کلام ایام – ۵۷۵، نهضت مقدس حسینی – علیه السلام – تجلی بیپایان عظمت و ارزشهای دین خدا

*بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ*
*بخش دوم*
کلیات:
- زیبایی های مادی و جسمانی و نیاز انسان ها به دیدن آن ها
- بعضی از زیبایی ها قابل رؤیت با چشم نیستند و جنبه عقلی و روحی دارند.
- زیبایی های عقلی دارای ارزش های برتری هستند
- انسان به دیدن زیبایی ها و بودن در کنار آن و لذت بردن از آن احتیاج شدیدی دارد.
- رشد روحی یک کودک نیاز به محبت مادر دارد
- اگر محبت خدادادی مادر به فرزندش نبود، پرورش کودک دچار اختلال می شود.
- نقش زیبایی انسان ها در امر ازدواج در سنین جوانی
- لذت بردن از زیبایی ها برای سلامت روح انسان و رشد طبیعی و حقیقی آن موردنیاز است.
- صفات و افعال ذات قدوس الله، منشأ اصلی همه زیبایی ها و کمالات می باشد.
- انسان می تواند تمامی نیازهای خود و خواسته های طبیعی و عقلی خود را از ارتباط با پروردگار عالمیان بدست آورد.
- انسان اگر ارتباط خود را با پروردگارش قطع کند، در زندگی خود دچار بحران ها و ترس ها و نا امیدی ها خواهد شد.
- شخصی که ارتباط با پروردگارش را قطع کند مثل کسی خواهد بود که در شبی تاریک در جاده ای نا امن و پر از موانع به تنهایی و بدون داشتن لوازم سفر حرکت می کند.
- امیال و خواسته های طببعی و حقیقی و جسمی و روحی انسان را خدای سبحان در وجود او قرار داده است.
- زیبایی اشیاء و مطلوبیت و مرغوبیت آنها و لذت بردن از آن ها از نعمت های پروردگار عالمیان است.
- خدای سبحان نیاز روحی انسان به بعضی از اشیاء را در زیبایی آن اشیاء قرار داده است.
- روح انسان احتیاج شدید اجتناب ناپذیری به زیبایی های عقلی مثل محبت ها و صداقت ها و رأفت ها و دوستی ها دارد.
- اعمالی که انسان انجام می دهد یا متناسب با قوانین رشد حقیقی و طببعی روح اوست و یا عامل تخربب و فساد آن
- حقیقت عبادات و حسنات و گناهان و سیّئات.
- روح انسان به انجام عبادات و حسنات نیاز شدید حیاتی دارد
- ضرورت فاصله گرفتن از عوامل مخرب روح و جلوگیری از آلوده شدن آن
- زیبایی های نماز و ارتباط با خداوند از آن طریق لازم است در اعمال نمازگزاران و شکوه نماز جماعت در مساجد تجلی یابد
- رسول خدا -صلی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ- زیبایی نماز را به نهر آب گرمی تشبیه فرمود که در خانه انسان جریان دارد و او روزی پنج بار در آن نهر خود را می شوید.
- آیا انسان می تواند به تنهایی و بدون ارتباط با دیگران، زندگی مطلوبی پیدا کند.
- زندگی فردی و بدون حضور در یک اجتماع یا جامعه به چه مقدار هزینه احتیاج دارد.
- یکی از لوازم برقراری یک زندگی مطلوب اجتماعی، کمک مالی افراد ثروتمند به افراد فقیر است.
- تجسم زیبایی از انفاق در راه خدا، در آیه ای از قرآن مجید
- بعضی از اعمال عبادی دارای نوعی سنگینی است اما زیبایی ها و فضیلت هایی در آن ها قرار دارد و لازم است آن زیبایی ها تجسم پیدا کند
- راه های لذت بردن اهل ایمان از روزه گرفتن و انفاق مال به نیازمندان
- عامل و سبب ظهور فساد در جوامع انسانی
- تجسم زیبایی ها و شکوه جهاد در راه خدا
- تعریف زیبایی از جهاد در کلام امیر المؤمنین علی (علیه السلام)
- ترس از جنگ و ترک جهاد، خطر حمله دشمن را برطرف نمی کند، بلکه خود عامل و نوع جنگ می شود.
