کلام ایام – ۴۱۹، شعبان ماه محبّت رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم)

بِسْمِ ٱللَّٰهِ ٱلرَّحْمَٰنِ ٱلرَّحِيمِ *

بخش اول *

کلیات *

  • سرور ناشی از رسیدن ماه نورانی شعبان، حزن وداع با ماه مکرم رجب را از بین می‌برد.

  •  اشتراکات ماه رجب و ماه شعبان و ماه رمضان.

  •  ماه شعبان افضل ماه ها بعد از ماه رمضان است.

  •  ماه شعبان ماه رسول الله – صلّی الله علیه و آله و سلّم- و مورد تکریم او است.

  •  پاداش کسی که بجهت محبت رسول الله – صلّی الله علیه و آله و سلّم -در ماه شعبان روزه بگیرد.

  •  موقعیت ماه شعبان در فرهنگ دین توحیدی.

  •  برکات ماه شعبان و پاداش عظیم روزه داران در این ماه.

  •  شعبان ماه رحمت و رضوان خدا.

  • دعائی که در روزهای ماه شعبان و وقت ظهر و شب نیمه شعبان خوانده می شود.

  •  تکریم ماه شعبان در سیره شریف رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم).

  • تکریم و تعظیم ماه شعبان از طرف اهل ایمان.

  • روزه داران در ماه شعبان مشمول شفاعت رسول خدا – صلّی الله علیه و آله و سلّم – قرار خواهند گرفت.

  •  روزه شعبان، روزه پیامبران و پیروان پیامبران است.

  • یاری کردن به پیامبر خدا – صلّی الله علیه و آله و سلّم – با روزه گرفتن در ماه شعبان.

ماه رجب با همه جلالت و نورانیت و برکاتش به پایان رسید و اکنون در آخرین ساعات آن قرار گرفته‌ایم. فاصله گرفتن از این ماه نورانی طبعاً حزنی در قلوب اهلش به وجود می‌آورد، شبیه آنچه در آخرین روزهای ماه مبارک رمضان احساس می‌شود، اما این حزن به وجود آمده در آخرین روزهای ماه رجب و بالخصوص روز آخر آن بسیار کوتاه و زود گذر است! چون رسیدن ماه نورانی دیگری با وداع این ماه همراه است و سرور ناشی از رسیدن ماه «شعبان المعظم» آن حزن را برطرف می‌کند و یا به حزنی توأم با سرور و آرامش قلبی تبدیل می کند.

 این سه ماه نورانی، یعنی ماه رجب و ماه شعبان و ماه رمضان اشتراکاتی در بعضی از فضائل با همدیگر دارند و این اشتراکات عمدتاً در چند عبادت عظیم تجلّی می یابد و آنها عبارتند از:

۱- روزه

۲- تلاوت قرآن زیاد

۳- دعای زیاد

۴- ذکرالله زیاد

۵- استغفار زیاد

۶- کمک به نیازمندان

 البته روزه این دو ماه رجب و شعبان استحبابی است و دارای آثار و برکات و پاداش فراوان پروردگار عالمیان و روزه ماه رمضان صورت وجوبی دارد و عظمتی و برکاتی فوق حدّ تصور و فوق حدّ ارزیابی عادی.

ماه نورانی شعبان ماه رسول الله – صلّی الله علیه و آله و سلّم – نامیده شده و تکریم آن با گرفتن روزه و بجای آوردن عبادات توصیه شده، بالخصوص دعاها و بطور کلی «ذکرالله کثیر» تکریمی نسبت به وجود مبارک رسول خدا – صلّی الله علیه و آله و سلّم – محسوب می‌شود و موجب سرور آن وجود قدسی می گردد. بطوریکه خود آن حضرت فرمود:

«شَعْبَانُ شَهْرِي وَ هُوَ أَفْضَلُ الشُّهُورِ بَعْدَ شَهْرِ رَمَضَانَ فَمَنْ صَامَ فِيهِ يَوْماً كُنْتُ شَفِيعَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ»(۱) یعنی: شعبان ماه من است و آن برترین ماه ها بعد از ماه رمضان است، پس هر کس یک روز در آن ماه را روزه بگیرد، من روز قیامت شفیع او خواهم بود.

