۲۰۳-آیا عثمان در حال تشنگی کشته شد؟!

سؤال: ابن زیاد امیر کوفه به ابن سعد دستور داد که آب را به روی امام حسین (علیه السلام) و همراهانش ببندد و در توجیه این عمل گفت همچنانکه با عثمان چنین رفتاری شد! آیا تشنگی عثمان به اهل بیت پیامبر خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) ارتباطی داشت؟!

پاسخ: در منابع تاریخی و کتب اهل سنت هم آمده است که وقتی مسلمین علیه  عثمان قیام کردند و خانه او را محاصره کردند و از او خواستند از حکومت استعفاء دهد و کنار برود، او از این کار خودداری کرد، امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) چند بار با عثمان و مخالفان او مذاکره کرد و آن ها را به آرامش توصیه فرمود.

اما این اقدام امیرالمؤمنین (علیه السلام)  به نتیجه مورد انتظار نرسید و عثمان به لجاجت خود ادامه داد. حتی وقتی معترضان عثمان از اهل مصر به توصیه آن حضرت به عثمان مهلت دادند، او روش حکومتی خود را اصلاح کند و او متعهد شد که نماینده خود در آن کشور را عزل کند، معترضان دست از محاصره خانه عثمان کشیده و به طرف مصر حرکت کردند. آن ها در بین جاده به کسی که دورتر از جاده حرکت می کرد مشکوک شدند و او را تفتیش کردند و نامه ای را بدست آوردند که عثمان به والی مصر نوشته بود و در آن نامه بر خلاف تعهد خود به نماینده اش دستور داده بود که مخالفان و معترضان را سرکوب کند و به حکومت خود ادامه دهد! اهل مصر از نیمه راه به مدینه برگشتند و مجدداً خانه عثمان را محاصره کردند.

امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) اگر چه از کارهای عثمان ناراضی بود، و به او توصیه می کرد روش کار خود را در حکومت تغییر دهد و به اصلاح کارها بپردازد، اما راضی به کشته شدن او نبود.

آن حضرت به نفع جامعه دینی نمی دید که مردم وارد خانه عثمان شوند و او را بکشند، کاری که سرانجام اتفاق افتاد و عثمان بدست مخالفان و افراد ناراضی در خانه اش کشته شد.حتی مشهور است که امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) به دو فرزندش امام حسن و امام حسین (علیهما السلام) دستور داد تا در خانه عثمان حضور یابند! اگر چه این مطلب قطعی و قابل اثبات نیست. اما اینکه امیرالمؤمنین (علیه السلام) مخالفان عثمان و قیام کننده ها را به آرامش و کنار گذاشتن خشونت توصیه می کرد و اینکه به او مهلت بدهند تا بلکه کارها را اصلاح کند و روش کار خود را تغییر بدهد، قطعی است و قابل اثبات.

امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) در این زمینه به ابن عباس فرمود:

«وَاللهِ لَقَدْ دَفَعْتُ عَنْهُ حَتَّى خَشِيتُ أَنْ أَكُونَ آثِماً»^(۱) یعنی: سوگند به خدا آنقدر از او ]عثمان[ دفاع کردم تا جائی که ترسیدم گناهکار شوم. منظور آن حضرت این است که خلافکاری های عثمان خیلی زیاد بود، اما در نظر امام (علیه السلام) کشتن او در داخل خانه اش و به آن صورت کار صحیحی نبود و او باید استعفاء می داد و دست از حکومت می کشید و یا روش حکومتی خود را تغییر می داد.

کسانی که معتقدند امام علی (علیه السلام) به دو فرزند خود، امام حسن و امام حسین (علیهما السلام) دستور داد به خانه عثمان بروند و در کنار او حضور داشته باشند، می گویند منظور آن بزرگوار این بود که معترضان و مخالفان عثمان به احترام فرزندان رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) اجازه بدهند تا آب و غذا به خانه او برده شود، و او و خانواده اش از این جهت در مضیقه و مشقت قرار نگیرند. یعنی مجموع رفتارهای امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) در زمان قیام مردم علیه عثمان و محاصره خانه او چنین احتمالی را ایجاد می کند.

حال این جریان چه ربطی دارد به بستن آب به روی امام حسین (علیه السلام) و همراهان او! در کاروان امام حسین (علیه السلام) کسانی بودند که اصلاً عثمان را ندیده بودند و زمان حکومت او به دنیا نیامده بودند. و همچنین کودکان خردسالی که چند ماه و یا چند سال بیشتر از تولد آن ها نگذشته بود. یعنی در این دیدگاه یک کودک خردسال باید به جهت حادثه ای که ۲۵ سال پیش واقع شده بود باید از نوشیدن آب محروم می شدند.

این نوع مغالطه نشان دهنده میزان خباثت حکومت بنی امیه و نماینده پلید آن حکومت یعنی ابن زیاد است بطور کلی استفاده از نظریات مردم در مورد خلفا بالخصوص عثمان جهت شناسائی مخالفان حکومت بنی امیه و بازداشت و کشتن آن ها و شناسائی طرفداران امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) در آن زمان و زمان های بعدی بطور مستمر جریان داشت. عمال حکومت بنی امیه از موضوع عثمان و کشته شدن او جهت تحت تعقیب قرار دادن طرفداران خاندان رسالت و شیعیان امیرالمؤمنین (علیه السلام) بهره برداری های سیاسی زیادی می کردند. بطوریکه در زمان حکومت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) دو تا جنگ علیه او به راه انداختند، یعنی جنگ جمل و جنگ صفین و کسانی در این جنگ ها کشته شدند که در تمام عمر خود نه به شهر مدینه رفته بودند و نه عثمان را دیده بودند!!! و عجیب تر اینکه جنگ جمل را کسانی راه انداختند که خودشان در رأس کشندگان عثمان بودند. و جنگ صفین را هم کسانی راه انداختند که در آرزوی کشته شدن عثمان بودند، جهت بهره برداری سیاسی از آن حادثه، و هر چه عثمان در زمان قیام مردم و شروع مخالفت ها از آن ها- یعنی معاویه و اطرافیانش- کمک خواست، آن ها اعتنائی به استغاثه او نکردند!

الیاس کلانتری

۱۳۹۵/۸/۱۸

پاورقی:

۱-نهج البلاغه، خطبه ۲۴۰، «یا ابن عباس، ما یرید عثمان الا ان یجعلنی…»