- جمال حقیقی و زیبای جهاد در راه خدا، در سیره شریف رسول الله -صلی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ- و دیگر معلمان آسمانی
**********************************
بعضی از پدیده های موجود در عالم دنیا زیبائی تجسم یافته ای دارند و زیبائی آنها قابل مشاهده است مثل زیبائی گلها و درختان و پرندگان و بعضی از حیوانات و جریان نهرها و اشیاء زیبائی که انسانها آنها را ساخته اند مثل قصر ها و لباسهای رنگارنگ و تخت های سلطنتی و باغها و امثال آنها. دیدن این انواع از پدیده ها و در اختیار داشتن آنها و تماشای آنها و بودن در کنار آنها عموماً برای انسانها لذتبخش است.
بعضی از پدیده های دیگر برای انسانها مرغوب و لذتبخش هستند و انسان از تصور آنها و سروکار داشتن با آنها لذت می برد، اما خود آن اشیاء قابل رؤیت نیستند، مثل مهربانی و محبت و دوستی و غیرت و جوانمردی و وفاداری و نوعدوستی و عفت و پاکی و امثال آنها.
این نوع از پدیده ها هم دارای زیبائی ها و مرغوبیت ها و مطلوبیت ها و ارزش هائی هستند ، این نوع زیبائی ها و ارزش ها قابل رؤیت حسی و با چشم نمی باشند و زیبائی آنها جنبه عقلی و روحی دارد.
زیبائی و مطلوبیت پدیده های نوع دوم گاهی بسیار زیاد و دارای ارزش های برتری است. مثل زیبائی محبت مادر به فرزند و وفاداری زن به همسر و وفاداری دختر نسبت به پدر و مادر و غیرت یک مرد نسبت به همسر و افراد خانواده اش و دفاع یک انسان غیور و وطن دوست و شجاع از کشور خوددر مقابل دشمنان و انفاق و کمک مالی به نیازمندان و محبت به کودکان و امثال آنها.
این نوع از زیبائی ها و احساس و ادراک آنها در اصل در انسانها ریشه و زمینه فطری دارند، اگرچه امکان تغییراتی درباره آنها در روح انسانها وجود دارد! زیبائی پدیده های نوع اول هم عمدتاً و غالباً زمینه فطری در انسانها دارند.
انسان به دیدن زیبائی ها و بودن در کنار آنها و لذت بردن از آنها احتیاج دارد و گاهی این احتیاج بسیار شدید است و دریافت بعضی از آن زیبائی ها بسیار ضروری است.
بعنوان مثال: رشد روحی و حتی جسمی یک کودک نیاز به محبت مادر دارد و اگر آن محبت خدا دادی و مقدس نبود، پرورش کودکان و رفع نیاز های آنها دچار اختلال می شد. و مثلا اگر وفاداری فرزندان بالخصوص دختران نسبت به والدین نبود، زندگی افراد سالخورده که احتیاج به کمک دیگران دارند، مختل می شد و اگر زیبائی انسانها بالخصوص در سنین جوانی نبود، جریان ازدواج انسانها و تشکیل خانواده دچار اختلالات شدید می شد.
امروزه به هم خوردن زندگی نشأت گرفته از فطریات و کاملتر شده از بعضی آموزشهای سنتی و عقلی و شرعی، در بعضی جوامع سبب بروز مشکلات عظیمی شده از جمله آن مشکلات بی میلی به ازدواج در عده ای از انسانها و وقوع طلاق های زیاد و جدائی ها و از هم پاشیدن روابط خانوادگی و بروز بحران ها روحی در کودکان و جوانان و پدید آمدن خشونت ها و درگیری ها و حتی جنگ ها و فقر ها و امثال آنها.
لذن بردن از عطر گل ها و جریان نهرها و تماشای درختان و پرندگان و حرکات شیرین کودکان که تازه راه رفتن و سخن گفتن را یاد گرفته اند، برای سلامت روح انسان و رشد طبیعی و حقیقی آن مورد نیاز اجتناب ناپذیر است.
تجسم عظیم ترین لذت های عقلی در اعمال عبادی
در رأس لذت های مورد نیاز روح انسان ، ارتباط با حقیقتی است دارای قدرت بی انتها و محبت و رحمت بی انتها و زیبائی بی انتها و دارائی ها بی انتها و علم بی انتها و تمامی کمالات بی انتها است و او ذات قدوس «الله» عزّوجل است که ذات و صفات و افعال او منشأ اصلی همه زیبائی ها و دارائی ها و فضائل و کمالات می باشد.
