کلام ایام – ۵۳۷، روزهای پر فضیلت و تاریخی ماه ذوالحجة

بخش اول*

کلیات*

  • عبادت با شکوه و عظیم حج از عبادات مشترک در بین شریعت های آسمانی است.
  • اعیاد و روزهای تاریخی ماه ذوالحجة.
  • خروج امام حسین-علیه السلام-با کاروان همراه خود از مکه قبل از اتمام مناسک حج.
  • روز غدیر و ابلاغ کامل رسالت خدای سبحان.
  • جاذبه خاص عبادت حج در قلوب انسان­ها.
  • توضیجاتی فشرده از بعضی اعمال زائران خانه خدا.
  • اکمال دین خدا و اعلام آن بصورت خاص و فوق متعارف بین انسان­ها.
  • رفتاری جلیل از امام حسین-علیه السلام- در زمان برقراری مناسک حج.
  • استیضاح حکومت معاویه از طرف امام حسین(علیه السلام)
  • تذکری از امام حسین- علیه السلام- درباره­ ی وظایف دینی مسلمین در اجتماعی از زائران خانه خدا.

*****************

آخرین مقاله ای که در ایام ماه « ذوالحجة » در سال گذشته درباره این ماه پر فضیلت در بخش «کلام ایام» منتشر شد تحت عنوان و شماره ذیل بود:

کلام ایام ـ ۵۰۷، ماه ذوالحجه و روزهای پرفضیلت و تاریخی آن.

مقاله حاضر را هم با اندکی تغییر در کلمات و ترتیب آن ها درباره همان موضوعات و مباحث مربوط به حوادث تاریخی وقوع یافته در این ماه در بخشی از تاریخ صدر اسلام ادامه می دهیم:

در مقاله فوق الذکر (کلام ایام ـ ۵۰۷) متعهد شدیم که در مناسبت های بعدی درباره حکمت عبادت عظیم «حج» و آثار و نتایج پر برکت آن وارد بحثی تفصیلی شویم . اما متأسفانه فرصت مناسبی در این زمینه تا این ایام حاصل نشد، حتی در این چند ماه اخیر موفق به نوشتن مقالات مربوط به ایام تاریخی نشدیم که بطور متعارف در ایام تاریخی سال در این وبسایت منتشر می شد و فعالیت عمده ما منحصر به نوشتن چند مقاله تحت عنوان موضوع جدید یعنی «تفسیر کاربردی قرآن کریم» شد. حال با اعتذار از دوستان جهت قصورات و تقصیرات ، مباحث این بخش را ادامه می دهیم و از خوانندگان گرامی مقالات تقاضا و درخواست دعا جهت توفیق برای ادامه فعالیت ها در این زمینه را داریم.

اما بحث مربوط به عبادت باشکوه «حج» و زیارت خانه خدا را موکول می کنیم به مقالات مربوط به «نهضت مقدس حسینی –علیه السلام- و حادثه عاشورا» که چند روز دیگر و با رسیدن «ماه محرم» – ان شاءالله تعالی-  شروع خواهد شد. و در این بخش قطعه ای از همان مقاله فوق الذکر را جهت یادآوری زمینه موضوعات مورد بحث نقل می کنیم و بعد از آن وارد بحثی تفصیلی و بصورت تحلیلی درباره بعضی از حوادث عظیم واقع شده در بخشی از تاریخ صدراسلام خواهیم شد.

« ماه ذوالحجة یکی دیگر از ماههای حرام است. این ماه دارای جلالت و قداست و حرمت بسیار عظیمی است. درباره ماههای حرام و ممنوعیت جنگ در آن ماهها در مقالات قبلی مطالبی ذکر شد. از جمله در مقاله کلام ایام شماره ـ  ۵۰۲ . و در این زمینه به همان مباحث فشرده و اجمالی اکتفاء می کنیم.

عبادت باشکوه حج که از عبادات مشترک در بین شریعت های آسمانی است در این ماه و روزهای معینی از آن مقرر گردیده است، و از ناحیه حرمت و ممنوعیت جنگ در آن بطور کلی فراغتی برای انسانها برقرار می شود تا آنها بتوانند در آرامشی و امنیتی قرار بگیرند و این عبادت عظیم باشکوه را بجای آورند.

