کلام ایام تاریخی – ۵۹۸، ماه پرشکوه و پر برکت رجب و ایام تاریخی آن

*بخش پنجم*

در بخش قبلی اشاره ای شد به اینکه دعای مورد بحث –در این مقالات- با تفاوتی و اختلافی در بعضی از الفاظ در روایتی از امام صادق –علیه السلام- نقل شده و در این نقل ابهام موجود در عبارت «کل شّر» هم برطرف شده یعنی مراد شروری است که در اثر لغزشها و گناهان بنده ها به وجود می آید، و بنده گناهکار می تواند با دعا و توبه و استغفار، از شرور حاصل از گناه از مجازات خدای سبحان معارف شود.

تفاوت مهم دیگر که در نقل جدید دعای شریف وجود دارد، ذکر صلوات بر وجود مبارک رسول الله –صلی الله علیه و آله- وعترت طاهره –سلام الله علیهم- است بطوریکه فرمود:

«ٱللَّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ»

ما قبلاً و بطور مکرر به نقش صلوات بر پیامبر اکرم –صلی الله علیه و آله و سلم- و عترت طاهره –علیهم السلام- در مقالات قبلی، اشاراتی داشتیم و گفتیم که صلوات بر آن حضرت یکی از شرایط اصلی استجابت دعا ها می باشد و همچنین متذکر این نکته شدیم که صلوات فرستادن بر پیامبر خدا روح انسان را مستعد دریافت مراتب برتر از رحمت خداوند می کند و همچنین چون صلوات بر آن حضرت سفارش و امر خدای سبحان است و دعائی است که بطور قطع مورد قبول او می باشد، سبب استجابت دعای بنده ها هم می شود. و در بعضی از روایات آمده است که اگر بنده های خدای سبحان در مقام دعا و درخواست از پروردگار خود ابتداءً بر پیامبر خدا –صلی الله علیه و آله و سلم- صلوات بفرستند و بعد از درخواست مورد نیاز خود، باز هم صلوات بفرستند، دعا و درخواست مورد نظر خودشان هم مورد قبول واقع می شود، چون خدای سبحان کریمتر از آن است که طرفین دعا –یعنی صلوات ها- را قبول کند و وسط آن را قبول نکند و از اعطاء در خواست بنده اش خودداری نماید. یعنی به برکت قبول شدن «صلوات» بر پیامبر خدا –صلی الله علیه و آله و سلم- در اول و آخر در خواست خود بنده ، که در حقیقت دعائی است مقبول، دعای مورد نیاز بنده هم مورد استجابت قرار می گیرد.

سه: «یا مَنْ یُعْطِی الْکَثیرَ بِالْقَلیلِ» یعنی : ای آنکه در برابر [عمل و عبادت] قلیل [پاداش و جایزه] کثیر عطا می کند.

عطایای پروردگار عالمیان برای اعمال و عبادات بندگان بسیار عظیم و کثیر می باشد و آن وعده ای است که خدای سبحان بطور مکرر به بنده های خود داده است. پاداش ها و ثواب های خداوند، هم به نیاز های زیاد بنده ها . اما عطایای بی پایان او در عالم دنیا متناسب با ظرفیت روحی بنده ها و شدت و ضعف نیت ها و اراده های آنها نازل می شورد. بطوریکه امام امیرالمؤمنین علی –علیه السلام- در نامه خود به امام حسن –علیه السلام- فرمود:

« فإنَّ العطيَّةَ على قَدْرِ النِّيَّةِ » یعنی : عطایای خداوند به اندازه نیّت بنده است. این عبارت در نامه شریف امیرالمؤمنین –علیه السلام- و در این مقالات مربوط به دعا و شرایط استجابت آن ، بطور مکرر مورد توجه قرار گرفت.

در عالم دنیا جلوه های فراوانی از این رفتار خدای سبحان در اشیاء آشکار می شود و جریان می یابد. یکی اینکه آن ذات قدّوس بدون انجام عمل و عبادت هم، به بنده های خود عطا می کند،و لوازم حیات او را حتی بدون توجه و خواست او –به معنی عرفی- در اختیار او قرار می دهد، مثل اصل حیات و اعضاء بدن مثل چشم و گوش و اعضاء و اجزای دیگر بدن مثل غذای متناسب با وضعیت جسمانی و دستگاه گوارشی او یعنی شیر مادر و هوا که او تنفس می کند و عامل حیات اوست و اگر چند دقیق همان ماده حیاتی یعنی گاز اکسیژن به بدن او نرسد، حیات او از بین می رود  . و مثالهای فراوان دیگر در این زمینه مثل تبدیل مقداری آب به انواع میوه ها و غذا های مورد نیاز انسانها و سایر جانوران که زندگی انسانها به وجود آنها ارتباط می یابد.

