کلام ایام-۴۶۲، زیارت اربعین در حرم و از راه دور
کلیات*
-
شرح و تفسیری فشرده بر زیارت اربعین نقل شده از امام صادق (علیه السلام)
-
اوصاف ذکر شده در زیارت اربعین از حضرت سیدالشهداء امام حسین (علیه السلام)
-
اوصاف ذکر شده برای امام حسین –علیه السلام- اوصافی است که درباره بعضی از پیامبران شهرت یافته بود.
-
منشأ آن قدرت عظیم روحی تجلی یافته از رفتار های امام حسین – علیه السلام- در جنگ روز عاشورا.
-
امام حسین – علیه السلام- کوچکترین اعتنائی به کثرت سپاه دشمن نداشت.
-
امام حسین –علیه السلام- قدرتی بدست آورده بود که اگر همه مخالفان دین خدا در سطح جهان با او به جنگ اقدام می کردند، کوچکترین نگرانی در او به وجود نمی آمد.
-
امام حسین – علیه السلام- از ناحیه قدرت روحی و اطمینان قلبی از تقرب به خدا ، حماسه ای آفرید که می تواند عالم انسانها را متحول کند .
-
امام حسین – علیه السلام- در خاندانی ولادت یافت که مطهّر به تطهیر الهی و در مقام عصمت بودند.
-
آلودگی شرک و جهالت راه نفوذی در فضای روح شریف خاندان عصمت و طهارت – علیهم السلام- نداشت.
-
فضائل عظیم عطا شده از طرف خدای سبحان به امام حسین (علیه السلام).
-
هدایت سفینه نجات امت اسلامی در دریای متلاطم و طوفان زده زمان امامت آن حضرت.
-
امام حسن و امام حسین – علیهما السلام- دو سید جوانان اهل بهشت خواهند بود.
-
منشأ اصلی عظمت نهضت عاشورا قدرت بی پایان پروردگار عالمیان است.
-
امام حسین –علیه السلام- وارث فضائل همه پیامبران خدا –علیهم السلام- بود.
-
همه پیامبران خدا – علیهم السلام- در عظمت و جلالت و شکوه نهضت حسینی سهیم هستند.
-
تجلیل از نهضت مقدس حسینی –علیه السلام- تجلیل از تمام دین توحیدی و همه پیامبران و امامان معصوم – علیهم السلام- است .
اربعین امسال همراه با حزن و اندوه بیشتری فرا رسید بجهت محدودیت زیارت حرم حضرت سیدالشهداء امام حسین -علیه السلام-و یارانش و محرومیت میلیونها نفر از شیفتگان زیارت آن حضرت از بین ملل و کشورهای مختلف . آنچنان که در سالهای قبل از شیوع این بیماری نوظهور و این بلیّه جهانی در طول سال بالخصوص در ایام اربعین انجام می گرفت . امیدواریم با برطرف شدن این بلای عمومی جهانی آرامش و آسایش و امنیتی برای جهانیان تحقق یابد و زیارت با شکوه اربعین هم مثل سالهای قبل و با شکوه و عظمت بیشتری در شهر کربلا و حرم حسینی -علیه السلام- جریان یابد.
اما اگر توفیق زیارت اربعین در این ایام برای عده زیادی از شیفتگان آن حضرت از نزدیک و در شهر کربلا حاصل نشد، می شود با زیارت آن وجود قدسی از راه دور بالخصوص با خواندن زیارتی که از وجود مبارک امام صادق -علیه السلام- نقل شده مراتبی از فضائل آن زیارت برای علاقه مندان حاصل شود .
در اربعین سالهای قبل مقالاتی درباره زیارت اربعین حضرت سیدالشهداء -علیه السلام- نوشته و منتشر شد . و در یکی از آن مقالات به تفسیر و توضیح عباراتی از زیارت شریف اربعین پرداختیم که از وجود مبارک امام صادق -علیه السلام-نقل شده است و متعهد شدیم که نوشتن مقالات دیگری در شرح و تفسیر عبارات آن زیارت ادامه یابد . اما تا این زمان موفق به انجام آن نشدیم . حال از خدای سبحان توفیق ادامه آن مباحث را مسئلت می کنیم و بجهت فاصله زیادی که پیش آمده قطعه ای از آن مقاله را نقل می کنیم و بعد از آن به شرح و تفسیر عبارات دیگری از آن زیارت می پردازیم .
زیارت اربعین
این زیارت شریف از وجود مبارک امام صادق -علیه السلام-نقل شده است که به صفوان جمّال فرمود که روز اربعین امام حسین -علیه السلام-را از راه دور به این نحو زیارت کند.
