روش صحیح حفظ قرآن کریم (۱۹)

حفظ سوره بقره در شماره قبلی به پایان رسید و کسانی که مطابق برنامه تعیین شده، موفق به حفظ کامل آن سوره شده اند،و باید شکر پروردگار بزرگ را بجای آورند.بعد از حفظ این سوره بزرگ و تثبیت آن در ذهن، طبعاً حفظ سوره های بزرگ دیگر آسان تر خواهد بود.

من حفظ قرآن را از سوره بقره شروع کردم و این کار را به کسی توصیه نمی کنم و در این روش اصرار به شروع حفظ از سوره های کوچک آخر قرآن دارم ـ بطوری که در مقالات قبلی در اول کار با تأکید زیاد مورد بحث قرار گرفت ـ اما جهت اهمیت حفظ سوره بقره و تأثیرات آن تذکر این نکته را لازم دیدم.

برای این مرحله، حفظ ۱۵۵ آیه از سوره آل عمران در نظر گرفته شده است.

هفته اول:از ابتدای سوره تا آیه ۲۵ ، یعنی هر روز پنج آیه و در دو روز آخر هفته آیات حفظ شده؛ یعنی ۲۵ آیه ابتدایی، هر روز دو بار تکرار شود.

هفته دوم:از آیه ۲۶ تا آیه ۵۵ ، یعنی ۳۰ آیه.آیات تعیین شده برای هفته دوم است و در مجموع از آیات هفته اول کوتاه تر است.

هفته سوم:از آیه ۵۶ تا آیه ۸۰

هفته چهارم:از آیه ۸۱ تا آیه ۱۰۰.در این مرحله؛ یعنی پس از حفظ ۱۰۰ آیه اول سوره توقف، کوتاهی به عمل آید و این صد آیه با تلاوت های مکرّر در ذهن ثابت شود.این توقف در سه روز آخر باقی مانده از هفته چهارم و دو روز اول از هفته پنجم در نظر گرفته شده است.

هفته پنجم:شروع به حفظ قسمت دوم سوره شود،از آیه ۱۰۱ تا آیه ۱۱۵ ، یعنی هر روز ۵ آیه. بطوری که قبلاً تذکر داده شد، اگر به جهت طولانی بودن بعضی از آیات، حفظ ۵ آیه تعیین شده برای یک روز تحقق نیافت،می توان بقیه آیات تعیین شده، به روز را به روز بعد منتقل کرد و یا به هر علتی اگر قسمتی از برنامه حفظ عقب افتاد،می توان در آخر هفته،جبران گردد.

هفته ششم:از آیه ۱۱۶ تا آیه ۱۴۰ ، یعنیروزی ۵ آیه

هفته هفتم:از آیه ۱۴۱تا ۱۵۵، یعنی ۱۵ آیه.آیات ۱۵۱ تا ۱۵۵ نسبت به آیات قبلی طولانی تر است،برای این که فاصله ای بین آیات این سوره طولانی ایجاد شود،آیات کمتری برای این هفته تعیین شد.

تلاوت سوره های حفظ شده

لازم است تلاوت سوره های، نصف دوم، یعنی از سوره کهف تا آخر قرآن طبق تذکری که در شماره قبلی داده شد، انجام گیرد؛ یعنی در صورت امکان هر روز تقریباً باندازه نصف یک جزء و در غیر این صورت حداقل هفته ای دو جزء.علاوه بر آن، لازم است که آیات سوره بقره به قسمت های ۵۰ آیه ای تقسیم شود و هر روز ۵۰ آیه از آن تلاوت شود.منظور از تلاوت، از حفظ است که در شماره قبلی ذکر شد و قسمت آخر، یعنی از آیه ۲۵۱ تا آخر سوره ـ آیه ۲۸۶ـ بیشتر از قسمت های دیگر مورد توجه قرار بگیرد.

