۱۸۱- آیا حوادثی که برای انسان روی می دهد قبلاً قطعیت یافته است؟!

hqdefault

سؤال: آیا به لحاظ آیه ۲۲ سوره حدید حوادث عمر انسان قبلاً قطعیت یافته و انسان باید در مقابل آن ها تسلیم شود؟

پاسخ: در پاسخ سؤال شما ابتداء آیه مورد نظر را ذکر می کنیم و در مورد معانی آن توضیحات لازم را می آوریم و پاسخ سؤال شما در آخر بحث روشن خواهد شد، البته مطالب آیه چون به آیه بعدی ارتباط دارد، لذا هر دو آیه با هم نوشته می شود. خداوند می فرماید:

مَا أَصَابَ مِنْ مُصِيبَةٍ فِي الْأَرْضِ وَلَا فِي أَنْفُسِكُمْ إِلَّا فِي كِتَابٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَبْرَأَهَا إِنَّ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يسِيرٌ– لِكَيلَا تَأْسَوْا عَلَى مَا فَاتَكُمْ وَلَا تَفْرَحُوا بِمَا آتَاكُمْ وَاللَّهُ لَا يحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ(الحديد/۲۲-۲۳) یعنی: هیچ مصیبتی نه در زمین و نه در وجود شما به شما نمی رسد مگر قبل از اینکه آنرا پدید آوریم، در کتابی قرار داشته و این کار بر خدا آسان است.

تا بر آنچه از دست شما رفته اندوهگین نشوید و بر آنچه خدا به شما داد شادمانی نکنید و خداوند دوست ندارد هیچ خودپسند فخرفروش را.

مصیبت به حادثه ای گفته می شود که برای انسان روی می دهد،  اعم از اینکه آن حادثه خیر باشد یا شر. اما استعمال این کلمه در حوادث نامطلوب و ناراحت کننده و آمیخته با شر زیاد شده، فلذا غالباً در مورد این نوع حوادث بکار می رود. مراد از مصیبت در زمین، حوادثی مثل زلزله ها و قحطی ها و آتش سوزی ها و آفاتی است که کشت و زرع انسان ها را از بین می برد و امثال آن ها، و مراد از مصیبت در وجود انسان، مریضی ها و مجروح شدن ها و مردن و کشته شدن انسان ها و امثال آن ها است.

خداوند در آیه اولی به انسان ها اطلاع می دهد که مصیبت هائی که برای آن ها روی می دهد، دارای علل معینی است و در نظام قانونمند حاکم بر عالم وقتی علتی تحقق یافت، معلول معینی هم برای آن علت تحقّق خواهد یافت. و حوادث مربوط به زندگی انسان به صورت اتفاقی و تصادفی روی نمی دهد، بلکه قبل از وقوع یک مصیبت، موضوع حدوث آن در کتابی – کتاب به معنای لغوی – قرار گرفته است.  

احتمال دارد مراد از قرار گرفتن مصیبت ها قبل از وقوع در کتابی، قوانین حاکم بر عالم باشد که از اراده خداوند نشأت گرفته است و اینکه علت های معین، معلول های معینی را به دنبال خواهد داشت.

البته لازمه عقیده به این مطلب، عقیده به جبر به معنای عرفی نیست، بلکه اگر یک انسان که به جهت روش زندگی و اعمال خود مشمول اراده ای از خداوند قرار گرفته و مقدّر شده است که مصیبتی به او برسد، اگر وضعیت زندگی خود را تغییر دهد و رفتارهای دیگری از او ظهور کند، مشمول تقدیر دیگری قرار خواهد گرفت و حادثه دیگری برای او روی خواهد داد. به عنوان مثال: در روایات متعددی گفته شده است که احترام به والدین و جلب رضایت آن ها و به طور کلی محبت و کمک به بستگان و ارتباط محبت آمیز با آن ها یعنی « صله ارحام » باعث طول عمر می شود و همچنین کمک به نیازمندان و برطرف کردن مشکلات زندگی آن ها، عامل دفع بلاها و مصیبت ها خواهد شد.