بعضی از ایام این ماه عظیم دارای فضیلت و قداست خاصی است ـ علاوه بر فضائل و قداست مجموع آن ـ و اعیاد باشکوهی در آن قرار دارد و آنها عبارتند از روز عرفه، روز عید اضحی (قربان) و روز عید غدیر.

علاوه بر اعیادی که در این ماه قراردارد روزهای تاریخی بااهمیت زیادی هم در آن است که بخواست خدا مقالاتی درباره آنها درهمین بخش «کلام ایام » نوشته خواهد شد. ان شاء الله تعالی.

دهه اول این ماه، دارای جلالت عظیمی است و عبادات و دعاهای خاصی برای ایام و شبهای آن مقرر و معین شده است، و آن عبادات و دعاها در کتابهای دعا مذکور است.

در روزهای اول این ماه ازدواج مبارک امیرالمؤمنین علی ـ علیه السلام ـ و حضرت صدیقه طاهره، فاطمه زهرا ـ سلام الله علیها ـ وقوع یافته و روز سرور پیروان دین توحیدی می باشد.

در روز هفتم این ماه حادثه شهادت امام محمد باقر ـ علیه السلام ـ واقع شده است. و ما بخواست خدای سبحان مقاله ای درباره آن وجود مبارک قدسی وبعضی از سخنان نقل شده از او خواهیم نوشت.

در روز هشتم ماه ذوالحجة دو حادثه عظیم تاریخی به وقوع پیوسته که هر دو شگفت انگیز و حیرت آور بوده و منشأ اثرات عمیق دائمی در تاریخ دین خدا و جوامع دینی شده است و آن دو حادثه عبارتند از:

  • خروج امام حسین ـ علیه السلام ـ با کاروان همراه خود از مکه قبل از اتمام مناسک حج.
  • قیام مردم در شهر کوفه علیه حکومت بنی امیه و عقب نشینی سریع آنها و شهادت حضرت مسلم بن عقیل، سفیر امام حسین ـ علیه السلام ـ در شهر کوفه.

درباره آن دو حادثه بزرگ تاریخی در مقالات مربوط به نهضت عاشورا درماه محرم و بلکه قبل از آن متذکر مطالبی خواهیم شد. ان شاء الله تعالی. و قبلاً هم در چنین ایامی مقالاتی در بخش «کلام ایام » در این زمینه منتشر شده است.

یکی از روزهای پرفضیلت این ماه «روز عرفه» است که زائران خانه خدا در آن روز از شهر مکه خارج می شوند و به صحرای «عرفات» می روند و از ظهر همان روز اصل اعمال «حج تمتع» با وقوف در عرفات شروع می شود.

روز دهم این ماه یعنی «ذیحجه» روز عید بزرگ قربان است که به آن «عید اضحی» گفته می شود، و زائران خانه خدا در آن روز از «مشعرالحرام» به «مِنا» می روند و بعضی از اجزاء و ارکان عبادت عظیم حج در آن روز انجام می گیرد.

روز بسیار عظیم دیگر این ماه، روز هجدهم آن و روز «عید غدیر» است و در آن روز با انجام رسالتی از طرف پیامبر خاتم حضرت محمد ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ رسالات خدای سبحان ـ عزّوجلّ ـ و آموزش معارف دین خدا و نعمت پروردگار عالمیان به مرحله کمال و تمام رسید و خدای سبحان با نازل کردن آیاتی از قرآن رضایت خود را از تحقق رسالات خود، توسط آخرین پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ اعلام فرمود.

در روز بیست و چهارم این ماه با نزول آیه ای از قرآن مجید و امر و فرمان پروردگار عالمیان، پیامبر خاتم حضرت محمد ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ به نصارای نجران پیشنهاد «مباهله» داد اما آنها با دیدن علائمی از قدرت روحی خاص آن حضرت و اهل بیت او ـ علیهم السلام ـ از مباهله ترسیدند و عقب نشینی کردند.