انسان می تواند تمام نیاز های خود و تمامی خواسته های طبیعی و عقلی خود را از ارتباط با پروردگار عالمیان بدست آورد و آرامشی هم برای آینده در قلب خود احساس کند. و اگر یک انسان ارتباط مورد نیاز خود را با پروردگارش قطع کند و یا نسبت به آن بی اعتناء باشد در زندگی خود دچار بحران ها و ترس ها و ناامیدی ها خواهد شد مثل کسی که در شبی تاریک در جاده ای نا امن پر از موانع به تنهائی و بدون داشتن لوازم دفاع از خود و بدون غذا و آب و لوازم سفر حرکت می کند.
امیال و خواسته های روحی و جسمی انسان را خدای سبحان و خالق همه عالم و موجودات آن ، در وجود او قرار دارده است. حس گرسنگی و تشنگی در انسان و لذت بردن از غذا وقت گرسنگی و از آب وقت تشنگی را خالق انسان و ربّ او در وجودش آفریده است و نیاز بدن انسان به غذا و آب را خدا سبحان در وجود او توسط این دو حس و لذت بردن از غذا و آب برطرف می کند.
زیبائی اشیاء و مطلوبیت و مرغوبیت آنها و لذت بردن از آنها از نعمت های پروردگارعالمیان است. همین طور زیبائی های معنوی و عقلی و لذت بردن از آنها. خدای سبحان نیاز روحی انسان به بعضی اشیاء را در زیبائی آن اشیاء قرار داده است ، یعنی روح انسان از دیدن زیبائی گل ها و درختان و کودکان و امثال آنها به آرامشی می رسد و از ناحیه دسترسی به آن اشیاء زیبا در مسیر رشد طبیعی قرار می گیرد و همین طور در زیبائی های عقلی و معنوی. یعنی روح انسان احتیاج شدید اجتناب ناپذیری به محبت ها و صداقت ها و رأفت ها و دوستی ها دارد و اگر این پدیده های مطلوب در دسترس او قرار نگیرد آن روح دچار اختلالات و ضعف ها و نابسامانی ها خواهد شد و میتوانیم اسم آن حالت و وضعیت را «سوء تغذیه روحی» بنامیم.
خدای سبحان نیاز های روحی انسانها و لذت بردن از پدیده های معنوی و عقلی و رشد حقیقی و طبیعی روح او را در اعمال و رفتار های معینی قرار داده است.
اعمالی که انسانه انجام می دهد یا متناسب با نیاز های و قوانین مربوط به رشد حقیقی و طبیعی روح اوست مثل محبت به انسانها و صداقت در ارتباط با آنها و وفاداری به قول ها و وعده ها و عدالت در ارتباط با آنها و امثال آنها که در عرف آموزش های دینی به آنها «عبادات» و «حسنات» گفته می شود. و یا اعمالی هستند در تضاد با روح انسان و عامل تخریب آن و رنج آور برای خود او و دیگران و بیماریزا و خسران آور و به آنها در عرف آموزشهای دینی ، «گناه» و «سیّئه» گفته می شود.
روح انسان به انجام عبادات و حسنات نیاز شدید حیاتی دارد و لازم است انسان از سیئات و گناهان یعنی عوامل تخریب روح فاصله بگیرد و آنها را از خود دفع کند. همچنانکه بدن و لباس خود را از آلوده شدن و خراب شدن محافظت می کند. و از خوردن اشیاء آلوده و غیر بهداشتی و زیان آور خودداری می کند.
زیبائی های معنوی وعقلی قابل رؤیت حسی نمی باشد مثل زیبائی گلها و درختان و انسانها و اشیاء زیبای دیگر، لذا برای رسیدن به آنها و دریافت آنها و بهره مند شدن از آنها لازم است آن پدیده در اعمال انسانها تجلی و تجسم پیدا کند.
زیبائی نماز و ارتباط با خداوند از آن ، طریق لازم است در اعمال نماز گزاران و شکوع و جلال نماز جماعت و در مساجد و جدیت نماز گزاران تجلی یابد و انسان به این نوع زیبائی آن هم حداقل روزی ۵ بار احتیاج دارد. نماز با آن زیبائی های حقیقی و طبیعی خود، انسان را به قدرتی بی پایان و کمالی و لذتی دائمی متصل می کند و انسان در صورت اقامه نماز باشرایط و اوصاف خاص آن، در کنار نهر آبی زلال قرار می گیرد و هر روز چند بار بدن و لباس خود را در آن می شوید و لباس و بدن او کاملاً تمیز و پاک می شود.
