۲۰۹-آیا در آموزش های دینی به تولید زیاد سفارش شده است؟!

img12002099سؤال:از طرفی در احادیث به راضی بودن به رزق کم از خدا توصیه شده و از طرفی در احادیث آمده که تولید را به بالا ببرید. این دو را چگونه می شود در وجود یک فرد داشت؟!

پاسخ:در آموزش های دینی به جلوگیری از اسراف و تبذیر و هدر دادن امکانات زندگی سفارش شده است و به انسان ها توصیه شده است که از تلاش بیش از حدّ معقول برای ازدیاد ثروت و جمع کردن مال خودداری کنند. آنچه در اخلاق دینی مذموم است، حریص بودن به جمع مال و عدم رعایت حقوق دیگران و هزینه نکردن مال در راه خدا و عدم انفاق به نیازمندان است، نه کسب مال از طرق مشروع و قانونی و ایجاد رفاه برای خود و اعضاء خانواده.

مال و دارائی در زندگی یک انسان با ایمان برای ایجاد رفاه و آسایش در حدّ معقول است و کمک به نیازمندان و رفع مشکلات آن ها برای ثروتمندان هم یک وظیفه اخلاقی دینی است. اما عده ای از انسان ها در بدست آوردن مال و دارائی از حدّ اعتدال خارج می شوند و تمام فکر و تلاش و همّ و غمّ آن ها صرف بدست آوردن مال می شود و گاهی در این جهت مبتلا به حرص شدید نسبت به جمع مال و ازدیاد آن می شوند بطوریکه اهداف اصلی زندگی فراموش می شود، حتی نیازهای شخصی خود و اعضاء خانواده هم مورد بی اعتنائی قرار می گیرد و بعضی از افراد در این مسیر تا جائی پیش می روند که به کلی وظایف خود در رفع نیازهای افراد خانواده را هم فراموش می کنند! لذا در آموزش های دینی به مصرف امکانات زندگی در حد معقول سفارش شده است.

قابل توجه که بدست آوردن مال و امکانات زندگی یک موضوع است، و مصرف کردن بیش از حد لازم و معقول موضوع دیگر. آنچه مورد نهی واقع شده، عمدتاً مصرف بیش از حد معقول است نه بدست آوردن مال از راه های مشروع و معقول و قانونی.

ایجاد رفاه برای خود و اعضاء خانواده و در صورت امکان برای بستگان نیازمند و در مرتبه بعدی نیازمندان دیگر، کار بسیار ممدوح تلقّی می شود. و طبعاً این نوع رفتار از طریق کسب مال و لوازم زندگی امکان پذیر است. اما افراط در جهت کسب مال و همچنین اسراف در مصرف آن و سایر امکانات زندگی آثار زیانبار زیادی در جامعه خواهد داشت و موجب محرومیت عده زیادی از انسان ها از لوازم و امکانات زندگی خواهد شد. یکی از عوامل اصلی فقر و نیازمندی عده زیادی از انسان ها جمع مال در دست عده ای ثروتمند و اسراف و تبذیر آن ها در مصرف است. وقتی یک فرد در جامعه برای بدست آوردن درآمد زیاد دو تا شغل انتخاب می کند، این کار آثار نامطلوب متعددی ایجاد خواهد کرد! از جمله:

الف:یک فرد دیگر در جامعه بی کار خواهد شد.

ب:او فرصت رسیدگی به مشکلات افراد خانواده خود را نخواهد داشت.

ج:او در تربیت فرزندان خود ناموفق خواهد بود.

د:روابط اجتماعی وظایف اخلاقی او دچار اختلال خواهد شد. و آثار دیگری شبیه به آن ها.

مگر اینکه یک انسان برای تأمین حداقل نیازهای زندگی خود ناچار از انتخاب دو شغل یا بیشتر شود، در آن صورت کار او طبعاً قابل انتقاد نخواهد بود بلکه حتی قابل تحسین تلقّی خواهد شد.