تلاوت قسمت های ۵۰ آیه ای از سوره بقره با اهمیت بیشتری انجام گیرد و اگر فرصت تلاوت کمتری حاصل شده می شود از برنامه تلاوت آیات سوره بقره اختصاص داده شود.

بعد از هر چهار هفته،هر ۵۰ آیه در دو روز یکبار انجام گیرد و تلاوت آیات سوره آل عمران ـ قسمت های حفظ شده ـ باز به همان صورت، یعنی قسمت های ۵۰ آیه ای انجام گیرد.

برنامه حفظ فوق العاده

از قسمت از برنامه در شماره ۵۰ به آیه ۱۰۰ از سوره نحل منتهی شد و در این مرحله لازم است بقیه سوره نحل تا آخر سوره ـ ۲۸ آیه ـ حفظ شود و این سوره به پایان برسد.کسانی که این قسمت از برنامه ـ حفظ فوق العاده ـ را بکار بسته اند، در صورت در اختیار داشتن فرصت بیشتر، می توانند به تفسیر آیات سوره های حفظ شده توجه بیشتری بکنند، و اوقات بیشتری را صرف توجه به دقایق معانی آیات و کشف روابط بین آیات کنند.در این زمینه بخواست خداوند بعداً توضیحات لازم خواهد آمد.

برنامه تلاوت هم علاوه بر آنچه در برنامه عادی گفته شد، به صورت فوق العاده هم انجام گیرد.بطوری که از ابتدای برنامه فوق العاده تا سوره نحل در صورت امکان روزی باندازه نصف جزء تلاوت شود و در غیر این صورت تلاوت این قسمت ها از اول شروع و به سوره نحل منتهی شود،هر مقداری که مقدور است و مجددا از اول شروع شود.

توجهی به روابط آیات

در شماره قبلی در این قسمت به آیات اول سوره بقره توجهی شد و بیان گردید که این آیات،شباهتی با آیات ابتدایی سوره لقمان دارد.آیات هر دو سوره ـ پنج آیه اول ـ با هم مقایسه شد و موارد اشتراک و اختصاصی آیات ذکر شد.در اینج به محور مباحث سوره بقره یا یکی از محورهای آن اشاره می کنیم.

کلام ایام - 101، عاشورا نهضت پیامبران
بخوانید

گفته شد که «تقوی» و «متقین» یکی از محورهای مباحث سوره است و در این زمینه بر آیاتی از همین سوره استناد شد.حال در تکمیل این بحث و نتیجه گیری از آن به جهات دیگری از موضوع اشاره می کنیم:

در آیات اول سوره اشاره ای به یکی از اوصاف قرآن مجید شده است و آن این که:

«ذلک الکتاب لاریب فیه هدی للمتقین؛این کتاب هدایتی است برای متقین».احتمال دارد این سؤال در ذهن بعضی ظهور کند که اگر قرآن مجید هدایتی است برای متقین،پس غیر متقین از چه طریقی باید هدایت شوند؟!

آیا عامل دیگری غیر از قرآن باید انسان های عادی و غیر متقین را هدایت کند و وقتی آنها به درجه متقین رسیدند و اوصاف آنها را پیدا کردند، آن موقع قرآن عامل هدایت آنها در مراحل بعدی خواهد بود؟

طبعاً جواب این سؤال نمی تواند مثبت باشد و چنین چیزی در عرف معارف دینی قابل قبول نمی باشد.

مفسر بزرگ قرآن مرحوم طباطبایی ـ رضوان الله تعالی علیه ـ در تفسیر آیات اول سوره بقره این نکته را مورد توجه دقیق قرار داده و بحث حکیمانه ای با استناد به آیاتی از قرآن طرح کرده است.حاصل بحث ایشان این است که متقین از دو نوع هدایت برخوردارند،یکی هدایت اولیه که از فطرت آنها نشأت گرفته بود و دومی هدایت بوسیله قرآن! و انسان ها به وسیله هدایت اولیه جزء متقین می شوند و دیگری هدایتی است که بعد از مقام تقوا به آنها عطا می شود.