تبدیل مقداری آب و خاک به یک انسان یا غذا و لباس مورد نیاز انسان نظامی است شگفت انگیز، اما عامه انسانها در این زمینه دچار غفلت ها و بی توجهی ها هستند. همچنین تبدیل یک دانه از حبوبات مورد نیاز انسانها به یک بوته و یا هسته یک میوه به درختی تنومند که هر سال صدها عدد از آن نوع میوه محصول می دهد، نظامی شگفت انگیز در عالم دنیا است و یا تبدیل اعمالی از انسان به نعمت های بهشتی با ارزش های فوق محاسبه عادی، جلوه هائی از عطایای خدای سبحان به مخلوقات و در رأس آنها به انسانها می باشد.

پدید آمدن اشیاء و برقراری خواصی در آنها ، و فراوانی لوازم مورد نیاز انسانها در دوره حیات دنیوی مصادیق فراوانی از «اعطاء کثیر برای اعمال و اشیاء قلیل» می باشد، در عالم محدود و کوچک دنیا ، اما عطایای خدای سبحان برای اعمال و دارائی های انسانها در زندگی اخروی بسیار فراوان است و فوق حدّی که قابل درک کامل برای اذهان آنها است.

عطایای خداوند برای اعمال و رفتارهای انسانها و اموالی که آنها طبق دستورات او و در راه او هزینه می کنند، فوق حد معیارهای عادی شناخته شده در اذهان آنها می باشد.

بعنوان مثال ارزش روزه گرفتن در یک روز از ماه رجب و ماه شعبان با ورود در فضای بهشت و زندگی بهشتی اصلاً با معیار های تجارت عادی متناسب نیست مثل اینکه یک انسان بتواند خانه ای را که در عرف زندگی فعلی قیمت آن چند میلیارد تومان است با پولی که می شود با آن یک عدد قلم و یا یک جلد کتاب و یا چند عدد شکلات خرید مالک شود یعنی قیمت یک واحد مسکونی در یک شهر آباد و پر از نعمت ها و لوازم زندگی به اندازه قیمت بعضی از اشیاء بسیار ارزان قیمت باشد مثل قیمت یک جفت جوراب یا یک عدد پیراهن یا امثال آنها باشد.

قیمت و ارزش یکی از قصر های بهشتی اصلاً با معیار های عادی دنیوی قابل محاسبه و ارزیابی و اندازه گیری نیست اما خدای غنی کریم آن قصر ها را در مقابل اعمال اندک بندگان به آنها عطا خواهد کرد.

  چهار: «یا مَنْ یُعْطی مَنْ سَئَلَهُ» یعنی: ای آنکه عطا می کند به کسی که از او سؤال کرده.

   در این عبارت بطور ضمنی انسانها تشویق به دعا و درخواست از پروردگار عالمیان شده اند و تذکری داده شده به اینکه نعمتهای پروردگار عالمیان و یا بعضی از آنها با دعا و درخواست، به آنها عطا می شود و لازم است آنها جهت رسیدن به آن نعمت ها و رفع نیازهای خود، دعا کنند یعنی دعا و درخواست از پروردگار عالمیان امری ضروری است و انسانها شدیداً به آن احتیاج دارند.

  در این زمینه دو نکته بسیار مهم لازم است مورد توجه قرار بگیرد. اولی این است که در رفتاری و یا عمل و عبادتی بنام دعا، بنده نمی خواهد موضوع نیازها و درخواست های خود را به خداوند اطلاع دهد! چون بطور قطع خدای سبحان به همه چیز علم دارد، حتی به آنچه که بنده بعداً به آن احتیاج پیدا خواهد کرد. یعنی دعا جهت اطلاع دادن چیزی به خداوند نیست! اما خدای سبحان به بندگانش دستور داده است که نیازهای خود را در وقت دعا کردن، در نظر بگیرند و حتی اگر مشکلی برای آنها نباشد، حاجت خود را نام ببرند، گرچه خدای سبحان به تمامی نیازها و درخواست های بندگانش علم دارد و حتی به آنچه که بعداً برای او پیش خواهد آمد یا حوائجی که خود بنده توجهی و اطلاعی از آنها ندارد، مثل نوعی بیماری که فعلاً علائمی از آن آشکار نیست و یک وقت لازم است از طریق آزمایش های طبّی و معاینات فنی علائم آن بیماریها آشکار شود، چه برای اطبّا و چه برای خود شخص بیمار.