 و از امیرالمؤمنین علی – علیه السلام – نقل شده است که فرمود:

«مَنْ صَامَ شَعْبَانَ مَحَبَّةً لِنَبِيِّ اللَّهِ ص وَ تَقَرُّباً إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَحَبَّهُ اللَّهُ وَ قَرَّبَهُ مِنْ كَرَامَتِهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ أَوْجَبَ لَهُ الْجَنَّةَ»(۲)

در فرهنگ دین توحیدی تعظیم زیادی از ماه شعبان به عمل آمده و برای عبادت در آن و تقرّب به پروردگار عالمیان در این ماه از ناحیه دعاها و روزه گرفتن در آن، توصیه زیادی شده که لازم است در این زمینه به کتاب های دعا مثل «مفاتیح الجنان» و بخش فضیلت و اعمال این ماه نورانی رجوع شود.

 در سال‌های قبل در زمان رسیدن این ماه و در طول آن مقالاتی درباره عظمت و برکات آن و پاداش و اجر عظیم روزه گرفتن در آن و ذکر و توضیح و شرح بعضی از دعاهای آن در وبسایت «حکمت طریف» منتشر شد و در این نوشتار متذکر عناوین و شماره های آن مقالات می‌شویم، جهت مراجعه علاقه‌مندان، و بعد از آن وارد مباحث جدیدی درباره فضائل و اوصاف این ماه و شرح بعضی از دعاهای سفارش شده برای آن خواهیم شد. (ان شاء الله تعالی)

مقالات سال‌های قبل در فضائل ماه شعبان عمدتاً عبارتند از:

* کلام ایام – ۴۵، شعبان ماه پیامبر خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم)

* کلام ایام – ۱۲۵، دریاهای نور و امواج آنها در سه بخش و با شماره‌های ۱۲۶ و ۱۲۷

* کلام ایام – ۱۹۵، برکات ماه عظیم شعبان، در شش بخش و با شماره‌های ۱۹۶ و ۱۹۷ و ۱۹۸ و ۱۹۹ و ۲۰۰ و ۲۰۱

* کلام ایام – ۲۶۸، شعبان المعظّم ماه رحمت و رضوان خدا، در ده بخش و با شماره های ۲۶۹ تا ۲۷۷

ارتباط فضائل ماه شعبان با محبّت رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم)

 در احادیث مربوط به فضائل ماه شعبان اشاراتی بعمل آمده است که عبادت در این ماه بالخصوص روزه گرفتن در آن تکریمی و اظهار محبّتی نسبت به رسول خدا – صلّی الله علیه و آله و سلّم – محسوب می شود و سبب دریافت پاداش عظیمی از پروردگار عالمیان خواهد شد. همچنانکه در کلام نقل شده از امیرالمؤمنین علی – علیه السلام – مشاهده می‌شود! همان کلامی که در این مقاله ذکر شد.

 در دعای مشهوری هم که در وقت ظهر روزهای این ماه و شب مشهور آن یعنی «شب نیمه شعبان» خوانده می شود، این موضوع یعنی ارتباط ماه شعبان با وجود قدسی رسول الله – صلّی الله علیه و آله و سلّم – مورد تذکر قرار گرفته است. این دعای شریف از امام سید العابدین – علیه السلام – نقل شده است و با عبارت ذیل شروع می شود:

«أللَّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ شَجَرَةِ النُّبُوَّةِ، ومَوْضِعِ الرِّسَالَةِ»(۳)

در این دعای شریف آمده است:

«کانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَالِه‏ وَسَلَّمَ، یَدْاَبُ فی‏ صِیامِهِ‏ وَقِیامِهِ، ‏ لَیالیهِ وَاَیَّامِهِ، بُخُوعاً لَکَ فی‏ اِکْرامِهِ وَاِعْظامِهِ» یعنی: رسول خدا – صلّی الله علیه و آله و سلّم – همیشه در ایام آن روزها را روزه می گرفت و شب ها را به عبادت می پرداخت جهت تواضع برای تو و در اکرام و تعظیم آن.