یعنی می شود تقوا را به دو نوع؛ تقوای عام و تقوای خاص تقسیم کرد،به این معنی که تقوای عام از فطرت انسان سرچشمه می گیرد و تقوای خاص از آموزش های خداوند؛اما اشکال مذکور پاسخ داده نشده.به دلیل این که اگر به آیات بعدی توجه شود، یعنی ارتباط آیات اول سوره با یکدیگر در نظر گرفته شود، مشخص خواهد شد که در این آیات، متقین دارای تقوای خاص مورد نظر می باشند.کما این که در توصیف آنها می فرماید:

کسانی که ایمان به غیبت می آورند و نماز را بپا می دارند و از آنچه به آنها روزی دادیم، انفاق می کنند و کسانی که ایمان می آورند به آنچه بر تو نازل شده ـ قرآن مجید ـ و آنچه قبلا نازل شده و به آخرت، ایمان و یقینی مستمر دارند.

یعنی قرآن مجید هدایتی برای این گروه دارد و آنها مشمول هدایتی خاص از طرف خداوند قرار دارند که قران مجید مشتمل بر آن هدایت خاصه است،پس لازم است این اوصاف ـ طبق این بحث ـ از طریق دیگری در آنها حاصل شود و بعدا هدایت خاص قرآنی شامل آنها شود و چنین چیزی نمی تواند قابل قبول باشد.

اما از ناحیه توجه به آیات دیگر قرآن از جمله آیات همین سوره و کشف ارتباط های بین آنها این مشکل برطرف می شود و آن این که در سوره بقره اوصاف دیگری هم برای قرآن مجید ذکر شده است.یعنی آیه مورد بحث «ذلک الکتاب لاریب فیه هدی للمتقین» فقط مشتمل بر یکی از اوصاف قرآن مجید است.

و در آیات دیگر قرآن اوصاف دیگری برای این کتاب دکر شده و از توجه به آیات دیگر این مشکل برطرف خواهد شد.

خداوند عالم در آیات دیگری در همین سوره، بقره به اوصاف دیگری از قرآن اشاره ای کرده از جمله می فرماید:

«شهر رمضان الذی انزل فیه القرآن هدی للناس…»(آیه ۱۸۵)

طبق مدلول این آیه، قرآن «هدی للناس» هم می باشد.و «ناس» اعم از «متقین» می باشد.یعنی گروهی از انسان ها دارای اوصاف متقین می باشند و گروهی دیگر فاقد آن اوصاف.و قرآن هم دارای مراتبی از هدایت ؛مرتبه ای برای انسان ها به طور عام (هدی للناس) و مرتبه ای برای متّقین به طور خاص(هدی للمتقین) و چون سوره بقره عمدتاً مشتمل بر احکام تکلیفی و عبادی است، بنابراین در آیات اول اشاره ای به محور مباحث سوره کرده است.اما در آیه ۱۸۵ وصف کلی قرآن را بیان کرده که دارای مرتبه خاصی از هدایت برای متقین می باشد.و وصف اول بطور اجمال شامل وصف دوم هم می شود.یعنی مرتبه «هدی للناس» بودن قرآن مرتبه «هدی للمتقین» بودن آن را هم در خود دارد.

نظر علامه طباطبایی ـ رحمة الله علیه ـ در جای خود درست و کاملاً مستدل است و ما به جهت رعایت اختصار از ذکر بحث بطور کامل و بررسی آن خود داری کردیم و اگر بعداً فرصتی پیش آمد، آن بحث را بطور دقیق نقل و بررسی خواهیم کرد.و این بحث یعنی موضوع تقوا و متقین از موقعیت بسیار رفیعی در قرآن مجید برخوردار است که امیدواریم به جهات فشرده ای از آن در مقالات بعدی اشاره ای بکنیم. ان شاء الله تعالی.

پدید آورنده : الیاس کلانتری ، نشریه بشارت شماره ۵۱، صفحه ۶۰

دکمه بازگشت به بالا
بستن