    پس بطور قطع دعای بنده به منظور اطلاع دادن از وضعیت خود به خداوند نیست و این موضوعی است قطعی و مسلّم. و پس دعا علت و حکمت دیگری خواهد داشت که بنده لازم است بطور مستمر آن را بجای آورد. و از آن طریق به قدرت و دارائی های بی پایان پروردگارش متصل و از آنها
بهره مند شود

تفسیر کاربردی قرآن کریم -13
بخوانید

  دیگری اینکه در نظر گرفتن حاجات در وقت دعا یا به زبان آوردن آنها تأثیری در وضعیت بنده دارد و روح او را مستعد دریافت رحمت و برکات بیشتری از خداوند می سازد و در صورت تغییر وضعیت روحی بنده، دعای او هم مستجاب می شود.

   در بعضی از مقالات قبلی متذکر شدیم که رحمت و برکات خدای سبحان بطور عادی و مطابق نظامی که او در عالم برقرار کرده است نازل می شود و انسانها با توجه و یا بدون توجه به آن نظام برقرار در عالم از نعمت های پروردگارشان بطور عادی بهره مند می شوند. مثل تابش آفتاب و انتشار نور و حرارت آن و نزول باران و دریافت بعضی از اشیاء مورد نیاز ضروری زندگی مثل دریافت هوا و اکسیژن از طریق تنفس، از زمان شروع حیات انسان حتی قبل از تولد او تحقق می یابد و مثل دریافت آب مورد نیاز کودک نوزاد از طریق شیر مادر که حتی مدتی بطور ناخودآگاه و از طریق گریه کردن او جریان پیدا می کند و جریان تدافعی که در بدن کودک و نوزاد در مقابل بعضی از بیماریها برقرار است و امثال آنها.

نوع دیگر از جریان رحمت و برکات خداوند از راههای خاص و فوق عادی و مطابق نظام دیگری غیر از نظام عادی برقرار در عالم و در سطحی متعالی به فضای زندگی انسانها منتقل می شود. انتقال مراتب برتر از رحمت و نعمت های خداوند از طریق دعا و درخواست و اتصال جریان رحمت او به بنده ها می رسد، لذا دعا برای رسیدن به آن مراتب برتر از رحمت و نعمت های خداوند امری است ضروری و مورد نیاز شدید مستمر. یعنی انسانها نیاز دائمی به دعا و اتصال به جریان متعالی و برتر از رحمت و نعمت های پروردگارشان دارند.

 لازم به تذکر است که خدای سبحان، دعای بنده را «عبادت» نامیده و ترک دعا در حقیقت ترک عبادت خدا محسوب می شود. بطوریکه فرمود:

«وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِينَ» (غافر آیه ۶۰)

این آیه کریمه و معانی آن قبلاً و بطور مکرر مورد توجه و شرح و تفسیر قرار گرفت. و درباره آن گفته شد که رحمت و نعمت های خاص و متعالی که لازم است از طریق دعا و اتصال به خداوند از آن طریق به بنده برسد، از همان طریق که خدای سبحان اعلام فرموده باید دریافت شود و در غیر این صورت انسانها از آن مراتب رحمت و برکات خداوند محروم خواهند شد.

  پنج: «یا مَنْ یُعْطی مَنْ لَمْ یَسْئَلْهُ وَمَنْ لَمْ یَعْرِفْهُ تَحَنُّناً مِنْهُ وَرَحْمَهً» یعنی: ای آنکه عطا می کند به کسی که سؤال نکرده است و او را نشناخته است از روی مهربانی و رحمت.

   در این عبارت از دعای شریف اشاره ای اجمالی به نوع دیگر از رحمت و نعمت های خداوند شده، آن نوع نعمتهائی که بدون دعا به بنده عطا می شود، حتی کسانی که او [یعنی پروردگار عالمیان] را نشناخته اند.

   قابل تذکر است که در این عبارت مراد بی نیازی از خدای سبحان و دعا و درخواست نیست چون انسان هرگز و در هیچ صورتی از پروردگارش و رحمت و نعمت های او بی نیاز نیست. بلکه مراد این است که نعمت های فراوان خداوند از دو طریق دعا و درخواست و بعضی از آنها حتی بدون درخواست – به معنی عرفی – به انسان عطا می شود مثل اکسیژن مورد نیاز بدن که از طریق تنفس و بدون دخالت عمدی و ارادی انسان جریان پیدا می کند و اگر چند دقیقه به بدن انسان نرسد، آن وقفه چند دقیقه ای به مرگ او منتهی خواهد شد. و انسان بدون دخالت اختیاری و عمدی از این نعمت عظیم و عامل حیات و بقای آن بهره مند می شود.

