۲۹۳ – آیا پیامبر اکرم (ص) مأمور به پیروی از حضرت ابراهیم (ع) بود؟

 سؤال:

چرا خداوند به پیامبر اسلام (ص) دستور داده است که از حضرت ابراهیم (ع) پیروی کند؟!

 پاسخ:

این مطلب به این صورت صحیح نیست و پیامبر اکرم (ص) به چنین کاری مؤظف نشده است، بلکه خدای سبحان به آن حضرت وحی کرد که از «ملة ابراهیم» (ع) پیروی ‌کند و فرمود:

«ثُمَّ أَوْحَينَا إِلَيكَ أَنِ اتَّبِعْ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ» (النحل/۱۲۳)

سپس به تو وحی کردیم که از ملة ابراهیم حنیف پیروی کن، و او از مشرکان نبود. پیروی کردن از «ملة ابراهیم» غیر از پیروی از شخص حضرت ابراهیم (ع) است.

«ملة ابراهیم» اسم آئین یکتاپرستی است و یکی از اسامی دین توحیدی یعنی دین خدای سبحان است! و این نوعی اسم گذاری است! و در حقیقت همه پیامبران خدا پیرو دین توحیدی بوده اند و همه آنان مردم را به دین خدا دعوت می‌کردند. حال به علت خاصی دین خدا یعنی دین توحیدی «ملة ابراهیم» نامیده شده  و این نامگذاری از طرف خدای سبحان انجام گرفته است.

در معارف دینی و فرهنگ دین توحیدی یا فرهنگ جوامع دینی هم به شریعت های پیامبران صاحب شریعت «ادیان ابراهیمی» گفته می‌شود. این نامگذاری احتمالاً به آن جهت انجام گرفته است که حضرت ابراهیم (ع) اولین بار در تاریخ حیات انسانها موفق به نشر معارف دین توحیدی در محدوده شریعت خودش و مبارزه آشکار با بت پرستان و شکست دادن آنها در جهاد فکری و فرهنگی شد و یا علتی شبیه به همین و یا هر علت دیگری از این نوع.

قابل تذکر است که هر یک از پیامبران صاحب شریعت بخشی از معارف دین خدا را برای انسان ها عرضه کردند و سرانجام صورت کامل معارف آن توسط آخرین پیامبر یعنی وجود مبارک حضرت محمد (ص) و کتاب آسمانی نازل شده به او به عالم انسانیت عرضه شد.

شریعت پیامبر خاتم و آخرین کتاب آسمانی یعنی قرآن مجید حاوی عمده معارف شریعت های پیامبران خدا- علیهم السلام- و تصدیق ‌کننده کتابهای آسمانی قبلی و صورت کامل آموزش های خدای سبحان برای انسان‌ها است. با این تفاوت که معارف شریعت های قبلی محدود به نیازهای مردم در زمانی معین و مطابق با استعدادها و قدرت علمی آنها بود، اما قرآن مجید مشتمل بر همه آموزش‌های خدای سبحان برای انسان‌ها و فضائل کتاب‌های آسمانی قبلی است و برای همه زمان ها در حقیقت تفاوت شریعت اسلام با شریعت پیامبران قبلی مثل تفاوت مراتب مختلف تحصیلی می باشد.

خود این موضوع که شریعت های آسمانی مجموعاً «ملة ابراهیم» نامیده می‌شوند، دلیلی است برای اثبات مطلب فوق، اما پیروان ظاهری و سطحی شریعت های قبلی معارف دین خدا را محدود کرده اند به اقوام و اهل مناطق یا ممالک خاص و رنگ قومی و گروهی به بخشی از معارف دینی و یا شریعت یک پیامبر زده اند و گاهی با اقوام و ملت‌ها و گروه‌های دیگر حتی به جنگ و دشمنی برخاسته اند.

پس بنابراین خاتم پیامبران یعنی حضرت محمد (ص) مأمور به پیروی از اصل دین خدا بوده است که اسم آن «ملة ابراهیم» می باشد و نه شخص حضرت ابراهیم چون آن حضرت خاتم پیامبران است و برای زمان های نامحدودی مبعوث شده است و او آخرین کتاب آسمانی را برای انسان ها آورده است که علم نامحدودی در آن قرار دارد. و او افضل از همه پیامبران- سلام الله علیهم اجمعبن- می باشد.