حال اگر یک انسان به لحاظ نوع زندگی و رفتارهای قبلی خود مشمول اراده ای از پروردگار قرار گرفته بود و بنا بود مصیبتی به او اصابت کند و مثلاً در سن معینی از دنیا برود، اگر در مرحله ای از عمر خود مشی زندگی خود را تغییر دهد و مثلاً به والدین خود بیشتر ابراز محبت کند و با اعمال خودش رضایت آن ها را بدست آورد و مشمول دعاهای آن ها قرار بگیرد، و همچنین به نیازمندان و فقرا کمک کند و از اموال خود به آن ها انفاق کند و به اصطلاح صدقه زیاد بدهد، موقعیت زندگی او تغییر خواهد کرد و تقدیرات خداوند در مورد او دگرگون خواهد شد و مصیبت های تعیین شده و اراده شده قبلی، دیگر برای او حادث نخواهد شد. و خداوند او را از مصیبت های تعیین شده قبلی حفظ خواهد کرد.

کلام ایام - 146، ماه رمضان ماه برکات بی پایان
بخوانید

در آن صورت حوادث دیگری که در اثر تغییر وضعیت و رفتارها مقدّر شد، باز در کتابی قبل از خود حادثه قرار خواهد گرفت، یعنی تغییر وضعیت بنده و تغییر اراده خداوند، هر دو مطابق قوانینی انجام می گیرد که در کتابی قرار دارد.

اما علتی که موجب شده است خداوند این نظام قانونمند حاکم بر عالم را به انسان ها معرفی کند، الطاف او نسبت به بندگان است و اینکه وقتی مصیبتی به آن ها رسید، خیلی اندوهگین نشوند و وقتی که نعمتی به آن ها رسید، دچار خود باختگی و خوشحالی توأم با بی خیالی نشوند.

از عبارت: «و اللَّهَ لَا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ» در انتهای آیه دوم بر می آید که مراد از «فَرَح» در این آیه یک خوشحالی عادی و متعارف نیست و بلکه مراد خوشحالی ناشی از تکبّر و بی خیالی است. و إلا مسرور شدن به نعمت های خداوند از آن نوعی که شکر نعمت محسوب شود و انسان وصول آن نعمت را از ناحیه الطاف خداوند عالم بداند، اشکالی ندارد و بلکه عامل وصول نعمت های دیگر خداوند می شود.

اما اینکه آیا انسان باید در مقابل حوادث تسلیم شود یا نه، جواب درست این است که انسان باید تسلیم مشیّت خداوند شود و در نتیجه در پناهگاه امن توحیدی قرار بگیرد. خداوند به هیچ یک از بندگان و مخلوقاتش ظلم نمی کند و او منزّه از آن است که ظلم کوچکی هر چند ناچیز در مورد موجودی که خودش آن را آفریده و ربوبیّت او را به عهده گرفته اعمال کند. بطوریکه خودش فرمود:

«إِنَّ اللَّهَ لَا يظْلِمُ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ» (النساء/ ۴۰) یعنی خداوند به اندازه ذرّه ای ظلم نمی کند. بنابراین تسلیم در مقابل حوادث عاقلانه ترین کار بنده است. و اگر انسان به جهت اعمالش مبتلا به بعضی از بلاها و مصیبت ها شود، می تواند از خداوند درخواست عافیت کند و با تغییر مسیر زندگی از طرق دیگری در معرض رحمت پروردگار قرار بگیرد و لازم است بداند که تحمل مصیبت ها و مشقّت ها و صبر در مقابل حوادث نامطلوب پاداش های عظیم اخروی و دنیوی برای او خواهد داشت. از امام حسن عسکری (علیه السلام) نقل شده است که فرمود:

«ما مِنْ بَلِيَّة إِلاّ وَ لِلّهِ فيها نِعْمَةٌ تُحيطُ بِها»(۱) یعنی هیچ بلا و گرفتاری نیست جز اینکه نعمتی از خداوند آن را احاطه کرده است. یعنی اینکه انسان وقتی مبتلا به مصیبت هائی شد، بخاطر تحمل آن مصیبت ها و صبر در مقابل آن ها، رحمت خداوند به سوی او جاری خواهد شد.

الیاس کلانتری  

۹۵/۳/۳۰

پاورقی:

۱-منتخب میزان الحکمة، ح شماره ۱۲۰۰۸۹۶

برچسب ها
دکمه بازگشت به بالا
بستن