ما علاوه بر مقالات منتشر شده قبلی درباره رویدادهای بسیار مهم این ماه بخواست خدا، مقالات جدیدی هم درباره آنها خواهیم نوشت (ان شاء الله تعالی)

در این ماه نورانی و پرفضیلت، ذکر الله کثیر مثل نهرهائی زلال در فضای زندگی و روحی انسانها به جریان می افتد و عطر توحیدی این فضا را معطر می کند. آن نهرها از عبادت عظیم و باشکوه «حج» و مقدمات آن و دعاها و نمازهای مخصوص و معین شده برای این ماه نشأت می گیرد. و در زمان جریان یا برای همیشه فضای روحی اهل ایمان و اعمال صادر شده از آنها را شستشو می دهد و پاک می کند.

از عبادت عظیم «حج» یعنی زیارت خانه خدا در زمان معین و آداب خاص آن جاذبه های قدرتمند عظیمی پدید می آید و در قلوب انسانها نفوذ می کند. منشأ این جاذبه ها اراده خاص پروردگار عالمیان است. که در اعمال و عبادات معین و مقرر شده ظهور می یابد.

مراتبی از این جاذبه ها برای کسانیکه در آن مراسم حضور یافته اند قابل ادراک است و مراتبی دیگر فوق حد ادراکات عادی انسانی است و مخصوص اولیاء خاص پروردگار عالمیان می باشد.

خدای سبحان کتاب آسمانی می فرماید:

« وَأَذِّنْ فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجَالًا وَعَلَىٰ كُلِّ ضَامِرٍ يَأْتِينَ مِنْ كُلِّ فَجٍّ عَمِيقٍ» (الحج/۲۷) یعنی: و حج را بین مردم اعلام کن، که پیاده و سوار بر شتران لاغر شده [ در اثر دوری راه  و طول سفر] بسوی تو خواهند آمد.

مورد خطاب در آیه کریمه ظاهراً حضرت ابراهیم ـ علیه السلام ـ است و عبادت عظیم حج در شریعت آن حضرت تشریع شده و در شریعت های دیگر هم استمرار پیدا کرده است و در شریعت پیامبر خاتم حضرت محمد ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ در رتبه رفیعی قرار دارد و دارای شکوه و جلال و عظمت برتری است.

کلام ایام - 388، سهم و بهره انسانها از رحمت خدای غنیّ کریم
بخوانید

در جریان حج انسانها از نقاط مختلف عالم به راه می افتند و سفری را شروع می کنند که از جهات مختلف با قداست ها و نورانیت ها همراه است و در انتهای آن سفر به شهر مکه و محل خانه خدا می رسند و روزها و شبهائی را در آن سرزمین و درکنار خانه خدا یعنی کعبه مقدسه و در «مسجدالحرام» به عبادت خدای سبحان مشغول می شوند.

فاصله گرفتن از زندگی عادی روزمره و اجتماع در کنارخانه خدا و اشتغال به «ذکر الله کثیر» و ارتباط با انسانها از اقوام و ملل و مناطق و ممالک مختلف و تمرین سادگی زندگی و بدون توجه به امتیازات خاص شغلی و موقعیت های اجتماعی و دارائی ها، آرامش خاصی در قلوب انسانها به وجود می آورد.

در آن اجتماع عظیم جهانی با آن جمعیت کثیر ـ که امروزه عدد آنها به چند میلیون نفر می رسد ـ انسانها روزها وشبهائی را با صمیمیت و محبت به یکدیگر و دوستی و تفاهم به سر می برند و مشغول به عبادت پروردگارشان می شوند.

عبادت باشکوه حج دارای ارکان و اجزائی است و در جهات مختلف آن ،«تواضع» برای پروردگار عالمیان و تفاهم ودوستی با انسانها بمنزله نهرهائی در فضای روح انسانها جریان می یابد.

زائران خانه خدا چه در حال سفر و رفتن به شهر مکه و چه در ایام اقامت در آن مکان مقدس وچه در شهر مدینه،حَرَم رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله وسلم ـ ارتباطی توأم با محبت و صمیمیت و نوعدوستی با یکدیگر دارند و توجه به قداست آن عبادت باشکوه در جهات مختلف در رفتارهای آنها تجلی می یابد.

زیارت خانه خدا در تمام سال انجام می گیرد، اما زیارتی که در ماههای معینی از سال یعنی ماههای شوال و ذیقعده و ذیحجه انجام می گیرد، «حج تمتع» نامیده می شود وبرای پیروان دین خدا که استطاعت آن سفر را داشته باشند، در طول عمرشان یک بار واجب است وبعد ازانجام آن در دفعات بعدی برای کسانیکه تمایلی و استطاعتی دارند، مستحب می باشد. و آن عبادت عظیم در غیر ماههای حج (ماههای سه گانه فوق الذکر) و در مقدمه حج تمتع  و بعنوان جزئی از آن، «عمره» نامیده می شود.