قابل تذکر است که معارف دین توحیدی از علم خدای سبحان نشأت گرفته است و علم خدا هم تغییر پذیر نیست! و اصول آموزش های همه پیامبران اصول واحدی بوده است و همه پیامبران خدا یکدیگر را تصدیق می کردند. و لازم است پیروان حقیقی شریعت های آسمانی هم در یک راه آشکار شناخته شده یعنی «صراط الله» و با هم و در کنار هم حرکت کنند و همه آنها باید با کفّار و دشمنان خدا و تبهکاران مقابله کنند و حقایق دین آسمانی و معارف آن را با سخن و رفتار خود به عموم انسانها و در سطح جهان معرفی کنند.

 باز لازم به تذکر است که مدعیان پیروی از یک شریعت آسمانی و از یک پیامبر صاحب شریعت لازم است همه شریعت های آسمانی و همه پیامبران را تصدیق و تکریم کنند. همچنانکه در آخرین کتاب آسمانی آمده است:

  «إِنَّ الَّذِينَ يكْفُرُونَ بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ وَيرِيدُونَ أَنْ يفَرِّقُوا بَينَ اللَّهِ وَرُسُلِهِ وَيقُولُونَ نُؤْمِنُ بِبَعْضٍ وَنَكْفُرُ بِبَعْضٍ وَيرِيدُونَ أَنْ يتَّخِذُوا بَينَ ذَلِكَ سَبِيلًا– أُولَئِكَ هُمُ الْكَافِرُونَ حَقًّا وَأَعْتَدْنَا لِلْكَافِرِينَ عَذَابًا مُهِينًا– وَالَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ وَلَمْ يفَرِّقُوا بَينَ أَحَدٍ مِنْهُمْ أُولَئِكَ سَوْفَ يؤْتِيهِمْ أُجُورَهُمْ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا» (النساء/۱۵۰ – ۱۵۲)

کسانیکه به خدا و پیامبران او کفر می ورزند و می‌خواهند بین خدا و پیامبران او جدائی بیاندازند و می‌گویند ما به بعضی ایمان می آوریم و به بعضی کفر می ورزیم و می‌خواهند بین آن راهی انتخاب کنند آنها در حقیقت کافران هستند و ما برای کافران عذاب فضیحت باری آماده کرده ایم. و کسانیکه به الله و رسولانش ایمان آوردند و بین هیچکدام از آن ها جدائی نیانداختند، آن ها کسانی هستند که خدا پاداش آنها را عطا خواهد کرد و خدا غفور و رحیم است.

 اگر کسی منکر یکی از پیامبران خدا باشد و به او ایمان نیاورد در حقیقت همه رسولان خدا و اصل نبوت و رسالت را انکار کرده است. یعنی پیرو حقیقی حضرت ابراهیم (ع) شخصی است که به کتاب های آسمانی مثل تورات و انجیل و قرآن مجید و پیامبران بعد از حضرت ابراهیم (ع) ایمان بیاورد و شریعت ها و کتاب های آسمانی را تصدیق کند و به کتاب های آسمانی جدیدتر ایمان بیاورد و معارف دین آسمانی را از آن کتاب ها دریافت کند.

 یعنی پیرو حقیقی حضرت ابراهیم (ع) کسی محسوب می‌شود که به کتاب های آسمانی نازل شده بعد از آن حضرت و پیامبران خدا بعد از او ایمان بیاورد. یک فرد مدعی پیروی از حضرت ابراهیم (ع) لازم است به حضرت موسی (ع) و کتاب آسمانی او یعنی «تورات» ایمان بیاورد و إلّا او پیرو «ملة ابراهیم» نیست و به دروغ آن را ادعا می‌کند و همچنین اگر یک مدعی پیروی از حضرت موسی- به حضرت عیسی- سلام الله علیهما- و کتاب انجیل ایمان نیاورد، او پیرو حقیقی «ملة ابراهیم» و حضرت موسی نمی باشد و فقط چنین ادعائی را دارد و یا تصوّر می‌کند. و باز اگر یک مدعی پیروی از «ملة ابراهیم» و از شریعت حضرت موسی یا حضرت عیسی- علیهما السلام، به پیامبر خاتم حضرت محمد (ص) و آخرین کتاب آسمانی یعنی «قرآن مجید» ایمان نیاورد، او پیرو حقیقی دین خدا و ملة ابراهیم و حضرت موسی و حضرت عیسی محسوب نمی‌شود و فقط چنین ادعا یا تصوّری را دارد!

