کلام ایام تاریخی- ۵۴۳، ماه رجب و روزهای پرفضیلت و تاریخی آن
کلام ایام تاریخی – ۵۴۳ ، ماه رجب و روزهای پرفضیلت و تاریخی آن
(بخش اول)*
در فضای نورانی ماه پرفضیلت «رجب» قرار گرفته ایم و از همین ایام عطر خوشبوی ماه مبارک رمضان و قبل از آن ماه نورانی شعبان هم به مشام می رسد. از خدای منٌان ملتمسانه درخواست میکنیم که توفیق شکر این نعمت گسترده عظیم یعنی ورود در فضای این سه ماه نورانی و توجه قلبی به فضائل آنها را به همه پیروان دین توحیدی عطا کند و بندگان خود را از رحمت و برکات نازل شونده در این ماهها محروم و بی نصیب نگرداند، هم رحمت و برکات مستمر دائمی عمومی و هم مراتبی از آنها که اختصاص به این سه ماه پرفضیلت دارد.
سالهای گذشته در ایام ماه رجب مقالاتی در همین «وبسایت حکمت طریف» در فضائل و برکات خاص این ماه و اعمال و عبادات معین شده برای اهل ایمان منتشر شد. در این نوشتار هم بعد از ذکر عناوین و شماره های آن مقالات به ذکر و تفسیر بعضی از دعاهای مخصوص این ماه خواهیم پرداخت. امیدواریم مقالات قبلی درباره فضائل این ماه عظیم مجدداً مورد توجه و مطالعه قرار بگیرد.
علاوه بر فضائل اصل ماه رجب و برکات مشترک و مجموع این ماه مثل موضوع «ماه های حرام» که جنگ در آنها در احکام و اخلاق دینی ممنوع است، روزهای تاریخی خاصی هم در آن قرار دارد که درباره بعضی از آنها مقالات مستقلی با عناوین خاص نوشته شده و بعضی دیگر در ضمن مقالات کلی مورد بحث قرار گرفته است.
در رأس شبها و روزهای پرفضیلت ماه رجب بعثت وجود مبارک رسول خدا – صلی الله علیه و آله – به مقام «رسالت» و «نبوت» و نزول آخرین کتاب آسمانی یعنی قرآن کریم و ولادت امام امیرالمؤمنین علی – علیه السلام – قرار دارد که بخواست خداوند درباره هر سه موضوع مقالاتی بطور مستقل نوشته خواهد شد.
عمده مقالات قبلی درباره این ماه پرفضیلت عبارت است از موارد ذیل که آنها را با شماره ها و عناوین اصلی ذکر می کنیم.
- کلام ایام – ۳۵، گردش کنار نهری در بهشت. و با شماره های ۳۶ و ۳۷ و ۳۸ و ۳۹ و ۴۰ (در ۶ بخش)
- کلام ایام –۱۹۰، امواج برکات خداوند در ماه رجب و با شماره های : ۱۹۱ و ۱۹۲ و ۱۹۳ و ۱۹۴ (در چهار بخش)
- کلام ایام – ۲۶۳، ماه رجب نهری سرشار از رحمت و برکات خدا و با شماره های ۲۶۴ و ۲۶۵ و ۲۶۶ و ۲۶۷ (در ۵ بخش)
- کلام ایام – ۳۱۸، رجب نهری در بهشت و با شماره های: ۳۱۹ و ۳۲۰ و ۳۲۲ و ۳۲۳ و ۳۲۴ (در ۶ بخش)
- کلام ایام – ۴۷۵، ماه رجب و نهری در بهشت و با شماره های: ۴۷۶ و۴۸۰ (در ۳ بخش)
- کلام ایام -۵۲۰، ماه رجب و فضائل و برکات روزهای تاریخی آن و با شماره های: ۵۲۱ و ۵۲۲ و۵۲۵ (در ۳ بخش)
در این بخش از سلسله مقالات مربوط به «ماه رجب و فضائل» آن بعد از بیان مطالبی در تکمیل مطالب مقالات سالهای قبل به ذکر و توضیح بخش هائی از فضائل شخصیت های قدسی و
نمونه هائی از کلام شریف آنها خواهیم پرداخت که ولادت یا رحلت و شهادت آنها در ایام این ماه وقوع یافته و در فاصله بین بعضی از آن ایام شرح و توضیح موارد انتخاب شده از کلام مبارک آن ذوات مقدسه خواهد آمد. ان شاء الله تعالی.
اعمال ماه رجب
برای ماه رجب اعمال و عباداتی معین شده است و در روایات نقل شده از معلمان آسمانی سفارشات زیادی برای انجام آن اعمال و عبادات بعمل آمده است، علاوه بر اینکه برای عبادت ها و اعمال حسنه در این ماه اجر و پاداش فراوانی از طرف پروردگار عالمیان عطا خواهد شد. در رأس فضائل و اعمال و عبادات ماه رجب موارد ذیل قرار دارد.