همچنانکه رسول خدا – صلی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ – آن را به چشمه آب گرمی تشبیه فرمود که در خانه انسان در جریان است و انسان روزی پنج بار در آن چشمه خود را می شوید.
امیرالمؤمنین علی –علیه السلام- در یکی از کلام های خود فرمود:
«تَعَاهَدُوا أَمْرَ الصَّلَاهِ وَ حَافِظُوا عَلَیْهَا وَ اسْتَکْثِرُوا مِنْهَا وَ تَقَرَّبُوا بِهَا فَإِنَّهَا (کانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ کِتاباً مَوْقُوتاً) أَ لَا تَسْمَعُونَ إِلَى جَوَابِ أَهْلِ النَّارِ حِینَ سُئِلُوا (ما سَلَکَکُمْ فِی سَقَرَ* قالُوا لَمْ نَکُ مِنَ الْمُصَلِّینَ) وَ إِنَّهَا لَتَحُتُّ الذُّنُوبَ حَتَّ الْوَرَقِ وَ تُطْلِقُهَا إِطْلَاقَ الرِّبَقِ وَ شَبَّهَهَا رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله علیه وآله- بِالْحَمَّهِ تَکُونُ عَلَى بَابِ الرَّجُلِ فَهُوَ یَغْتَسِلُ مِنْهَا فِی الْیَوْمِ وَ اللَّیْلَهِ خَمْسَ مَرَّاتٍ فَمَا عَسَى أَنْ یَبْقَى عَلَیْهِ مِنَ الدَّرَنِ وَ قَدْ عَرَفَ حَقَّهَا رِجَالٌ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ الَّذِینَ لَا تَشْغَلُهُمْ عَنْهَا زِینَهُ مَتَاعٍ وَ لَا قُرَّهُ عَیْنٍ مِنْ وَلَدٍ وَ لَا مَالٍ یَقُولُ اللَّهُ سُبْحَانَهُ (رِجالٌ لا تُلْهِیهِمْ تِجارَهٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَ إِقامِ الصَّلاهِ وَ إِیتاءِ الزَّکاهِ) وَ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ – صلى الله علیه وآله- نَصِباً بِالصَّلَاهِ بَعْدَ التَّبْشِیرِ لَهُ بِالْجَنَّهِ لِقَوْلِ اللَّهِ سُبْحَانَهُ (وَ أْمُرْ أَهْلَکَ بِالصَّلاهِ وَ اصْطَبِرْ عَلَیْها) فَکَانَ یَأْمُرُ بِهَا أَهْلَهُ وَ یَصْبِرُ عَلَیْهَا نَفْسَهُ »(۱)
یعنی: « عهده دار شوید کار نماز را و مواظبت کنید به آن ( یعنی آن را در اول وقت خود و با تمام اهمیت و جدیت بجای آورید ) و آن را زیاد بخوانید و به وسیله آن به خداوند – جلّ جلاله – تقرّب بجوئید، چون آن برای مؤمنان فریضه مقرر شده است. آیا نمی شنوید [گوش فرا نمی دهید] پاسخ اهل جهنم را که در قرآن مجید ذکر شده است: (چه چیزی شما را در آتش درآورد، [خواهند گفت] ما از نمازگزاران نبودیم) و نماز گناهان را می ریزد و از بین می برد، همچنان که برگ ها از درخت فرو می ریزند، و رها می کند گناهان را مثل آزاد کردن برده.
رسول الله –صلی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ– نماز را به چشمه آب گرمی که بر در خانه شخصی جریان دارد، تشبیه کرده است که آن شخص خود را در آن چشمه روزی پنج بار شستشو می کند. دیگر در این صورت هیچ آلودگی بر بدن او نخواهد ماند! همانا افرادی از مؤمنان حق [و موقعیت] آن را شناختند. همان عده که آنها را باز نمی دارد از نماز، زینت مطاعی و نه آنچه موجب خنکی [روشنی] چشم باشد از فرزند و مال.خداوند سبحان می فرماید: (انسانهایی که باز نمی دارد و مشغول نمی کند آنها را کسب و کار و خرید و فروش از به پا داشتن نماز و پرداختن زکات).