 دین خدا در اصل عمومیّت جهانی دارد و از نظر زمان و مکان محدودیتی ندارد و نوری است که در همه زمانها و مکانها و برای همه انسانها و بطور کلی به عالم انسانیّت می تابد! اما عده ای جاهل مدّعی پیروی از پیامبران خدا به جهتی از آن و یا بخشی و مرتبه ای از آن رنگ قومی و گروهی و منطقه ای زده اند و در طول تاریخ و بطور مستمر به مخالفت با پیروان شریعت دیگر پرداخته اند و حتی اقدام به کشتن پیامبران خدا کرده اند.

رفتارهای این گروه از انسان‌ها در تاریخ و در سطح عالم مشهور است و ملل مختلف یهود را بعنوان قاتلان پیامبران خدا می شناسند! اقدامات علمای یهود برای کشتن حضرت عیسی (ع) در تاریخ ادیان بطور کامل آشکار و مشهور است! تا اینکه پروردگار عالمیان آن حضرت را از فضای زندگی عادی دنیوی رفعت داد و در فضای نوع دیگری از حیات مستقر کرد. و او سرانجام مثل آخرین حجت پروردگار عالمیان امام عصر حضرت مهدی (ع) به فضای حیات عادی دنیوی برخواهد گشت و با آن حضرت در انتشار معارف دین آسمانی و استقرار آن در سطح جهان همکاری خواهد کرد.

 خدای سبحان در آخرین کتاب آسمانی درباره مطلب مورد بحث می فرماید:

«يا أَهْلَ الْكِتَابِ لِمَ تُحَاجُّونَ فِي إِبْرَاهِيمَ وَمَا أُنْزِلَتِ التَّوْرَاةُ وَالْإِنْجِيلُ إِلَّا مِنْ بَعْدِهِ أَفَلَا تَعْقِلُونَ– هَا أَنْتُمْ هَؤُلَاءِ حَاجَجْتُمْ فِيمَا لَكُمْ بِهِ عِلْمٌ فَلِمَ تُحَاجُّونَ فِيمَا لَيسَ لَكُمْ بِهِ عِلْمٌ وَاللَّهُ يعْلَمُ وَأَنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ– مَا كَانَ إِبْرَاهِيمُ يهُودِيا وَلَا نَصْرَانِيا وَلَكِنْ كَانَ حَنِيفًا مُسْلِمًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ–  إِنَّ أَوْلَى النَّاسِ بِإِبْرَاهِيمَ لَلَّذِينَ اتَّبَعُوهُ وَهَذَا النَّبِي وَالَّذِينَ آمَنُوا وَاللَّهُ وَلِي الْمُؤْمِنِينَ» (آل عمران/۶۵ – ۶۸)

ای اهل کتاب چرا درباره ابراهیم محاجّه (مجادله) می کنید در حالیکه نازل نشده است تورات و انجیل مگر بعد از او آیا عقل خود را به کار نمی اندازید؟! همان، شما [اهل کتاب] کسانی هستید که درباره چیزی که به آن علم داشتید محاجّه کردید، پس چرا محاجّه می کنید درباره چیزی که به آن علم ندارید؟! در حالیکه خدا می داند و شما نمی دانید! ابراهیم یهودی و نصرانی نبود و بلکه او یکتاپرست مُسلِم بود و او از مشرکان نبود.