زائران خانه خدا جهت ورود به شهر مقدس مکه لازم است، به حالت «اِحرام» در بیایند و باصطلاح احرام ببندند. إحرام از مکان های معین خاصی انجام می گیرد که به آن مکانها «میقات» گفته می شود.

زائر خانه خدا برای حج تمتع لازم است ابتداءً و قبل از ورود به شهر مکه در یکی از میاقت ها مُحرِم شود و آن احرام و آداب مخصوص آن مجموعاً «عمره تمتع» نامیده می شود که یکی از اجزاء «حج تمتع» است.

احرام برای عمره تمتع در یکی از میقات ها با پوشیدن لباس مخصوص احرام (برای مردان) و نیت و «تلبیه» شروع می شود و با انجام اعمالی در مسجدالحرام و کنار خانه خدا به پایان می رسد.»(۱)

در ماه ذوالحجة که یکی از ماههای حرام و ماههای حج است، عبادت حج و زیارت خانه خدا با جلالت و عظمت و شکوه خاصی برگزار می شود و پیروان دین توحیدی از نقاط مختلف عالم با اشتیاق شدیدی که در وجودشان به جریان افتاده و با شور و نشاط فراوانی بطرف «خانه خدا» در شهر مکه حرکت می کنند:

این عبادت بصورت «حج» درهر سال در ماههای خاصی که به آنها «ماه های حج» گفته می شود برقرار می گردد و بصورت «عمره» هم در ایام دیگر انجام می گیرد .

اما در بین ایام این ماه چند حادثه بسیار مهم تاریخی به وقوع پیوسته است که در رأس آنها سفر حج پیامبر اکرم –صلی الله علیه و آله- همراه گروههای فراوانی از پیروان دین خدا و جریان ابلاغ موضوع «اکمال دین خدا» و معرفی امیرالمؤمنین علی – علیه السلام- بعنوان جانشین پیامبر خدا- صلی الله علیه و آله و سلم – و وصی او در جامعه دینی و بین انسانها قرار دارد.

ما قبلاً همچنانکه متذکر شدیم که در مقاله۵۰۷ ، اعمال حج و آن عبادت با شکوه فراوان بصورتی فشرده بیان شد و باز متذکر شدیم که  مطالبی را در تکمیل آن مباحث و آثار و نتایج این عبادت عظیم در مقالات بعدی ذکر خواهیم کرد.

اما حادثه عظیم و با برکات بی پایان «اعلام اکمال دین» و «اتمام نعمت پروردگار عالمیان» به انسانها احنیاج به یک بحث تحلیلی دقیقی دارد که جهاتی از آن را در این نوشتار بیان می کنیم:

قبل از ورود به بحث « اکمال دین» و « اتمام نعمت پروردگار عالمیان» برای پیروان دین خدا و تمام عالم انسانی، متذکر نکته ای می شویم که هم به رویداد «غدیرخم» ارتباط دارد و هم به عظمت و جلالت و ایام تاریخی ماه « ذوالحجه» و هم « نهضت مقدس حسینی-علیه السلام- » و آن رویداد  عبارت است  از رفتاری که در زمان برقراری عبادت عظیم « حج » از وجود مبارک حضرت امام حسین – علیه السلام- صادر شد و قابل تذکر است که هم اصل آن رویداد و هم حکمت و علت آن تا حدی در بین مورخان و سیره نویسان مورد کم توجهی قرار گرفته است و به بیان دیگر ، جایگاه آن در اصل، رفیع تر و متعالی تر از آن است که در تاریخ رویدادهای مربوط به «دین خدا» به آن اختصاص یافته. ماآن کلام شریف را از منابع تاریخی و حدیثی همراه با توضیح و تحلیلی نقل می­کنیم:

نقل شده است که امام حسین بن علی -علیهما السلام – با عبدالله بن عباس و عبدالله بن جعفر در سفرحج بودند، یک یا دو سال قبل از مرگ معاویه ، امام در منا اجتماعی را برقرارکرد از بنی هاشم و از مردان و زنان و همراهان آنها و کسانی از انصار که به حج رفته بودند و رسولانی را جهت دعوت افرادی از زائران که می شناختند به سوی آنها فرستاد و به آنها فرمود : کسانی را از اصحاب رسول خدا- صَلَّی اللَّهُ عَلَیهِ وَ آلِه – که به صلاح و عبادت شناخته شده اند، دعوت کنید . در اثر دعوت امام – علیه السلام- اجتماع عظیمی در محل استقرار آن حضرت در منا تشکیل یافت، بطوریکه دویست نفر از« اصحاب»  رسول خدا- صَلَّی اللَّهُ عَلَیهِ وَ آلِه – و هفتصد نفر از« تابعین» در آن  اجتماع حضور یافتند.

امام-علیه السلام- در آن اجتماع برخاست و خطابه خود را بصورت ذیل آغاز نمود:

« فَإنَّ هَذَا الطَّاغِيَه قَدْ فَعَلَ بِنَا وَبِشِيعَتِنَا مَا قَدْرَأَيْتُمْ وَعَلِمْتُمْ وَشَهِدْتُمْ! فَإنِّي‌ أُرِيدُ أَنْ أَسْأَلَكُمْ عَنْ شَيْءٍ؛ فَإنْ صَدَقْتُ فَصَدِّقُونِي‌، وَإنْ كَذَبْتُ فَكَذِّبُونِي‌!
وَ أَسْأَلُكُمْ بِحَقِّ اللَهِ عَلَيْكُمْ وَبِحَقِّ رَسُولِ اللَهِ صَلَّي‌ اللَهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَقَرَابَتِي‌ مِنْ نَبِيِّكُمْ، لَمَّا سَيَّرْتُمْ مَقَامِي‌ هَذَا وَ وَصَفْتُمْ مَقَالَتِي‌، وَدَعَوْتُمْ أَجْمَعِينَ فِي‌ أَمْصَارِكُمْ مِنْ قَبَآئِلِكُمْ مَنْ آمَنْتُمْ مِنَ النَّاسِ وَ وَثِقْتُمْ بِهِ، فَادْعُوهُمْ إلَي‌ مَا تَعْلَمُونَ مِنْ حَقِّنَا؛ فَإنِّي‌ أَتَخَوَّفُ أَنْ يَدْرُسَ هَذَا الامْرُ وَيَذْهَبَ الْحَقُّ وَيُغْلَبَ؛ وَاللَهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَ لَوْ كَرِهَ الْكَـافِرُونَ.»

یعنی : اما بعد : شما رفتارهای این طغیانگر [معاویه] را درباره­ی ما و شیعیان ما دیدید و دانستید و شاهد بودید و من میخواهم از شما مطلبی درخواست کنم ، پس اگر سخنم درست بود مرا تصدیق کنید و اگر دروغ بود پس مرا تکذیب کنید . از شما درخواست می­کنم به حق «الله» بر شما و حق رسول خدا- صَلَّی اللَّهُ عَلَیهِ وَ آلِه- و حق قرابت من با پیامبرتان که جریان این مجلس و سخنان مرا به شهرها و قبایل خود ببرید و کسانی از مردم را که از آنها ایمن هستید و آنها مورد وثوق شما هستند ، به سوی آنچه از حق ما می­دانید دعوت کنید، و من نگران هستم که این امر [امامت] محو شود [و مورد بی توجهی و بی اعتنایی قرارگیرد] و حق از بین برود و مغلوب شود.«وَاللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ» (الصف/۸)  [ یعنی : و البته سرانجام  الله نور خود را کامل می کند،اگر چه کافران از آن اکراه داشته باشند ].

خطبه شریف و رفتار وجود مبارک حضرت سیدالشهدا امام حسین-علیه السلام- متضمن نکات بسیار ظریف و دقیق عقیدتی و اجتماعی است و ما جهت رعایت اختصار، تفسیر و تحلیل آن را به شماره بعدی موکول می­کنیم.

ان شاء الله تعالی.

الیاس کلانتری

پاورقی:

۱.وبسایت حکمت طریف، بخش کلام ایام، شماره۵۰۷

برچسب ها
دکمه بازگشت به بالا
بستن