رسول اکرم با خواندن نمازهای زیاد خود را به رنج می انداخت درحالیکه بشارت بهشت به او داده شده بود! به جهت کلام خداوند سبحان که فرمود: (امر کن اهل خود را به نماز و استقامت کن بر آن) پس او امر می کرد به طور دائم و مستمراً اهل خود را به نماز، و استقامت می کرد در این راه و نفس خود را به سختی و شکیبائی وا می داشت. یعنی بیش از حد عادی بلکه در مرتبه ای متعالی به نماز اهمیت می داد و اهل خود را هم به آن امر می کرد.»
وجود مبارک رسول خدا –صلی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ- زیبائی معنوی نماز را به چشمه آب گرم که در خانه انسان جریان دارد و روزی پنج شستشو در آن تشبیه فرموده یعنی زیبائی نماز را با این تشبیه بصورتی تجسم بخشیده است. و همچنین امام علی –علیه السلام- با ذکر رفتار رسول خدا -صلی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ – درباره نماز و شرح و توضیحی درباره آن رفتار، زیبایی و جلالت نماز را به صورتی مجسم فرموده است.
همچنین در زندگی اجتماعی انسان ها به کمک دیگران احتیاج دارند و در بعضی جهات، زندگی اجتماعی انسان ها بدون تعاون و یاری یکدیگر امکان پذیر نیست، همکاری و امداد انسان ها نسبت به یکدیگر گاهی به طور مستقیم انجام می گیرد و گاهی غیر مستقیم. انسان ها بر سهولت زندگی و به دست آوردن آسایش و رفاه، احتیاج به برقراری روابط اجتماعی معقول و قانونی معینی دارند.
به عنوان مثال: اگر یک فرد و یا حتی یک خانواده بخواهند در جایی به تنهایی و بدون ارتباط با دیگران زندگی کنند، آیا آن ها می توانند برای خود انواع غذاها و لباس های موردنیاز و وسیله نقلیه ای جهت رفتن به مقاصد خود و ساختمانی جهت سکونت فراهم کنند.
اگر یک فرد و یا حتی یک خانواده تشکیل یافته از چند نفر بخواهند بدون ارتباط با دیگران و به طور کامل به صورت انفرادی زندگی کنند، لازم است ابتداءً یک مسکن هر قدر ساده و ابتدائی برای خود ایجاد کنند و برای فراهم کردن لوازم موردنیاز در آن چند تا کارخانه نصب کنند مثل کارخانه تولید آهن و سیمان و آجر و امثال آن ها.
همچنین جهت تهیه غذای مورد نیاز، باغ ها و مزارعی به وجود آورند و بتوانند در آن باغ ها، انواعی از گیاهان و میوه ها را بکارند و پرورش دهند. و همچنین بتوانند کارخانه هایی را جهت تولید پارچه لباس و بافتن و دوختن آن نصب کنند و به راه بیاندازند و باز لازم است آن فرد یا آن خانواده جهت جلوگیری از ابتلاء به بعضی بیماری ها و یا معالجه آن ها حداقل یک بیمارستان خصوصی بسازند و چند نفر پزشک استخدام کنند و داروخانه ای با داشتن انواعی از داروها برقرار کنند و آن داروخانه را فعال سازند و همچنین برای ایجاد امنیت در زندگی، یک سازمان پلیسی فعال با عده ای افراد مسلح جهت جلوگیری از سرقت و شرارت ها برقرار کنند و همچنین جهت دفاع از حق حیات خود و برقراری آرامش یک سازمان نظامی جهت جلوگیری از حمله افراد مسلح به فضای زندگی آن ها و همین طور در جهات دیگر. طبعاً چنین وضعیتی هرگز برای یک خانواده و یک یا چند نفر انسان فراهم نخواهد شد.
و به طور قطع زندگی اجتماعی حتی در سطحی بسیار محدود و داشتن حداقل لوازم آسایش و تأمین حداقل نیازهای انسان ها، احتیاج به تعاون و همکاری و ارتباط با دیگران دارد.
یکی از لوازم برقراری یک زندگی مطلوب اجتماعی، کمک مالی افراد ثروتمند به افراد فقیر است. و همچنین کمک مالی برای برقراری امور خیر مثل مراکز علمی و بهداشتی و برای حصول این منظور طبعاً لازم است انسان ها هزینه هایی را به عهده بگیرند و از مقداری مال و دارایی خود را در این قبیل امور صرف کنند و به این نوع مال «زکات» و «صدقه» گفته می شود.