«السَّلامُ عَلَی وَلِیِّ اللَّهِ وَ حَبِیبِهِ السَّلامُ عَلَی خَلِیلِ اللَّهِ وَ نَجِیبِهِ السَّلامُ عَلَی صَفِیِّ اللَّهِ وَ ابْنِ صَفِیِّهِ السَّلامُ عَلَی الْحُسَیْنِ الْمَظْلُومِ الشَّهِیدِ السَّلامُ عَلَی أَسِیرِ الْکُرُبَاتِ وَ قَتِیلِ الْعَبَرَاتِ … » در این عبارات اوصافی برای آن حضرت ذکر شده است که حکایت از مقام و مرتبه رفیع او در عبودیت و تقرب به خداوند دارد، اوصافی که بعضی از پیامبران خدا با آنها شهرت یافته اند. به عنوان نمونه: «حبیب الله» لقب مشهور حضرت محمد (صلّی الله علیه و آله و سلّم) و خلیل الله لقب حضرت ابراهیم -علیه السلام- است.
در این عبارات از زیارت شریف اربعین اشاره شده است به اینکه آن حضرت برگزیده خاص خداوند و خالص شده برای او است و همچنین به موقعیت و مقام رفیع پدر بزرگوارش امیرالمؤمنین علی -علیه السلام- هم در عبودیت پروردگار اشاره شده است.
امام صادق -علیه السلام-در این عبارات از جد بزرگوار خود با عناوین مظلوم شهید و گرفتار اندوه و حزن ها و کشته اشک چشم ها یاد کرده است. مظلومیت آن بزرگوار و حزن ها و اندوه هائی که بر او وارد شد، دارای اختصاصاتی است و موقعیت آن بزرگوار بین اولیاء خاص خداوند، موقعیتی بدون شبیه و نظیر است. مصیبت های وارد شده بر روح شریف آن بزرگوار اگر بر کوه های عظیم نازل می شد، آن کوه ها از هم می پاشیدند.
در ادامه این زیارت شریف، زائر آن حضرت هدایت شده است به اینکه خطاب به پروردگارش بگوید: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَشْهَدُ أَنَّهُ وَلِيُّكَ وَ ابْنُ وَلِيِّكَ وَ صَفِيُّكَ وَ ابْنُ صَفِيِّكَ الْفَائِزُ بِكَرَامَتِكَ أَكْرَمْتَهُ بِالشَّهَادَةِ وَ حَبَوْتَهُ بِالسَّعَادَةِ…» یعنی پروردگارا من شهادت می دهم به اینکه آن بزرگوار ولی خاص تو و فرزند ولیّ خاص تو است و برگزیده و خالص شده برای تو و اینکه پدر او هم دارای این اوصاف بود، او به درجه کرامت خاص تو رسید، او را به شهادت در راه خودت تکریم کردی و به سعادت عظیمی، مخصوص گردانیدی.
مراد از ولی خدا و صفی خدا در این عبارات رسیدن به مقام رفیع تقرب به خداوند است که در اثر آن رفتار عظیم شکوهمند، نصیب آن حضرت شده است. قلب شریف آن بزرگوار و توجهات پی در پی قلبی او، اختصاص به پروردگار عالمیان داشت و در آن فضای قدسی غیر خدا و یاد او، جایگاهی نداشت. لذا او کوچکترین اعتناء و توجهی به کثرت سپاه دشمن و سنگینی مصیبت ها نداشت! او از ناحیه اتصال به قدرت بی پایان پروردگارش، قدرتی را بدست آورده بود که اگر همه عالم به جنگ با او روی می آوردند، کوچکترین نگرانی در دل او به وجود نمی آمد و با همه آنها به تنهایی مقابله می کرد. او از اولیاء خاص خدا بود و پدر بزرگوارش هم چنین مقامی را داشت. خداوند در مورد اولیای خاص خودش فرمود:
«أَلَا إِنَّ أَوْلِياءَ اللَّهِ لَا خَوْفٌ عَلَيهِمْ وَلَا هُمْ يحْزَنُونَ»(يونس/۶۲) یعنی آگاه باشید برای اولیای خدا نه خوفی است و نه اندوهی.
او از ناحیه تقرب به پروردگارش در مرتبه ای رفیع و خاص دارای قدرتی شده بود که با تمام قدرت سپاه شیطان به تنهایی مواجه می شد. به نحوی که بعد از شهادت تمام یارانش و در کنار بدن های قطعه قطعه شده برادران و فرزندان و اهل خاندان و اصحابش به تنهایی به یک سپاه حمله می کرد و هیبت و صلابتی از او ظاهر می شد که یک سپاه از مقابلش فرار می کردند و پراکنده می شدند.