و بعد از ذکر رفتارهای رسول اکرم – صلّی الله علیه و آله و سلّم – در تکریم و تعظیم این ماه بنده از پروردگارش تقاضا می کند که او را در اکرام این ماه موفق کند و عرض می‌کند:

«اَللّهُمَّ فَاَعِنَّاعَلَی الْأِسْتِنانِ بِسُنَّتِهِ فیهِ، وَنَیْلِ الشَّفاعَهِ لَدَیْهِ» یعنی: پروردگارا پس ما را یاری کن در پیروی از سنّت او و رسیدن به شفاعت نزد او.

در اینجا چهار تا موضوع لازم است مورد بررسی و بحث قرار بگیرد و آنها عبارتند از:

 یکم: انتساب ماه معظّم شعبان به رسول الله (صلّی الله علیه و آله و سلّم).

 دوم: تعظیم و تکریم ماه شعبان از طرف رسول الله (صلّی الله علیه و آله و سلّم).

 سوم: تکریم و تعظیم ماه شعبان از طرف اهل ایمان.

 چهارم: ارتباط اعمال اهل ایمان در این ماه با محبّت رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم).

انتساب ماه معظّم شعبان به رسول الله (صلّی الله علیه و آله و سلّم)

 در احادیث نقل شده از وجود مبارک رسول خدا – صلّی الله علیه و آله و سلّم – و ائمّه اهل البیت – علیهم السلام – گفته شده است که ماه شعبان ماه رسول الله – صلّی الله علیه و آله و سلّم – است و به آن حضرت منسوب است. بطوریکه این مطلب از کلام خود آن حضرت نقل شد. و در اصل هم این روایت از وجود مبارک علی بن موسی الرضا – علیهما السلام – نقل شده است که فرمود:

کلام ایام - 151، حادثه شهادت امام صادق (علیه السلام)
بخوانید

«کَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله یُکْثِرُ الصِّیَامَ فِی شَعْبَانَ إِلَى أَنْ قَالَ وَ کَانَ یَقُولُ: شَعْبَانُ شَهْرِي وَ هُوَ أَفْضَلُ الشُّهُورِ بَعْدَ شَهْرِ رَمَضَانَ فَمَنْ صَامَ فِيهِ يَوْماً كُنْتُ شَفِيعَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ»(۴) یعنی: از امام رضا – علیه السلام – نقل شده است که فرمود:

 رسول الله – صلّی الله علیه و آله و سلّم – در ماه شعبان زیاد روزه می گرفت تا اینکه فرمود: او [رسول الله صلّی الله علیه و آله] می فرمود: شعبان ماه من است است و آن افضل ماه ها است بعد از ماه رمضان، پس هر کس یک روز را در آن روزه بگیرد، من روز قیامت شفیع او خواهم بود.

 باز از امام رضا – علیه السلام – نقل شده است:

«قالَ رَسُولُ اللَّهِ [صلّی الله علیه و آله و سلّم]‏ شَعْبَانُ شَهْرِي وَ شَهر رَمَضَانُ شَهْرُ اللَّهِ»(۵) یعنی: رسول خدا – صلّی الله علیه و آله و سلّم – فرمود: و شعبان ماه من است و ماه رمضان ماه خدا.

 از امام صادق – علیه السلام – نقل شده و او از پدر و اجداد خود و از پیامبر اکرم -صلّی الله علیه و آله و سلّم – نقل کرده است که پیامبر خدا – صلّی الله علیه و آله و سلّم – فرمود:

«شَعبانُ شَهري و رَمَضانُ شَهرُ اللّهِ فَمَن صامَ شَهري كُنتُ لَهُ شَفيعا يَومَ القِيامَةِ  و من صَامَ یَوْمَیْنِ مِنْ شَهْرِی غَفَرَ اللَّهُ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَا تَأَخَّرَ وَ مَنْ صَامَ ثَلَاثَهَ أَيَّامٍ مِنْ شَهْرِي قِيلَ لَهُ اسْتَأْنِفِ الْعَمَلَ»(۶) یعنی: شعبان ماه من است و ماه رمضان ماه خدا، پس هرکس یک روز از ماه من روزه بگیرد، من شفیع او خواهم بود روز قیامت و هر کس دو روز از ماه من روزه بگیرد، خدا گناهان گذشته او را مورد غفران قرار می‌دهد و هر کس سه روز از ماه من روزه بگیرد، به او گفته می‌شود اعمال خود را از نو شروع کن.