پرداختن مقداری مال جهت رفع نیاز افراد فقیر و جهت برقراری امور خیر اجتماعی، کار سنگینی نیست و انسان از ناحیه این عمل دچار مشکل قابل توجهی نمی شود، چون زکات در عرف احکام دینی تکلیفی است عمدتاً برای ثروتمندان، اما پرداخت آن با میل و رغبت و به میزان قابل توجه و یا بیشتر از حد واجب احتیاج به یک کشش روحی دارد. لذا در معارف دینی پرداخت زکات و آثار آن به صورتی بسیار زیبا تجسم یافته است. به عنوان مثال خدای سبحان می فرماید:
«مَثَلُ الَّذِينَ ينْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ كَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فِي كُلِّ سُنْبُلَةٍ مِائَةُ حَبَّةٍ وَاللَّهُ يضَاعِفُ لِمَنْ يشَاءُ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ»(البقرة/۲۶۱)
در این آیه کریمه انفاق در راه خدا را به کاشتن دانه ای تشبیه فرموده که از آن هفت سنبل برویَد و در هر سنبلی هم صد دانه باشد. زیبایی انفاق در راه خدا در این آیه کریمه در زیباترین و جاذب ترین صورت تجسم پیدا کرده است و طبعاً این نوع بیان جاذبه شدیدی در روح انسان جهت انفاق به وجود می آورد.
همچنین در آیات قرآن ذکری از انفاق های قهرمانانه و توأم با ایثار به میان آمده است. مثل انفاق بسیار با شکوهی که ابرار انجام دادند و سه روز آن غذای اندک و ساده خود را به مسکین و یتیم و اسیر بخشیدند و خودشان گرسنه ماندند. به طوری که خدای سبحان فرمود:
«وَيطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيتِيمًا وَأَسِيرًا»(الإنسان/۸) یعنی: طعام خود را در حالی که به آن شدیداً نیاز داشتند عطا می کنند به مسکین و یتیم و اسیر.
البته این آیات در شأن چند شخصیت از رؤسای ابرار یعنی امیرالمؤمنین علی و فاطمه زهرا و دو فرزندانشان حسن و حسین -سلام علیهم اجمعین- نازل شده است و حاکی از یک عمل بی نظیری در انفاق و ایثار دیگران بر خود می باشد.
در بین اعمال عبادی، بعضی از آن ها دارای نوعی سنگینی است مثل روزه ماه رمضان و یا روزه های مستحبی در ایام دیگر و یا اینکه این نوع اعمال برای عده ای از اهل ایمان سنگینی دارد و برای عده ای دیگری بسیار دلنشین و دوست داشتنی است و لذتی هم از انجام آن ها برای کسانی که با میل و رغبت اعمال را انجام می دهند حاصل می شود. اما مجموعاً آن اعمال در رفتارهای معلمان آسمانی و تربیت یافته های موفق توسط آن ها جلوه های زیبایی دارد مثل لذت اهل ایمان از روزه گرفتن و لذت اهل انفاق از آن عمل باشکوه.
اما مجموعاً انجام اعمال عبادی و رفتارهای توصیه شده به اهل ایمان و ترک اعمال خلاف که خدای سبحان از انجام آن ها نهی فرموده جهت برقراری نظام زندگی آسمانی برای انسان ها از ضروریات است و بدون توجه عمومی اهل ایمان به آن اعمال، زندگی اجتماعی و حتی فردی دچار اختلال های شدید خواهد شد. شیوع فساد و تبهکاری در جوامع انسانی در اصل از عدم توجه لازم به فرمان های پروردگار عالمیان و انجام اعمال خلاف و نافرمانی و سرکشی از حدود دین خدا است، به طوری که خدای سبحان فرمود:
«ظَهَرَ الْفَسَادُ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِمَا كَسَبَتْ أَيدِي النَّاسِ لِيذِيقَهُمْ بَعْضَ الَّذِي عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ يرْجِعُونَ»(الروم/۴۱)
در این آیه کریمه ظهور فساد و شیوع آن در خشکی و دریا به اعمال انسان ها نسبت داده شده و این که درد و رنج ها و گرفتاری ها و مشقت ها هم از نتایج همان اعمال است.
