روش صحیح حفظ قرآن کریم (۲۱)

حفظ آیات سوره نساء در نشریه شماره ۵۲ به آیه ۷۵ رسید.برای این مرحله حفظ بقیه سوره نساء تا آخر ۱۷۶ آیه است و ۱۵ آیه از سوره مائده تعیین می شود.

هفته اول: از آیه ۷۶ تا ۹۵ یعنی۲۰ آیه، هر روز ۵ آیه، و آیات ۹۱ تا ۹۵ به جهت طولانی بودن آیات در دو روز حفظ شود،یعنی در دو روز ۵ آیه.

هفته دوم: از آیه ۹۶ تا ۱۱۵(۲۰ آیه)جهت طولانی بودن آیه ۱۰۲، از آیه ۱۰۲ تا ۱۰۵ می شود در دو روز حفظ شود.

هفته سوم: از آیه ۱۱۶ تا ۱۳۵(۲۰ آیه) هر روز ۵آیه.

هفته چهارم: از آیه ۱۳۶ تا ۱۵۰(۱۵ آیه) برای این هفته آیات کمتری تعیین شد،هم به جهت طولانی بودن معنی از آیات احتمال دارد برای بعضی قدری سنگینی کند.فلذا در این هفته ۵ آیه تعیین شده می شود در دو روز حفظ شود.

هفته پنجم: از آیه ۱۵۱تا ۱۷۰(۲۰ آیه) مطابق توضیحات مذکور برای هفته های قبلی.

هفته ششم: از آیه ۱۷۱ تا ۱۷۶(آخر سوره) و از آیه اول سوره مائده تا اه ۵، مجموعاً ۱۱ آیه. در این هفته حتماً هر ۵ آیه در دو روز حفظ شود.

هفته هفتم: از آیه ۶ تا ۱۵ سوره مائده(۱۰ آیه) هر دو روز با هم ۵ آیه .

در این مرحله حفظ سه سوره بزرگ قرآن(بقره ـ آل عمران ـ نساء) به پایان می رسد و کسانی که حفظ آیات را مطابق برنامه تعیین شده و با توجه به توضیحات مذکور، بالخصوص در تلاوت آیات حفظ شده، انجام داده اند، مشمول توفیقات عظیمی از طرف خداوند قرار گرفته اند و لازم است جهت این توفیقات بطور مکرر برای پروردگار خود شکر کنند و بطور مکرر از خداوند تقاضای استمرار عنایات و توفیقات برای ادامه این سیر مبارک بکنند.

تلاوت سوره های حفظ شده

تلاوت سوره های نصف دوم یعنی از سوره کهف تا آخر قرآن در هر سه روز یک جزء انجام گیرد(بطور تقریبی هر روز باندازه یک سوم جزء) مطابق توضیحاتی که در شماره های ۵۰ و ۵۱ و ۵۲ ذکر شد.

آیات سوره ای بقره و آل عمران هم هر روز باندازه ۵۰ آیه تلاوت شود.اما آیات سوره نساء و آیات آخر سوره آل عمران که اخیراً در برنامه حفظ قرار داشته،لازم است بیشتر مورد تلاوت قرار گیرد.

برنامه حفظ فوق العاده

این قسمت از برنامه در شماره قبلی به آیه ۴۰ از سوره اسراء رسیده برای این مرحله حفظ بقیه سوره اسراء (بنی اسرائیل) تعیین می شود.کسانی که موفق به حفظ قسمت های تعیین شده در برنامه حفظ فوق العاده شده اند، در این مرحله حفظ تقریباً دو ثلث قرآن از سوره یونس تا آخر را به پایان رسانده اند و از اول قرآن هم مطابق برنامه عادی موفق به حفظ بیش از ۵ جزء شده اند، یعنی تقریباً موفق به حفظ(در مجموع) ۲۵ جزء از قرآن شده اند.