   همچنین خواصی که خدای سبحان مجموعاً در بدن انسان و اعضاء آن قرار داده است و قدرت دفاعی بدن در مقابل بعضی از عوارض و بیماریها از طرف خدای سبحان برقرار می باشد.

  قابل توجه است که در دعای شریف نعمت هائی که از ناحیه دعا به انسان عطا می شود، جلوتر از نعمت های دیگر ذکر شده است بطوریکه فرمود:

«یا مَنْ یُعْطی مَنْ سَئَلَهُ یا مَنْ یُعْطی مَنْ لَمْ یَسْئَلْهُ» پس می شود گفت رعایت این ترتیب اشاره ای دارد به اینکه نعمت های عظیم تر خداوند، مثل هدایت بسوی دین توحیدی و ایمان به الله و زندگی اخروی و نبوت و رسالت پیامبران، و اخلاق حسنه و آموزشهای وحیانی و علوم مختلف و سرانجام بهشت و نعمت های بهشتی لازم است از طریق دعا برای انسان حاصل شود، اما بعضی از نعمت ها و بیشتر آنچه به حیات جسمانی او مربوط می شود بدون دعا هم به انسان عطا می شود مثل احساس گرسنگی و تشنگی و نیاز به خواب از زمان تولد از ناحیه اراده خدای سبحان به روح انسان القا می شود و در رأس این نوع نعمت ها – بطوریکه قبلاً چند بار به آن اشاره شد – نعمت تنفس و دریافت عامل حیات از طریق آن عمل، که از زمان تولد و بلکه به نوعی قبل از آن به نوزاد انسان عطا می شود.

  شش: «اَعْطِنی بِمَسْئَلَتی اِیّاکَ جَمیعَ خَیْرِ الدُّنْیا وَجَمیعَ خَیْرِ الاْخِرَهِ» یعنی: عطا فرما بجهت [و از ناحیه] درخواستم از تو تمام خیرهای دنیا و تمام خیرهای آخرت را.

در کلام شریف اشاره ای شده به اینکه خیرهای دنیا و خیرهای آخرت لازم است فقط از ناحیه پروردگار عالمیان به انسان عطا شود و فقط از او دریافت شود. البته انتقال رحمت و نعمت های خداوند از ناحیه واسطه هائی که خود او قرار داده است منافاتی با درخواست از او ندارد. یعنی لازم است انسان نعمتها را بطور استقلالی و کامل از ناحیه خداوند بداند اگرچه نعمت ها از طریق واسطه ای به او برسد. مثل اینکه خدای سبحان رازق حقیقی یک نوزاد و کودک است اگرچه رزاقیت او از طریق مادر آن کودک و شیر او جریان می یابد.

   در این عبارت از دعای شریف هم موضوع نیاز انسان به دعا و درخواست از پروردگار عالمیان مورد توجه قرار گرفته و دعای انسان سبب بهره مندی او از رحمت و برکات بی پایان پروردگار معرفی شده است.

  هفت: «وَاصْرِفْ عَنّی بِمَسْئَلَتی اِیّاکَ جَمیعَ شَرِّ الدُّنْیا وَشَرِّ الاْخِرَهِ» یعنی: و از من برگردان به جهت [و از ناحیه] درخواستم از تو تمام شرور دنیا و آخرت را.

   در این عبارت از دعای شریف هم، موضوع دعا و ضرورت آن مورد توجه و اشاره قرار گرفته است و بنده در ضمن آن از پروردگارش درخواست می کند که تمام شرور دنیا و آخرت را از او برگرداند. و او را در مقابل شرور دنیا و آخرت در پناه خودش قرار بدهد.

  تذکر این نکته هم ضروری بنظر می رسد که انسان علاوه بر سعی و تلاش خود در بدست آوردن خیرات و مصون ماندن از شرور، در این دو خواسته به عنایات پروردگارش هم نیازمند است، بلکه امداد خداوند درباره بنده جهت رسیدن به خیرات و دور ماندن از شرور در اصل باید مورد توجه قرار بگیرد و فعالیت های شخص بنده و توفیق او درآن فعالیت ها، فرعی بر آن محسوب شود. یعنی توفیق خود بنده در رسیدن به خواسته های خود جز از ناحیه الطاف و عنایات و رحمت مستمر او امکان پذیر نمی باشد.

 بطور کلی در هر عبادتی و در هر عمل دینی و انجام هر حسنه ای توفیق خداوند عامل اصلی و سبب اصلی می باشد و فعالیت بنده هم از ناحیه اراده او به مقصد مطلوب منتهی می شود.

دکمه بازگشت به بالا
بستن