- رعایت حرمت و جلالت ماه رجب و توجه به موضوع ممنوعیت جنگ در این ماه
- روزه ماه رجب
- نمازهای مستحبی در ماه رجب
- استغفار در ماه رجب
- دعاهای ماه رجب
- عطف توجهات به فضائل شبها و روزهای خاص در ماه رجب
در مقالات سالهای گذشته درباره بعضی از عناوین فوق مطالب و مسائلی مورد بحث قرار گرفت و در این نوشته هم می خواهیم مطالبی را در تکمیل آن مباحث قبلی و شرح و توضیح بعضی از آنها و یا نکات دیگری از آنها ذکر کنیم. در ادامه مباحث مقالات قبلی و بخواست خدای سبحان شرح و تفسیری هم برای عبارات منتخب از بعضی از دعاهای این ماه بیان خواهد شد.
حرمت جنگ در ماه های حرام
در بعضی از مقالات ماه رجب در سالهای گذشته متذکر حرمت ماههای حرام و ممنوعیت جنگ در آن ماه ها شدیم و اینکه ماه رجب اولین ماه حرام و یکی از آن چهار ماه حرام است. توضیحاتی هم درباره برکات و فضایل این حکم خدای سبحان برای انسانها شدیم. حال در تکمیل آن بحث عرض میکنیم که این ممنوعیت و رعایت حرمت ماه های حرام سبب و عامل آرامش و آسایش برای انسانها می شود و بطور دائم انسانها می توانند از برکات آن بهره مند شوند.
نیاز به آرامش انسانها از ناحیه قطع جنگها چه بطور کامل و دائمی یعنی ایجاد صلح بین گروههایی از آنها که با یکدیگر می جنگند و چه بطور موقت یعنی آتش بس، نیازی دائمی است و بین اقوام و ملل مختلف عمومیت دارد. در بین ملل مختلف گاهی وقوع جنگ چه در کوتاه مدت و چه در زمانهای طولانی بصورت اجتناب ناپذیر در می آید! اگرچه اغلب انسانها در اصل مخالف جنگ و طرفدار صلح با دیگران هستند.
جنگیدن انسانها با یکدیگر و کشتن انسانهای دیگر و سلب حق حیات از آنها و در مراتب پائین تر صدمه زدن به دیگران و سلب آرامش و رفاه از آنها بدترین نوع ارتباط با دیگران است. انسانها
می توانند با انسانهای دیگر در صلح و صفا و محبت متقابل زندگی کنند و حقوق انسانهای دیگر را بطور کامل رعایت کنند. اما این پدیده نامطلوب از ناحیه افکار و اراده و اعمال عده ای از انسانها در بیشتر مناطق عالم دائماً وقوع می یابد و برقرار می شود. و در نتیجه عده زیادی از انسانها از ناحیه این پدیده لوازم زندگی و امنیت و آرامش و حتی حق حیات خود را از دست می دهند.
خسارت ها و ضایعات جنگها اختصاص به جنگ افروزان و مردان جنگی پیدا نمی کند و شامل مخالفان جنگها هم می شود و حتی گاهی – اگرچه به ندرت- شامل کودکان و زنانی هم می شود که در خانه های خود استقرار دارند و به مناطق جنگی نمی روند و به زندگی عادی و مراقبت از کودکان اشتغال دارند.
زشتی های رفتاری بنام «جنگ» و منفور بودن آن البته شامل جنگجویان و افراد مسبًب و طرفداران آن می شود، و نه کسانی که علاقه ای به ایجاد آن ندارند و فقط جهت دفاع از حق حیات و حق آسایش خود دست به اسلحه می برند و می خواهند دشمن جنگ افروز را از فضای حیات خود و دیگران دفع کنند. در این صورت هر قدر شروع جنگ و ایجاد آن عملی زشت و منفور و نامطلوب باشد، جنگ دفاعی و فعالیت برای دفع دشمن و سرکوبی آنها، رفتاری مطلوب شریف و شکوهمند خواهد بود.
در هر صورت وقوع جنگ ها با وجود مخالفت قلبی اکثر انسانها و از ناحیه عده ای از آنها ، اگرچه یک نفر حاکم و زمامدار یا یک رئیس قبیله و طرفداران و پیروان آنها گاهی اجتناب ناپذیر است و تاریخ زندگانی انسانها در جوامع مختلف مملو از این نوع پدیده شوم و نفرت انگیز بوده است.