تلاوت سوره ها در این برنامه مطابق برنامه عادی باید انجام گیرد، با این تفاوت که لازم است تلاوت در این جهت از اول سوره یونس تا آخر قرآن بصورت تقریبی روزی نصف جزء یا هر سه روز یک جزء، ادامه یابد.جز اینکه سوره اسراء که اخیراً در برنامه حفظ(فوق العاده) قرار گرفت، چند بار بیشتر از سوره های دیگر تلاوت شود.

لازم است کسانیکه ملتزم به حفظ فوق العاده شده اند، به تذکرات شماره قبلی بیشتر توجه کنند.

توجهی به روابط آیات

در شماره قبلی موضوع ارتباطات بین سوره های قرآن مورد بحث و تدبیر قرار گرفت و به عنوان نمونه آیات مشابه در سوره بقره و آل عمران مورد بررسی قرار گرفت و مواردی از این آیات از هر دو سوره ذکر شد.بعداً ارتباط موضوع یعنی اشتراک موضوعات در سوره ها با اسلوب اختصاصی سوره ها ذکر شد.یعنی در عین حال که بین دو سوره بقره و آل عمران تشابهات متعددی در موضوعات وجود دارد و تعدادی از آیات در هر دو سوره عین هم یا شبیه به هم می باشند، اما مطالب در هر سوره متناسب با اسلوب اختصاصی سوره بقره از جهتی خاص اشاره ای می کنیم:

قبلاً گفته شد که محور اساسی سوره بقره یا یکی از محورهای مباحث آن موضوع «تقوا» و «متقین» است.در توصیف متقین هم در آیات اول به ایمان و اعمال آنها اشاراتی شده است.

در آیه سوم سوره می فرماید:

۲. «و انفقوا فی سبیل الله»(195)

۳. «یسئلونک ماذا ینفقون قل ما انفقتم من خیر…»(215)

۴. «و یسئلونک ماذا ینفقون…»(219)

۵. «یا ایها الذین آمنوا انفقوا مما رزقناکم»(254)

۶.«مثل الذین ینفقون اموالهم فی سبیل الله…»(261)

۷.«الذین ینفقون اموالهم فی سبیل الله ثم لایتبعون ما انفقوا منّاً و لااذی…»(262)

۸. «یا ایها الذین آمنوا لاتبطلوا صدقاتکم بالمن و الاذی کالذی ینفق ماله رئاء النّاس…»(264)

۹.«و مثل الذین ینفقون اموالهم…»(265)

۱۰. «یا ایها الذین آمنوا انفقوا من طیبات ما کسبتم و مما اخرجنا من الارض و لاتیمّموا الخبیث منه تنفقون…»(267)

۱۱. «و ما انفقتم من نفقة او نذرتم من نذر…»(270)

۱۲.«لیس علیک هداهم… و ما تنفقوا من خیر فلانفسکم و ما تنفقون الا ابتغاء وجه الله و ما تنفقوا من خیر یوف الیکم و انتم لاتظلمون»(272)

۱۳.«… و ما تنفقوا من خیر فان الله به علیم»(273)

۱۴. «الذین ینفقون اموالهم باللیل و النهار…»(274)

قابل توجه است که در آیه ۲۷۲ سه بار موضوع انفاق ذکر شده است:

«و ما تنفقوا من خیر فلا نفسکم»

«و ما ینفقون الا ابتغاء وجه الله»

«و ما تنفقوا من خیر یوف الیکم»

حال با وجود تشابهات زیادی که بین این دو سوره(بقره و آل عمران) وجود دارد، در عین حال اسلوب اختصاصی هر یک از سوره ها تفاوت هایی را بین آنها بوجود آورده است.مثلاً در سوره آل عمران فقط ۵مورد از مشتقات انفاق بکار رفته است.آیات ۱۷، ۹۲، ۱۱۷، ۱۳۴.

