه ۵۶