طبعا در این صورت قطع جنگ چه بطور کامل و بدون محدودیت زمانی و از ناحیه صلح حقیقی و چه بطور موقت و از ناحیه نوعی آتش بس، رویدادی و رفتاری بسیار ضروری و مطلوب خواهد بود.
در احکام دین توحیدی اگر بین دو یا چند گروه جنگی برقرار شده باشد، لازم است آن جنگ حداقل دوبار در سال قطع شود، حتی جنگ با کافران، و انسانها از ناحیه قطع جنگ و آتش بس به آرامش و آسایشی برسند.
فواید و برکات قطع جنگ بصورتی که در احکام دین خدا مقرر شده بسیار زیاد است و ای بسا این نوع آتش بس و قطع جنگ بصورت موقتی به قطع کامل آن و برقراری صلح حقیقی منتهی شود و آرامش و امنیت به فضای زندگی مردم برگردد.
جهت نتیجه گیری مورد نظر از بحث و به عنوان مقدمه ای برای موضوعی در ادامه بحث قطعه ای از یک مقاله منتشر شده قبلی را عینا در این جا نقل می کنیم.
حرمت خاص ماه های حرام
چهار ماه از سال در فرهنگ دین آسمانی ، «ماه های حرام» نامیده می شوند و آنها عبارتند از ماه های ذو القعده و ذوالحجة و محرم که این سه ماه به هم پیوسته هستند و ماه رجب که جدا از آنها است. در این چهار ماه جنگ حرام است و لازم است حرمت خاص آنها رعایت شود و مردم در آن ماهها در امنیتی قرار بگیرند و به رفع نیازهای خود بپردازند. و همچنین بتوانند زیارت خانه خدا را در فضای امن انجام دهند منظور از وصف «حرام» در این موضوع حرمت خاص آن ماه ها است که مردم باید آن حرمت و قداست را رعایت کنند.
حرمت ماههای حرام در شریعت حضرت ابراهیم ـ علیه السلام ـ برقرار بود و اعراب و ساکنان شهر مکه و قبائل ساکن در جزیره العرب هم آن حرمت را رعایت می کردند و اصل آن سنت متعالی و شریف را حفظ کرده بودند و این قانون محترم در شریعت پیامبر خاتم ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ با تمام اهمیت برقرار است. خدایتعالی می فرماید:
«إنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللَّهِ اثْنَا عَشَرَ شَهْرًا فِي كِتَابِ اللَّهِ يوْمَ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ مِنْهَا أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ ذَلِكَ الدِّينُ الْقَيمُ فَلَا تَظْلِمُوا فِيهِنَّ أَنْفُسَكُمْ وَقَاتِلُوا الْمُشْرِكِينَ كَافَّةً كَمَا يقَاتِلُونَكُمْ كَافَّةً وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِينَ» (التوبة/۳۶) یعنی: همانا تعداد ماه ها نزد خداوند دوازده ماه است، در کتاب [قوانین و احکام ] خدا، روزی که آسمان ها و زمین را آفرید، از آنها چهار ماه حرام هستند، آن است دین استوار [عهده دار مصالح] ، پس در آنها به خودتان ظلم نکنید و با همه مشرکان بجنگید، همچنانکه آنها همگی با شما می جنگند و بدانید که خدا با متقین است.
قابل تذکر است که قطع جنگ و باصطلاح آتش بس در ماههای حرام با کسانی امکان پذیر است که آنها هم حرمت این ماهها را رعایت کنند و جنگ را متوقف کنند، یعنی هر دو طرف جنگ آن آتش بس معین شده از طرف خدا را بپذیرند و دست از جنگ بکشند، اما اگر مشرکان از این فرصت مقدس الهی سوء استفاده کردند و جنگی را بر پیروان دین آسمانی تحمیل کردند، در آن صورت آنها یعنی مسلمین هم حق دفاع از خود را خواهند داشت. چون بطوریکه گفته شد، مشرکان ساکن در حجاز و مجموعاً جزیرة العرب حرمت این ماه ها را تا دوره ظهور اسلام حفظ کرده بودند، اگر چه گاهی با توجیهاتی فریبکارانه تغییراتی در حرمت آن ماه ها و زمان آنها به وجود می آورند، و با به تأخیر انداختن یکی از ماه های حرام جنگی را به راه می انداختند و در عمل و بر حسب واقعیت حرمت ماه حرام را می شکستند.
توضیح بیشتر اینکه : عرب جاهلی گاهی که در ماههای حرام تمایل به جنگ داشتند حرمت ماه حرام را به ماه دیگری منتقل می کردند و جنگ را در ماه حرام برقرار می کردند به این کار «نسیء » می گفتند. یعنی اصل حرمت جنگ در ماه حرام را بر حسب ظاهر رعایت می کردند، اما آن حرمت را طبق توجیه خود به ماه دیگری می انداختند، در هر صورت و بر حسب واقع حرمت ماه حرام را می شکستند. خدایتعالی در این زمینه می فرماید.