سرانجام این که اعمال عبادی اعم از اعمالی که به طور کامل آسان و لذت بخش هستند و یا اعمالی که با مقداری سنگینی همراه هستند، مجموعاً برای آسایش و رفاه و امنیت و لذت های جسمی و روحی انسان مقرر شده است و انسان ها به انجام آن اعمال از طرف خودشان و از طرف دیگران به شدت نیازمند هستند و این مطلب و این ادعا با اندکی تفکر و تعقل و تدبر در معارف دینی قابل اثبات است و محرومیت ها و نابه سامانی ها و مشکلات زندگی عده ای از انسان ها و بلکه اکثریت آن ها از ناحیه بی اعتنایی به بعضی از احکام و اعمال دینی از ناحیه عده ای از انسان ها است. البته وقتی در یک جامعه فسادی شیوع پیدا کرد بعضی از آثار آن، افراد صالح را هم گرفتار خواهد کرد.
تجسم زیبایی ها و شکوه جهاد در راه خدا
در بین اعمال عبادی و فرمان های پروردگار عالمیان یکی از آن ها سنگینی ها و سختی های خاصی دارد، پس لازم است تجسم زیبایی از آن عبادت عظیم با شکوه در فرهنگ جامعه دینی جریان پیدا کند و آشکار شود و انسان ها را به سوی خود جلب کند.
جهاد عبادتی است عظیم و طبق کلامی از وجود مبارک امام امیر المؤمنین علی – علیه السلام- دری است به سوی بهشت که خدای سبحان آن در را به روی اولیاء خاص خودش باز کرده است. به طوری که فرمود:
«فَإِنَّ الْجِهَادَ بَابٌ مِنْ أَبْوَابِ الْجَنَّةِ فَتَحَهُ اللَّهُ لِخَاصَّةِ أَوْلِيَائِهِ وَ هُوَ لِبَاسُ التَّقْوَى وَ دِرْعُ اللَّهِ الْحَصِينَةُ وَ جُنَّتُهُ الْوَثِيقَةُ»(۲) یعنی: جهاد [در راه خدا] دری از درهای بهشت است که خداوند آن را به روی اولیاء خاص خودش باز کرده است و آن لباس تقوا و محافظ محکم خدایی و سپر با اطمینان اوست.
امام -علیه السلام- در این کلام شریف ارزش و عظمت و فواید عظیم جهاد را در زیباترین صورت ها تجسم بخشیده است. و این زیبایی ها برای اهل ایمان جاذبه خاصی دارد.
اما این عبادت با شکوه گاهی با سختی های قابل توجهی همراه است. جهاد تفاوت های زیادی با عبادات دیگر دارد. در راه جهاد و میدان جهاد خطرات زیادی هم وجود دارد که عده ای از انسان ها را دچار نگرانی می کند و بعضی از آن سرباز می زنند و حتی گاهی فرار می کنند. اما شرکت در جهاد آن هم با میل و رغبت و تمایل و اشتیاق از ضروریات زندگی امن و آرام و دلپذیر است و بدون آن زندگی انسان دچار تباهی خواهد شد. در میدان جهاد خطر مجروح شدن و از بین رفتن لوازم زندگی و بالاتر از آن ها خطر کشته شدن قرار دارد. اما در هر صورت جهاد امری اجتناب ناپذیر و ضروری است جهت ادامه زندگی انسان ها و جلوگیری از توطئه های دشمنان و حملات آن ها و مشکلات عظیمی که آن ها برای دیگر انسان ها به وجود می آورند.
آیا با ترسیدن از جهاد و خطرات آن، دشمنان یک ملت از ایجاد جنگ و حمله به فضای زندگی آن ها منصرف می شوند؟!
ترس از جنگ دفاعی دشمنان یک ملت را برای حمله و جنگ هجومی جری می کند و ای بسا نترسیدن از جنگ و آماده بودن برای دفاع، دشمن آماده به حمله را از آن منصرف کند و در نتیجه یک ملت بدون جنگ در آرامش و آسایش زندگی کند. آمادگی برای دفاع و نترسیدن از جنگ عامل مهمی است برای جلوگیری از آن.
