۱۶۸-آیا قبل از آدم انسان های دیگری وجود داشتند؟!

imagesسؤال:آیا خداوند برای خلقت آدم با فرشتگان مشورت کرد، آیا قبل از آدم انسان های دیگری وجود داشتند؟!

پاسخ:مشورت خداوند با فرشتگان موضوع معقولی نیست. خداوند مطابق علم و مشیّت خود، موجودات را خلق می کند، او احتیاجی به مشورت با موجودی ندارد. و این انسان است که احتیاج به مشورت با انسان های دیگر دارد تا از آن ها برای کارهای خود کمک بگیرد.

خداوند به ملائکه اطلاع داد که موجودی را با اوصاف معینی می آفریند و آن موجود را در زمین جایگزین می کند.

بطوریکه در قرآن می فرماید:

«وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَةً قَالُوا أَتَجْعَلُ فِيهَا مَنْ يفْسِدُ فِيهَا وَيسْفِكُ الدِّمَاءَ وَنَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِكَ وَنُقَدِّسُ لَكَ قَالَ إِنِّي أَعْلَمُ مَا لَا تَعْلَمُونَ» (البقرة/۳۰) یعنی وقتی پروردگار تو به ملائکه گفت: من در زمین جایگزینی قرار خواهم داد ]آن ها[ گفتند: آیا در آنجا کسی را جایگزین می کنی که فساد بر انگیزد و خونریزی کند؟! در حالی که ما تو را تسبیح به حمد می کنیم و برای تو تقدیس می کنیم! فرمود: من می دانم آنچه را شما نمی دانید.

و باز می فرماید:

وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّي خَالِقٌ بَشَرًا مِنْ صَلْصَالٍ مِنْ حَمَإٍ مَسْنُونٍ– فَإِذَا سَوَّيتُهُ وَنَفَخْتُ فِيهِ مِنْ رُوحِي فَقَعُوا لَهُ سَاجِدِينَ (الحجر/ ۲۸-۲۹) در آیه سوره بقره به اصل خلقت انسان اشاره شده و موضوع خلافت او در زمین، اما در آیات فوق از سوره حجر به ماده خلقتی انسان هم اشاره شده است. در مجموع از آیات قرآن بر می آید که خداوند اراده خود را در مورد خلقت آدم به ملائکه اطلاع داد. طبعاً اطلاع دادن این موضوع به منزله مشورت نیست. اما اگر منظور شما از این سؤال این است که ملائکه از کجا فهمیدند که انسان چگونه موجودی است و اینکه منشأ فساد خواهد شد، همچنان که بطور ضمنی از قسمت دوم سؤال شما چنین تصوری به ذهن می آید، جواب این مطلب را بعد از توضیح مربوط به قسمت دوم سؤال عرض خواهیم کرد.

در بخش دوم سؤال نوشته اید که: آیا قبل از آدم انسان های دیگری وجود داشتند؟! در پاسخ این سؤال به عرض شما می رسانیم که طبق بعضی از روایات دینی قبل از آدم در روی زمین موجوداتی از این نوع و یا شبیه به این نوع زندگی می کردند و بعداً به عللی نسل آن ها منقرض شده بود و آدم اولین فرد از نسل بعدی آن ها بود.

بعضی از دانشمندان هم معتقدند که موجوداتی شبیه به انسان ها، قبلاً در زمین سکونت داشتند و آدم برگزیده از آن ها بود، یعنی آن ها شباهتی به آدم و نسل او داشتند، و آدم و فرزندان او، بطور کلی انسان ها امتیازاتی نسبت به آن ها دارند و نسل برگزیده و ممتاز از آن ها می باشند، و دارای تفاوت هائی با آن ها در بعضی از جهات خلقتی و عمدتاً روحی.

موضوع مورد بحث قابل بررسی و تحقیق در جهات مختلف و عمدتاً در قرآن و احادیث معصومین (علیهم السلام) است. و نظریه کاملاً صریح و قابل اثبات کامل در این زمینه وجود ندارد.

53-موضوع به روز رسانی دین چگونه باید باشد؟
بخوانید

اما در مقابل این سؤال که ملائکه از کجا فهمیدند که موجودی به نام انسان در روی زمین منشأ فساد و تبهکاری خواهد بود، بعضی از علما گفته اند: ملائکه از مقایسه انسان با موجودات مشابه قبلی این مطلب را حدس زدند.

اما جواب صحیح سؤال این است که خداوند علاوه بر اصل موضوع خلقت آدم، ماده خلقتی این موجود را هم به ملائکه اطلاع داد و آن ماده زمینی است با اوصاف معین که در آیات سوره حجر به آن اشاره شد! و ملائکه می دانستند که ماده زمینی اقتضای فساد دارد و این علم را آن ها داشتند و تشخیص آن ها هم درست بود و خداوند این قسمت از نظر آن ها را رد نکرد، اما ملائکه نسبت به عظمت و کارائی و خواص روحی که در انسان دمیده شد، علم نداشتند، و علم آن ها نسبت به موجودی به نام انسان یا نسل آدم، ناقص بود، و خداوند این موضوع را به آن ها یاد داد و علم آن ها به مجموع وجود انسان کامل شد. یعنی در عین حال که انسان از ماده زمینی آفریده شده و این ماده اقتضای فساد دارد، اما روح با عظمتی در او دمیده شده که خداوند بجهت ارزش های خاص آن روح و احتمالاً علل دیگری آن را به خودش نسبت داده است. انسان موجودی است مرکب از ماده زمینی و روح با عظمتی که خداوند در او دمیده است. حال اگر یک انسان روح دمیده شده در وجودش را رشد دهد و این موجود فوق مادی در دوره حیات دنیوی تقویت یابد و بدن دنیوی او را تحت قدرت و نظارت خود بگیرد، خواهد توانست شایستگی صعود از عالم دنیا را پیدا کند و در حادثه رحلت از دنیا به عالم دیگر صعود کند و وارد بهشت و فضای زندگی متعالی در آن شود.

اما اگر روح یک انسان رشد لازم را پیدا نکند و در نتیجه فاسد شود، خواص ماده زمینی بر آن حاکم خواهد شد و او در همین عالم ماده گرفتار و محبوس خواهد شد، در آن صورت این انسان در فضای نوعی با عذاب ها و مشقّت های فوق تصور خواهد شد که از آن به «جهنم» تعبیر می شود.

رشد روح دمیده شده در انسان و حصول استعداد صعود از عالم ماده در آن از طریق ارتباط با خداوند و انجام دادن اعمالی امکان پذیر است که به آن ها در عرف آموزش های دینی «صالحات» گفته می شود.

هم روح انسان یک پدیده مرموز و با عظمت و غیر قابل شناسائی کامل است و هم قوانین حاکم بر آن و چگونگی رشد و اصلاح آن و هم چگونگی فساد عارض بر آن، از نظر علوم بشری فوق حد شناسائی، فلذا فقط از طریق بکار بستن دستورات خداوند و علم بی پایان او و روش زندگی حقیقی آموزش داده شده توسط پیامبران خدا رسیدن انسان به مقصد حیات امکان پذیر می باشد. و بحث مفصل در این زمینه احتیاج به فرصت مناسب دیگری دارد.

الیاس کلانتری

۹۵/۱/۳۰

برچسب ها
دکمه بازگشت به بالا
بستن