« إِنَّمَا النَّسِيءُ زِيادَةٌ فِي الْكُفْرِ يضَلُّ بِهِ الَّذِينَ كَفَرُوا يحِلُّونَهُ عَامًا وَيحَرِّمُونَهُ عَامًا لِيوَاطِئُوا عِدَّةَ مَا حَرَّمَ اللَّهُ فَيحِلُّوا مَا حَرَّمَ اللَّهُ زُينَ لَهُمْ سُوءُ أَعْمَالِهِمْ وَاللَّهُ لَا يهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ » (التوبة/۳۷) یعنی : به تأخیر انداختن ماه حرام [یا ماه به تأخیر افتاده] فزونی در کفر است که کافران با آن گمراه می شوند، آن را یکسال حلال می شمارند و یکسال حرام می دانند. تا [با این توجیه ظاهری ] کار خود را با آنچه خدا حرام ساخته موافق نشان بدهند. در نتیجه [آنها] آنچه را خدا حرام ساخته حلال می کنند، عمل زشت آنها برای خودشان آراسته شده و خدا قوم کافر را هدایت نمی کند.
قطع جنگ دو بار در سال یکی به مدت یک ماه و دیگری به مدت سه ماه و ممنوعیّت آن در این زمان های تعیین شده، یک سنت شریف بسیار پربرکت و یک قانون متعالی و باشکوه در جوامع دینی است. کسانیکه به هر علتی مدتی با هم در حال جنگ بودند و فضای زندگی خود آن ها و عده دیگری از همنوعانشان مبتلا به ناامنی و خوف و نگرانی شده بود، در این فاصله ممنوعیّت جنگ از آرامش و آسایشی بهره مند می شوند و آن ناامنی ها و خوف ها و خشونت ها، حداقل تا مدتی از بین می رود. ای بسا این قطع موقتی یک جنگ و حاکم شدن آرامش و آسایش در جوامع انسانی، به قطع دائمی آن منتهی شود و انسان ها طعم شیرین و دلپذیر امنیت و آرامش را در مدت معین و قابل توجهی یعنی یک ماه و سه ماه و مجموعاً چهار ماه در سال بچشند و بلکه تمایل به قطع جنگ و درگیری در دراز مدت و بلکه برای همیشه در آن ها به وجود آید.
دیگر اینکه اگر عده ای در هر صورت و به هر علتی با عده دیگری درگیری پیدا کرده اند و کار آن ها به جنگ کشیده و یا عده ای اصلاً جنگ طلب هستند و علاقه مند به آن ، اما افراد خانواده و کودکان آن ها که گناهی ندارند و این حق یک پدر و مادر است که فرزند جوانش در کنار آن ها باشد و آن ها در آرامش و امنیت باشند و نگرانی و دلهره آن ها از ناحیه شرکت فرزندشان در جنگ برطرف شود.
همچنین وقتی در منطقه ای از زمین جنگی برقرار شده و رزمنده ها از محیط زندگی و خانه خود فاصله گرفته و در میدان های جنگ و اماکن نظامی به سر می برند، همسر و فرزندان آن ها در دلهره و اضطرابی قرار می گیرند و احتیاج دارند از وضعیت سرپرست خانه خود و سلامت او مطّلع شوند و این نگرانی و دلهره بالخصوص اگر طولانی شود، برای آن ها خیلی ناراحت کننده و زجرآور خواهد بود، طبعاً در این صورت قطع جنگ و بازگشت افراد رزمنده به خانه و محل سکونت خود، آرامشی در خانواده ها و همچنین خود رزمنده ها ایجاد خواهد کرد.
جهت دیگر موضوع این است که وقتی انسان ها از ناحیه ممنوعیّت جنگ در ماه های حرام بتوانند در فضای صلح آمیز و بدون خشونت در کنار هم زندگی کنند، و با چهره صلح جویانه با هم مواجه شوند و یا ارتباطی برقرار کنند، روحیه تمایل به صلح و محبت به انسان ها در آن ها تقویت می شود. یعنی مدتی از افراد مقابل خود خشونت و شدت عمل و اقدام به ضربه زدن به دیگران و کشتن آن ها بروز می کرد، و حال در فرصت ما ه های حرام آن رفتارها کنار گذاشته شده و فرصتی برای ظهور رفتارهای نوعدوستانه و صلح آمیز از افراد متخاصم نسبت به دیگران به وجود آمده است.(۱)
الیاس کلانتری
پاورقی:
۱ – وب سایت حکمت طریف، بخش کلام ایام، – شماره ۵۲۰