 مراد از اینکه گفته می شود، اعمال خود را از نو شروع کن آن است که همه گناهان و آثار آنها از بین می‌رود و انسان در وضعیتی قرار می گیرد که هیچ گناهی از او باقی نمانده و تمامی آثار آنها هم پاک شده است.

 از امام باقر – علیه السلام – نقل شده است که فرمود:

«إِنَّ صَوْمَ شَعْبَانَ صَوْمُ النَّبِیِّینَ وَ صَوْمُ أَتْبَاعِ النَّبِیِّینَ، فَمَنْ صَامَ شَعْبَانَ فَقَدْ أَدْرَکَتْهُ دَعْوَةُ رَسُولِ اللَّهِ(ص) لِقَوْلِهِ(ع): رَحِمَ اللَّهُ مَنْ أَعَانَنِی عَلَى شَهْرِی»(۷) یعنی: همانا روزه شعبان روزه پیامبران و روزه پیروان پیامبران است، پس هرکس شعبان را روزه بگیرد همانا دعوت رسول خدا – صلّی الله علیه و آله و سلّم – را درک کرده است که فرمود: خدا رحمت کند کسی را که مرا یاری کند درباره ماه من.

تکریم و تعظیم ماه شعبان از طرف رسول الله (صلّی الله علیه و آله و سلّم)

از احادیث نقل شده فوق روشن می‌شود که این ماه نورانی به وجود مبارک رسول الله – صلّی الله علیه و آله و سلّم – انتساب یافته، بطوریکه بارها خود آن وجود قدسی و حجت های دیگر پروردگار عالمیان و اوصیاء آن حضرت یعنی: ذوات مقدسه ائمّه اهل البیت – علیهم السلام – به این موضوع تصریح فرمودند.

در بعضی از روایات به موضوع تکریم ماه شعبان در سیره رسول الله – صلّی الله علیه و آله و سلّم – تصریحاتی بعمل آمده از جمله در دعای مشهور نقل شده از امام سید الساجدین – علیه السلام – که فرمود:

«هَذَا شَهْرُ نَبِيِّكَ، سَيِّدِ رُسُلِكَ، شَعْبَانُ الَّذِي حَفَفْتَهُ مِنْكَ بِالرَّحْمَةِ وَ الرِّضْوَانِ، الَّذِي كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ و سَلَّمَ، يَدْأَبُ فِي صِيَامِهِ وَ قِيَامِهِ، فِي لَيَالِيهِ وَ أَيَّامِهِ، بُخُوعا لَكَ فِي إِكْرَامِهِ، وَ إِعْظَامِهِ إِلَي مَحَلِّ حِمَامِهِ»(۸) یعنی: این است ماه پیامبرت سرور پیامبرانت، شعبانی که آن را با رحمت و رضوان خودت پوشاندی، همان ماهی که رسول الله – صلّی الله علیه و آله و سلّم – همیشه در ایام آن روزه می‌گرفت و شب ها را به عبادت می پرداخت، جهت تواضع برای تو و در اکرام و تعظیم آن، تا پایان عمرش.

 طبعاً این انتساب دارای حکمتی است و تصریح به آن و ذکرهای مکرّر آن هم دارای حکمتی است و مجموعاً فواید و برکات انتساب این ماه به رسول الله – صلّی الله علیه و آله و سلّم – و تصریحات مکرّر آن از طرف ذوات مقدسه معصومین، به آن ذوات مقدسه و پیروان آنها از اهل ایمان عطا می‌شود و در این زمینه در ادامه بحث مطالبی ذکر خواهد شد.