آن بزرگوار از ناحیه قدرت روحی و اطمینان قلبی ناشی از تقرب به خداوند – در مرتبه ای خاص – حماسه ای آفرید که می تواند عالم انسانها را متحول کند و به حکومت جباران و ظالمان و تبهکاران در سطح جهانی خاتمه دهد و فضای زندگی انسانی را برای برقراری عدالت جهانی و نظام حیات متعالی انسانی آماده سازد.(ا)
شرح و توضیح عبارات بعدی این زیارتنامه شریف را ادامه می دهیم:
«وَ اجْتَبَيْتَهُ بِطِيبِ الْوِلادَةِ» یعنی او را برگزیدی به پاکی نسل . او در خاندانی ولادت یافت که مطهر به تطهیر الهی و در مقام عصمت بودند و آلودگی شرک و جهالت راه نفوذی در فضای روح آن طیبین و طاهرین نداشت همچنانکه خدای سبحان فرمود:
«إِنَّمَا يرِيدُ اللَّهُ لِيذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيتِ وَيطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا» (الأحزاب/۳۳) یعنی : جز این نیست که خدا می خواهد آلودگی [جهل و شرک و نا خالصی] را از شما اهل البیت کنار ببرد و شما را بطور خاص مطهّر قرار دهد.
از این آیه کریمه مقام عصمت اهل بیت رسول الله – صلی الله علیه و آله و سلم – ثابت می شود و اینکه آنها از هر نوع جهل و گناهی پاک بودند، آن هم تطهیری از جانب خدای سبحان و اراده مستقیم او .یعنی هرگز هیچگونه جهل و شرک و گناهی به فضای روح مطهر آنها نزدیک نشد و آنها دائماً در فضای عنایات و توجهات خاص پروردگار عالمیان قرار داشتند.
«وَ جَعَلْتَهُ سَيِّداً مِنَ السَّادَةِ وَ قَائِداً مِنَ الْقَادَةِ وَ ذَائِداً مِنَ الذَّادَةِ» یعنی : او را قرار دادیم بزرگی و سروری از بزرگان و سروران و پیشوائی از پیشوایان و مدافعی از مدافعان [دین خدا].
سیادت یعنی سروری و بزرگی و ریاست . سید به شخص یا شئ دارای عظمت و جلالت و برتری گفته می شود . قیادت یعنی رهبری و پیشوائی به رهبر و پیشوای یک گروه و پیشوای یک یا چند انسان قائد گفته می شود. ذائد از ذود به معنی دفع است مراد در این عبارت دفاع کننده و حمایت کننده از دین توحیدی است .
زائر امام – علیه السلام- در این قطعه از کلام و زیارت نامه نورانی خطاب به پروردگارش به بعضی از فضائل آن وجود قدسی شهادت می دهد . و آن فضائل عظیم را به اراده و فعل خدای سبحان نسبت می دهد. و اظهار می کند که آن وجود قدسی از ناحیه اراده خاص پروردگار عالمیان دارای آن مقامات رفیع شده است . یعنی : علاوه بر جهاد شکوهمند و صبر و تحمل فوق تصور عادی انسانی و شجاعت بی نظیر او ، اراده خاص پروردگار عالمیان را در آن جریان مورد توجه قرار می دهد . و یعنی : در این سیادت و بزرگی و در جریان جهاد با شکوهی که انجام گرفت و در هدایت سفینه نجات انسانها در آن دریای متلاطم و طوفان زده و دفاع مقتدرانه از دین خدا ، علاوه بر قدرت عظیم روحی آن وجود قدسی و آن قهرمانی بی نظیر ، اراده خاص ذات قدوس الله – عزّوجلّ- دخیل بوده و آن عظمت به وجود آمده و جریان یافته در اصل منشأ الهی داشت و آن رفتار از نوع رفتار های متداول و متعارف بین انسانها ، حتی انسانهای ممتاز و برتر نبود.
او را خدای سبحان سیدی از سادات قرار داد . همچنانکه او و برادر کریم او وجود مبارک امام حسن مجتبی – علیهما السلام – را ذات قدوس الله ، دو سیّد جوانان اهل بهشت قرار داده است. بطوریکه جدّ بزرگوارشان حضرت رسول اکرم – صلی الله علیه و آله و سلم –فرمود :
«الْحَسَنَ وَ الْحُسَيْنَ سَيِّدَا شَبَابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ»یعنی: حسن و حسین [علیهما السلام] دو سرورجوانان اهل بهشت هستند.(۲)
وبعضی از روات گفته اند که پیامبر اکرم- صلی الله علیه و آله وسلم – در ادامه کلام خود فرمود:
«وَ أَبُوهُمَا خَيْرٌ مِنْهُمَا »(۳)یعنی پدر آن دو بهتر و برتر از آن دو می باشد.