اما بالا بردن تولید امکانات زندگی و کسب مال از راه های حلال در عین حال که کار ممدوحی است و به آن سفارش شده، اما عقلاً باید در محدوده معینی جریان یابد، و روش متداول در عالم اقتصاد امروزی و تولید زیاد و پیدا کردن بازار فروش عامل بوجود آمدن مشکلات عظیم و بحران های زیاد شده است. حتی مشکلات زیاد اجتماعی و اخلاقی در جوامع مختلف ایجاد کرده است. و می شود گفت عمده جنگ های زمان ما بجهت تولید سلاح های جنگی و فروش آن ها وقوع می یابد. یعنی کار انسان امروزی بجائی رسیده است که تعدادی از کشور بخش عظیمی از فعالیت های خود را صرف تولید سلاح می کنند یعنی مسابقه برای تولید وسائل کشتن انسان ها!!! و طبعاً باید برای فروش سلاح های تولید شده هم جنگ هائی ایجاد شود، یعنی باید جنگی واقع شود تا سلاح به فروش برسد! و یعنی انسان هائی کشته شوند تا سلاح های تولید شده به فروش برسد!!!

84- حکمت به کار بستن اخلاق شهروندی چیست؟!
بخوانید

در قرآن مجید خوردن مال دیگران و جمع مال و عدم انفاق آن در راه خدا مورد نکوهش قرار گرفته است. خداوند می فرماید:

«يا أَيهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ كَثِيرًا مِنَ الْأَحْبَارِ وَالرُّهْبَانِ لَيأْكُلُونَ أَمْوَالَ النَّاسِ بِالْبَاطِلِ وَيصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ وَالَّذِينَ يكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَالْفِضَّةَ وَلَا ينْفِقُونَهَا فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذَابٍ أَلِيمٍ» (التوبة/۳۴) یعنی: ای کسانیکه ایمان آورده اید عده زیادی از دانشمندان یهود و راهبان اموال مردم را به ناحق می خورند و از راه خدا باز می دارند و کسانیکه طلا و نقره را ذخیره می کنند و در راه خدا هزینه نمی کنند، پس آن ها را به عذابی دردناک بشارت ده. قابل توجه است که در این آیه اندوختن و ذخیره کردن مال بصورت سکه های طلا و نقره و از کار انداختن آن مورد نکوهش قرار گرفته و به کسانیکه چنین کاری می کنند وعده مجازات داده شده است. یعنی مال و امکانات زندگی باید در مسیر ایجاد رفاه و آسایش انسان ها هزینه شود و به جریان بیافتد. بطور ضمنی در آیه مسلمین از رفتن در آن راه نهی شده اند.

 اما در مورد قناعت، و خودداری از مصرف زیاد امکانات زندگی و همچنین در مورد وسعت رزق در آموزش های دینی سخنان زیادی از رهبران آسمانی رسیده است. یعنی هم انسان ها سفارش شده اند به قانع بودن و سادگی زندگی و جلوگیری از زیاده روی در مصرف و هم سفارش شده اند به درخواست وسعت رزق از خداوند، و ایجاد رفاه و آسایش در حد معقول برای خود و خانواده و نیازمندان. بعنوان نمونه:

در دعای مشهوری که همه روزهای ماه رمضان خوانده می شود آمده است.

«اَللّـهُمَّ ارْزُقْني حَجَّ بَيْتِكَ الْحَرامِ فِي عامي هذا وَفي كُلِّ عام ما اَبْقَيْتَني في يُسْر مِنْكَ وَعافِيَة، وَسَعَةِ رِزْق»(۱) یعنی: خدایا رزق من قرار بده زیارت خانه خودت را در این سال و در همه سال ها، مادام که عمر مرا باقی داری، در آسایشی و عافیتی از جانب خودت و وسعت رزق.

باز در بخش دیگر این دعای شریف می فرماید:

«وَاجْعَلْ فِيما تَقْضِي وَتُقَدِّرُ أَنْ تُطِيلَ عُمْرِي وَتُوَسِّعَ عَلَيَّ فِي رِزْقِي» یعنی: قرار بده در آنچه قضا و تقدیر می کنی ]در شب قدر[ که عمر مرا طولانی کنی و رزقم را وسیع گردانی.

یعنی در این دعا مشهور امام صادق (علیه السلام) به انسان ها یاد می دهد که از جمله درخواست ها و دعاهایشان از خداوند وسعت رزق باشد.(۲)

الیاس کلانتری

۱۳۹۵/۱۰/۲۰

پاورقی ها:

۱-مفاتیح الجنان، اعمال مشترکه ماه رمضان، دعای «اَللّـهُمَّ ارْزُقْني حَجَّ بَيْتِكَ الْحَرامِ»

۲-این دعای شریف هم از امام صادق و هم امام کاظم (علیهما السلام) نقل شده است.

برچسب ها
دکمه بازگشت به بالا
بستن