تکریم و تعظیم ماه شعبان از طرف اهل ایمان

در احادیث ذکر شده فوق، و در احادیث زیاد دیگری اهل ایمان به تکریم این ماه با انجام عبادات بالخصوص روزه گرفتن توصیه شده اند. درباره تکریم ماه شعبان از ناحیه شخص رسول الله – صلّی الله علیه و آله و سلّم – هم به موضوع روزه و هم به قیام در شب یعنی شب زنده داری با نماز و دعا تصریح شده بطوریکه فرمود:

«یدْأَبُ فِی صِیامِهِ وَ قِیامِهِ‌ فِی لَیالِیهِ وَ أَیامِهِ» طبعاً پیروی از رسول الله – صلّی الله علیه و آله و سلّم – ایجاب می‌کند که اهل ایمان هم در رفتارهای خود از آن وجود مبارک پیروی کنند. پس آنها هم بهتر است بخشی از شب را به بیداری و نماز خواندن بالخصوص نماز شب سپری کنند، همچنانکه خدای سبحان فرمود:

«إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَعُيونٍ– آخِذِينَ مَا آتَاهُمْ رَبُّهُمْ إِنَّهُمْ كَانُوا قَبْلَ ذَلِكَ مُحْسِنِينَ–  كَانُوا قَلِيلًا مِنَ اللَّيلِ مَا يهْجَعُونَ– وَبِالْأَسْحَارِ هُمْ يسْتَغْفِرُونَ» (الذاريات/ ۱۵ – ۱۸) یعنی: اهل تقوا در باغ های بهشتی و کنار نهرها و چشمه ها خواهند بود – آنها دریافت خواهند کرد آنچه را پروردگارشان به آنها عطا می‌کند، آنها قبلاً [و در دنیا] از محسنان [نیکوکاران] بودند – آنها اندکی از شب را می خوابیدند [نه تمام آن را] و در سحرها استغفار می کردند.

 و در ادامه توصیف آنها می فرماید:

«وَفِي أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ لِلسَّائِلِ وَالْمَحْرُومِ» (الذاريات/۱۹) یعنی: در اموال آنها سهمی برای سائل و محروم [نیازمندان] بود.

 اما درباره روزه اهل ایمان در ماه شعبان سفارشات اکیدی شده و تصریحات فراوانی بعمل آمده است. یعنی اینکه درباره شخص رسول الله – صلّی الله علیه و آله و سلّم – هم موضوع صیام و هم قیام یعنی روزه در روزها و عبادت در شب ها که اصطلاحاً به آن «تهجّد» گفته می‌شود، ذکر شده.

چون تهجّد بر پیامبر اکرم – صلّی الله علیه و آله و سلّم – و ائمّه معصومین -علیهم‌السلام – واجب است، اما برای اهل ایمان مستحب می باشد.

ارتباط اعمال اهل ایمان در این ماه با محبّت رسول الله (صلّی الله علیه و آله و سلّم)

 اما اینکه چه ارتباطی وجود دارد بین اعمال اهل ایمان بالخصوص روزه گرفتن آنها در ماه شعبان با محبت به رسول خدا – صلّی الله علیه و آله و سلّم – این موضوع محور اصلی این مقاله و ادامه آن است و مطالب ذکر شده فوق، مقدمه ای تفصیلی برای آن بود و ما بخواست خدای منّان در شماره بعدی به توضیح آن خواهیم پرداخت. (ان شاء الله تعالی)

الیاس کلانتری

۱۳۹۹/۱۲/۲۴

پاورقی ها:

۱- وسائل الشیعه، شیخ حرّ عاملی، داراحیاء التراث العربی، ج ۷، ص ۳۶۶، ح ۲۴

۲- همان، ج ۱۰، ص ۴۹۳

۳- کتاب های دعا، بخش دعاهای ماه شعبان – مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی، اعمال مشترکه ماه شعبان – وسائل الشیعه، شیخ حرّ عاملی، داراحیاء التراث العربی، ج ۷، ص ۳۶۵

۴- وسائل الشیعه، شیخ حرّ عاملی، داراحیاء التراث العربی، ج ۷، (کتاب الصوم)، ص ۳۶۳

۵- همان، ص ۳۶۳

۶- همان، ص ۳۶۶

۷- همان

۸- دعای مشهور نقل شده از امام سیدالساجدین که در روزهای ماه شعبان و در وقت ظهر و همچنین در شب نیمه شعبان خوانده می شود.

برچسب ها
دکمه بازگشت به بالا
بستن