 این آیات حاوی احتجاجی و استدلالی و عتابی برای اهل کتاب یعنی: یهود و نصاری می باشد و عقاید دینی انحراف یافته آنها را مورد تخطئه قرار داده است. توضیح اینکه: یهود و نصاری هر کدام ادعای پیروی از حضرت ابراهیم (ع) را داشتند و از وجهه و شهرت و محبوبیّت او برای اثبات حقانیّت خود بصورت نادرستی بهره برداری می کردند و او را به خودشان و مرام و مسلک خودشان نسبت می دادند. آنها به دین خدا و بخشی از آن که توسط حضرت موسی و یا حضرت عیسی- علیهما السلام- به عالم انسانیّت عرضه شده بود، رنگ قومی و منطقه‌ای زده بودند و راه و روش خود را حق و طرف مقابل را باطل قلمداد می‌کردند. خدای سبحان با این آیات و امثال آنها، کار نادرست و روش دینداری آنها را تخطئه و ابطال فرمود.

 خلاصه و نتیجه مطلب اینکه: دین خدا نوعی روش زندگی است که از علم خدای سبحان نشأت گرفته و توسط پیامبران خدا به انسان‌ها عرضه شده و این آموزش‌ها و احکام و اخلاق برای عموم انسان‌ها است و اختصاص به قومی و گروهی ندارد و آموزش‌های آسمانی از یک مرتبه محدود اولیّه شروع شده و سیر تکاملی پیدا کرده- مثل مقاطع مختلف تحصیلی- و سرانجام صورت‌کامل آن توسط آخرین پیامبر خدا (ص) به انسان‌ها عرضه شده است! و پیروان حقیقی آن کسانی هستند که به آخرین پیامبر و آخرین کتاب آسمانی و پیامبران قبلی و کتاب‌های آسمانی قبلی ایمان دارند. بطوریکه در همین کتاب آسمانی یعنی قرآن مجید در توصیف مؤمنان حقیقی و اهل تقوا می فرماید:

«وَالَّذِينَ يؤْمِنُونَ بِمَا أُنْزِلَ إِلَيكَ وَمَا أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِكَ وَبِالْآخِرَةِ هُمْ يوقِنُونَ» (البقرة/۴)

و کسانی که ایمان می آورند به آنچه بر تو نازل شده و آنچه قبل از تو نازل شده و به آخرت هم ایمان یقینی می‌آورند.

مراد این است که اهل تقوا یعنی مؤمنان حقیقی به آخرین کتاب آسمانی یعنی قرآن مجید و آنچه قبلاً نازل شده یعنی تورات و انجیل و همچنین به زندگی اخروی ایمان می آورند. اگر کسی مدعی پیروی از یک پیامبر و از یک کتاب آسمانی باشد، اما به یکی دیگر از پیامبران و یا کتاب آسمانی ایمان نیاورد، قطعاً او پیرو دین خدا نیست و بلکه فقط مدعی آن است و یا از ناحیه نوعی جهل خود را موحّد و پیرو دین خدا تصور می کند.

 نکته دیگری در این بحث قابل تذکر است و آن اینکه در آخرین کتاب آسمانی مدعیان پیروی از دین خدا به نوعی مسالمت و تفاهم با همدیگر دعوت شده‌اند. خدای سبحان در این زمینه می فرماید:

«قُلْ يا أَهْلَ الْكِتَابِ تَعَالَوْا إِلَى كَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَينَنَا وَبَينَكُمْ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلَا نُشْرِكَ بِهِ شَيئًا وَلَا يتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضًا أَرْبَابًا مِنْ دُونِ اللَّهِ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُولُوا اشْهَدُوا بِأَنَّا مُسْلِمُونَ» (آل عمران/۶۴)

[ای پیامبر] بگو ای اهل کتاب بیائید بسوی سخن [و عقیده] مشترک بین ما و بین شما و آن اینکه جز الله را عبادت نکنیم و چیزی را شریک او قرار ندهیم و بعضی از ما بعضی دیگر را به جای الله ربّ خود قرار ندهد، پس اگر آنها [از این دعوت] روی برگرداندند، پس بگوئید: شاهد باشید که ما اسلام آورده ایم. یعنی اینکه ما پیرو دین خدا هستیم و شما در حقیقت از آن اعراض کرده اید و راه و روش شما مطابق دین خدا نیست.

الیاس کلانتری

۱۳۹۸/۱۱/۰۱