او با قدرتی از دین خدا دفاع کرد که در محاسبات و ارزیابی های متداول بین انسانها نمی گنجد. آن قدرت جلوه ای از قدرت بی پایان خدای قهار بود که بر همه چیز قادر است و بطور مکرر و ده ها بار در کتاب آسمانی خود متذکر آن قدرت بی پایان شده است از جمله :
- «أَينَ مَا تَكُونُوا يأْتِ بِكُمُ اللَّهُ جَمِيعًا إِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيءٍ قَدِيرٌ» (البقرة/۱۴۸)
- « فَلَمَّا تَبَينَ لَهُ قَالَ أَعْلَمُ أَنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيءٍ قَدِيرٌ» (البقرة/۲۵۹)
- «وَيعْلَمُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَاللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيءٍ قَدِيرٌ» (آل عمران/۲۹)
- «لِلَّهِ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا فِيهِنَّ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيءٍ قَدِيرٌ» (المائدة/۱۲۰)
- «أُذِنَ لِلَّذِينَ يقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَإِنَّ اللَّهَ عَلَى نَصْرِهِمْ لَقَدِيرٌ» (الحج/۳۹)
- «وَلَكِنَّ اللَّهَ يسَلِّطُ رُسُلَهُ عَلَى مَنْ يشَاءُ وَاللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيءٍ قَدِيرٌ»(الحشر/۶)
- «تَبَارَكَ الَّذِي بِيدِهِ الْمُلْكُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيءٍ قَدِيرٌ»(الملک/۱)
آیات فوق تعدادی از آیات قرآن مجید است که به مناسبت موضوعات مختلف در آنها اشاره ای به قدرت بی پایان خدای سبحان شده و اینکه ذات قدوس الله –عزّوجلّ- بر هر کاری قادر است.
قدرت خدای سبحان به میزان مورد نیاز و متناسب با ظرفیت روحی بندگان و نوع در خواست آنها و مرتبه اتصال آنها به او، نازل می شود و در روح با شکوه و عظیم حضرت سید الشهداء امام حسین – علیه السلام- ظرفیت عظیم و وسیعی برای دریافت قدرت از خدای سبحان وجود داشت.
او از دین خدا و همه فضائل و امانات پیامبران خدا (علیهم السلام) و همه فضائل جد گرامی خود رسول الله – صلی الله علیه و آله و سلم- و محصول رسالت او و امانات او برای انسانها بالخصوص آیندگان دفاع کرد و مانع تضیع آنها شد.
او مثل پدر بزرگوارش امیرالمؤمنین علی – علیه السلام- شکوه و عظمت «جهاد در راه خدا» را تجسم بخشید و زیباترین صورت از آن عبادت عظیم را به جهانیان نشان داد.
او حاصل جهاد علمی و اخلاقی مادر فداکارش ، سرور بانوان بهشتی، حضرت صدیقه طاهره فاطمه زهرا – سلام الله علیها- را محافظت کرد و به پیروان دین خدا بالخصوص بانوان با فضیلت تاریخ و آیندگان هدیه کرد.
او فضائل برادر کریم خدا حضرت امام حسن مجتبی – علیه السلام- را از دستبرد دزدان عقاید مردم حفظ کرد و از آنها دفاع کرد تا بدست آیندگان برسد.
«وَ أَعْطَيْتَهُ مَوَارِيثَ الْأَنْبِيَاءِ »یعنی : پروردگارا تو به او [ یعنی حضرت حسین علیه السلام] میراث پیامبران را عطا کردی .
ما بطور مکرر در مقالات مربوط به سیره شریف حضرت سید الشهداء امام حسین – علیه السلام- و نهضت و قیام عاشورا و حکمت عزاداری اختصاصی نسبت به آن حضرت،گفته ایم که نهضت مقدس حسینی – علیه السلام- و شکوه و جلال و عظمت آن به فضائل همه پیامبران و حجت های پروردگار عالمیان ارتباط دارد و در حقیقت آن عظمت تجلی یافته محصول فضائل همه پیامبران است. اگرچه هدایت آن سفینه نجات از ناحیه جهاد شکوهمند امام حسین –علیه السلام- تحقق یافت.
تجلیل و تعظیم حضرت سیدالشهداء – علیه السلام- و یارانش و جهاد عظیم آنها در حقیقت تجلیل و تعظیمی از تمام دین خدا و معارف و شعائر و احکام آن و همه پیامبران و امامان –علیهم السلام- است.
الیاس کلانتری
۱۴۰۰/۰۷/۰۴
پاورقی ها :
۱ – وبسایت حکمت طریف ، بخش کلام ایام ، با شماره و عنوان : کلام ایام – ۱۰۳، اربعین و تعظیم جهانی از نهضت عاشورا.
۲- این حدیث از متواترات قطعی است و در منابع زیادی از اهل سنت نیز نقل شده است.
۳- سنن ابن ماجه ج ۱ص۱۳۴و۱۳۵باب فضائل اصحاب رسول الله [صلی الله غلیه و آله و سلم] فضائل علی بن ابیطالب [علیه السلام].