با ترسیدن گروهی از افراد یک جامعه و یک مملکت، دشمنان آن جامعه جسورتر و مصمم تر برای جنگ می شوند و آن گروهی که از جنگ می ترسند، باز هم در آن صورت به دست دشمن کشته یا اسیر یا مجروح می شوند. و در آن صورت با ذلت می میرند و کشته بیشتری می دهند، اما در صورت اظهار آمادگی برای جنگ دفاعی و ابراز شجاعت و رشادت، آمادگی دشمن برای هجوم ضعیف می شود و یا اصلاً آن ها از شروع جنگ منصرف می شوند.
اما در هر صورت لازم است جهاد از نوع جنگ در صورت زیبایی، تجسم پیدا کند و جاذبه های آن آشکار شود و در نتیجه رغبت برای آن در اعمال و رفتارها و سخنان اهل ایمان بیشتر می شود.
تجسم زیبایی های جهاد در راه خدا با صرف سخن و کلام به طور کامل تحقق پیدا نمی کند و بلکه لازم است آن زیبایی با شکوه در رفتارها و اعمال عده ای انسان شجاع و با استقامت و متوکل به خدای سبحان و دارای ایمان بسیار قوی و تقرب زیاد به خدای سبحان تجلی یابد و دیگر انسان ها را به سوی خود جلب کند.
جمال حقیقی و شکوه و عظمت جهاد در راه خدا و حمایت از دین او در سیره شریف پیامبر خاتم -صلی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ- در زیباترین صورت ها تجلی یافت و اهل ایمان را با اشتیاق شدید به سوی خود جلب کرد. و همان اشتیاق و آثار آن عامل پیروزی بر کفار در جنگ های زمان نبوت و رسالت آن حضرت شد، با وجود کثرت نفرات دشمن و تجهیزات کامل جنگی و اندک بودن نفرات سپاه دین خدا در اغلب جنگ هایی که دشمنان دین خدا برای از بین بردن یا شکستن ارکان آن بر راه انداختند.
صلابت و قدرت روحی و ایمانی حیرت انگیز برترین و متعالی ترین پرورش یافته مکتب رسول خدا -صلی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ- یعنی امام امیرالمؤمنین علی -علیه السلام- در جنگ ها گاهی حتی به تنهایی عامل پیروزی سپاه توحید بود و سبب تقویت روحیه ی تمام افراد سپاه و استحکام ارکان بنای دین خدا.
حاصل کلام این که دین خدا و انتشار حقایق آن عامل و سبب برقراری نظام حقیقی زندگی انسان ها و استحکام ارکان بنای آن بوده و ضامن بقای آن، تمایل و اشتیاق اهل ایمان به جهاد در راه خدا و سبب اصلی آن تمایل و اشتیاق هم تجلی و ظهور جمال حقیقی دین خدا در رفتارهای جنگی رسول خدا -صلی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ- و صلابت و قدرت روحی پیروان آن حضرت و در رأس آن ها و در مقام رفیع امام علی بن ابیطالب -علیه السلام- و بعد از او صاحبان مقام عصمت و امامت بود.
تجلی زیبایی های معنوی جهاد در راه خدا امری است که مستمراً جامعه دینی به آن نیاز دارد و آن پدیده هم در ظهور دین خدا و انتشار حقایق رفیع آن تأثیر اصلی را داشت و هم در حفاظت و حمایت از آن در زمان های بعدی.
معلمان آسمانی بعد از رحلت رسول خدا -صلی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ- عهده دار تجسم بخشیدن به جمال زیبایی جهاد در راه خدا بودند و آن ها در آن جهاد باشکوه چه به صورت جنگ و چه به صورت علمی و فرهنگی تمام تلاش فوق طاقت خود را به کار بردند و حق حیات خود را هم در آن فعالیت هزینه کردند.
نهضت مقدس عاشورا عالی ترین جلوه از جمال و شکوه جهاد در راه خدا بود که توسط حضرت سیدالشهداء امام حسین -علیه السلام- و عده ای از پرورش یافته های مکتب امامت برقرار شد و جریان نهضت مقدس پیامبران و امامان معصوم -علیهم السلام- را تداوم بخشید و سبب استمرار آن جریان مبارک شد.
ما به خواست خدا در ادامه این مباحث و شماره های بعدی وارد بحثی تفصیلی در موضوع جهاد حضرت سیدالشهداء امام حسین -علیه السلام- و یاران و انصار او در راه حمایت از دین خدا خواهیم شد. ان شاءالله تعالی.
الیاس کلانتری
پاورقی:
۱. نهج البلاغه ، خطبه ۱۹
۲. نهج البلاغه ، خطبه ۲۷