۲۱۰ – آیا غذاهایی که حضرت موسی (علیه السلام) در قصر فرعون می خورد حرام بود؟!

moses-biography-2سؤال: حضرت موسی (علیه السلام) در کودکی ( دوران شیرخوارگی ) از شیر مادر خود تغذیه کرده تا مال حرام نخورده باشد، اما در باقی دوران زندگی اش در قصر قطعاً از غذاهای فرعون خورده است. با این اوضاع آیا حضرت موسی (علیه السلام) حرام خورده است؟ چراکه تمام مال و ثروت فرعون حرام و حق الناس بوده است.

پاسخ: حلال و یا حرام بودن یک شیء و یک کار در احکام خداوند معین می شود و مطابق قوانین شرعی که او تعیین فرموده بعضی از کارها و بعضی از اشیاء حلال محسوب می شوند و بعضی دیگر حرام. مثلاً استفاده از مال دیگران اگر بصورت دریافت هدیه و امثال آن باشد، در قوانین شرعی حلال است؛ اما اگر از طریق سرقت و یا شبیه به آن باشد حرام محسوب می شود. یعنی اگر یک انسان را به یک مهمانی دعوت کنند و او در آن مجلس مهمانی غذائی مصرف کند، آن غذا برای او حلال خواهد بود. و یا اگر کسی بدون دعوت به خانه شخصی برود و در آنجا غذائی بخورد، اگر می داند که صاحب خانه از کار او رضایت دارد، آن غذا حلال محسوب می شود و در غیر این صورت و یا وقتی که صاحب آن خانه و آن غذا کودک است، حرام محسوب می شود. 

اما اگر کسی و یا حکومتی یک انسان را زندانی کند و مانع خروج او از زندان جهت بدست آوردن غذا شود ، و آن زندانی مجبور به خوردن غذای زندان شود، اگرچه آن غذا و پولی که صرف تهیه آن شده، از مال حرام باشد، خوردن آن غذا برای آن زندانی ، حرام محسوب نمی شود؛ چون او چاره دیگری ندارد. 

یا اینکه اگر سرپرست یک خانواده از مال حرامی برای افراد خانواده غذا تهیه می کند؛ اما همسر و فرزندان او چاره ای جز مصرف کردن آن غذا ندارند، طبعا در این صورت آن غذا نسبت به افراد خانواده او حرام محسوب نمی شود و آنها بخاطر خوردن آن غذا گناهکار نخواهند بود؛ اما آن غذا نسبت به آن شخص سرپرست خانواده حرام محسوب می شود و او با خوردن آن غذا گناهکار خواهد بود.

پس وقتی حضرت موسی چاره ای جز زندگی در قصر فرعون نداشت و اگر در خارج از قصر فرعون بود کشته می شد ، طبعاً غذائی که او از ناچاری در آنجا می خورد، برای او حرام محسوب نمی شد، اگرچه برای فرعون و طرفدارانش غذایی که از مردم غصب شده بود، حرام محسوب می شد. 

اما وقتی که با اراده خداوند موسی (علیه السلام) به مادرش تحویل شد تا دوره شیر خوردن را نزد مادر سپری کند، یعنی وقتی این کار ممکن شد، طبعاً شیر خوردن از مادر برای او مناسب تر بود. و مطابق اراده خداوند این کودک از هیچ زنی شیر نخورد تا اینکه خاندان فرعون که او را از آب گرفته بودند، ندانسته و نخواسته مجبور شدند او را جهت شیر دادن به مادر خودش تحویل دهند، بدون اینکه او را بشناسند! یعنی اراده خداوند به این صورت تحقق یافت. خداوند می فرماید:

«وَحَرَّمْنَا عَلَيهِ الْمَرَاضِعَ مِنْ قَبْلُ فَقَالَتْ هَلْ أَدُلُّكُمْ عَلَى أَهْلِ بَيتٍ يكْفُلُونَهُ لَكُمْ وَهُمْ لَهُ نَاصِحُونَ – فَرَدَدْنَاهُ إِلَى أُمِّهِ كَي تَقَرَّ عَينُهَا وَلَا تَحْزَنَ وَلِتَعْلَمَ أَنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَلَكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لَا يعْلَمُونَ(القصص/۱۲-۱۳) یعنی: حرام کردیم بر او [ موسی ] شیر زنان دیگر را از قبل [ پس خواهر او بطور ناشناس به قصر فرعون آمد ] پس گفت: آیا شما را راهنمایی کنم به خانواده ای که از او سرپرستی کنند و نسبت به او خیرخواه باشند؟ پس او را به مادرش برگردانیدیم تا چشمش روشن شود و بداند که وعده خدا حق است ولی بیشتر مردم نمی دانند.

48- ارتباط دین و عقل چگونه است؟
بخوانید

در این آیات صحبت از حلال یا حرام بودن شیری که قرار بود موسی (علیه السلام) بخورد، نیست و کلمه «حرّمنا» در آیه به معنای حرام شرعی نیست و مراد از آن این است که خداوند اراده کرد تا موسی (علیه السلام) از هیچ زنی جز مادرش شیر نخورد و به اصطلاح این حرام تکوینی است نه تشریعی! و خداوند علت این اراده خود را هم به طور صریح بیان فرموده و آن اینکه چشم مادرش به او روشن شود و قلبش آرام بگیرد و او اندوهگین نباشد. یعنی این فرزند در کنار مادرش قرار بگیرد و از او شیر بخورد. خداوند قبلاً به مادر موسی (علیه السلام) وعده داده بود که این کودک را به او بر خواهد گرداند.

پس صحبت حلال و حرام بودن شیری که موسی (علیه السلام) می خورد در کار نبود، یعنی اگر فرضاً این نوزاد از یکی از زن های دربار فرعون هم شیر می خورد، باز هم برای او حرام محسوب نمی شد. خلاصه اینکه غذا خوردن موسی (علیه السلام) در قصر فرعون که به این کار ناچار بود، حرام محسوب نمی شود؛ چون لازمه حفظ جان موسی (علیه السلام) این بود که در خانه فرعون زندگی کند و فرزند آن خاندان محسوب شود. 

بعضی از کارهای حرام دیگر هم در شرایط خاصی که خداوند اجازه داده، حلال می شود. مثل اینکه انسان از گرسنگی در حال نزدیک به مرگ است و اگر غذا نخورد امکان دارد بمیرد و یا به مریضی سختی مبتلا شود، در آن صورت خوردن مقداری غذای حرام مثل گوشت خوک بر او حلال می شود. البته آن مقداری که جهت نجات او از مرگ لازم باشد. بطوریکه خداوند فرمود:

« إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَيكُمُ الْمَيتَةَ وَالدَّمَ وَلَحْمَ الْخِنْزِيرِ وَمَا أُهِلَّ بِهِ لِغَيرِ اللَّهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيرَ بَاغٍ وَلَا عَادٍ فَلَا إِثْمَ عَلَيهِ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ» (البقرة/۱۷۳) یعنی: جز این نیست که [ خداوند ] بر شما حرام کرد خوردن مردار و خون و گوشت خوک را و [ گوشت ] حیوانی را که نام غیر خدا را وقت ذبح بر آن برده باشند، اما اگر کسی در اضطرار قرار گیرد، در صورتی که ظالم و متجاوز نباشد [ خوردن مقداری از آنها ] برای او گناه محسوب نمی شود و همانا خداوند غفور و مهربان است. 

منظور این است که خوردن غذاهای حرام شده در ناچاری و حد لازم جهت نجات از مرگ گناه محسوب نمی شود به شرط اینکه در آن اضطرار ظالم نباشد و از حد تجاوز نکند. یعنی عامل آن اضطرار را خودش فراهم نکرده باشد.

در هر صورت یک زندانی و کسی که در شرایط اوست، اگر ناچار شود به خورد غذایی که از راه حرام تهیه شده، این عمل بر او گناه محسوب نمی شود. 

الیاس کلانتری

۹۵/۱۱/۲

 

برچسب ها
دکمه بازگشت به بالا
بستن