ملاحظه می شود که در سوره بقره موضوع انفاق به عنوان یکی از محورهای مباحث سوره، به طور اساسی مورد توجه قرار گرفته،نه فقط جهت بیان اوصاف«متقین» مذکور در اول سوره.در آیات سوره بطور مکرر به مؤمنان دستوراتی جهت انفاق صادر شده است.در این زمینه سوره بقره موقعیت استثنائی و منحصر به فرد دارد.در آیات سوره علاوه بر دستور به انفاق، به روش صحیح آن و تشویق به آن و توجه به آثار و فواید آن و اینکه خداوند به انفاقات مؤمنان علیم است اشاراتی شده است.به عنوان مثال:

۱. در تعدادی از آیات این موضوع که اموال انسان ها رزق خداوند است مورد تذکر قرار گرفته و آنها باید اموال خود را رزق پروردگارشان تلقی کنند، و این اموال ملک حقیقی خداوند است که به آنها عطا شده و خداوند قادر است در صورت انفاق آن اموال را زیادتر کند وباز هم رزق خود را به سوی آنها جاری کند.می فرماید:

«… ممّا رزقناهم ینفقون»(3)

«یا ایها الذین آمنوا انفقوا مما رزقناکم»(254)

«یا ایها الذین آمنوا انفقوا من طیبات ما کسبتم و مما اخرجناکم من الارض…»

۲. در تعدادی از آیات اشاره به فواید و آثار انفاق شده و اینکه مال انفاق شده به صاحبش برمی گردد و او سود عظیمی از انفاق خود خواهد برد و انفاق مال، بمنزله از بین رفتن آن نیست:

«مثل الذین ینفقون اموالهم فی سبیل الله کمثل حبة ابنتت سبع سنابل فی کل سنبله مائة حبة و الله یضاعف لمن یشاء الله واسع علیم»(261)

«و ما ینفقوا من خیر فلانفسکم»(272)

«و ما تنفقوا من خیر یوف الیکم و انتم لاتظلمون»(272)

۳.در آیاتی تذکر داده شده که خداوند عالم به انفاقات بندگان علم دارد،و این موضوع تشویق زیادی برای انفاق خواهد بود و پاداشی عظیم:

«یسئلونک ماذا ینفقون قل ما انفقتم من خیر… و ما تفعلوا من خیر فان الله به علیم»(215)

«و ما انفقتم من نفقة او نذرتم من نذر فان الله یعلمه…»(270)

«… و ما تنفقوا من خیر فان الله به علیم»(273)

۴. در آیاتی از سوره به نحو انفاق و نیت مؤمن در موضوع انفاق و اخلاص او برای پروردگارش و اینکه انفاق با اوصاف معینی موجب رشد و از دیار اموال شده و شخص انفاق کنند استحقاق ثواب عظیمی را خواهد داشت:

«الذین ینفقون اموالهم فی سبیل الله ثم لایتبعون ما انفقوا منّا…»(262)

«و مثل الذین ینفقون اموالهم ابتغاء مرضات الله…»(265)

«و ما تنفقون الا ابتغاء وجه الله»(272)

علاوه بر موارد مذکور آیات دیگری هم در مورد انفاق با الفاظ دیگری در این سوره بکار رفته به عنوان نمونه:

«من ذا الذی یقرض الله قرضاً حسناً فیضاعفه له اضعافاً کثیرة و الله یقبض و یحبط و الیه ترجعون»(245)

از توجه به این آیات و کشف روابط بین آنها و کشف معانی مفهومی ملحوظ در انها و در روابط بین آنها، معانی بسیار عمیق و پر برکتی حاصل خواهد شد،که جهت رعایت حجم معین مقاله و اختصار لازم ادامه بحث و نتیجه گیری از آن و بحث اسلوب خاص قرآن مجید و اسلوب خاص سوره ها را به شماره بعدی موکول می کنیم.ان شاء الله.

پدید آورنده : الیاس کلانتری ، نشریه بشارت شماره ۵۳، صفحه ۶۲