تحلیلی از سیره رهبران آسمانی، ۳

سیره شریف رسول الله (صلّی الله علیه و آله و سلّم)

درس دوم

حادثه ولادت حضرت محمد (صلّی الله علیه و آله و سلّم)

در قرآن مجید داستان زندگی بعضی از پیامبران خدا بطور مکرر و با تفصیلی بیان شده است و از بعضی دیگر از آن بزرگواران هم نامی برده شده و یا ذکری اجمالی از آن ها در بعضی از آیات به میان آمده است. اما در نقل داستان های پیامبران، بیشتر موضوع نبوت و رسالت آن ها مورد توجه قرار گرفته و بیان حوادث زندگی آن ها غالباً از حلقه بعثت و نبوت شروع شده است، و عمدتاً سخنان و رفتارهای آن ها و روش آن ها در دعوت به دین توحیدی در آیات قرآن بیان شده است.

اما در موارد قلیل و استثنائی به موضوع تولد بعضی از انبیاء و دوران کودکی آن ها اشاره شده است، مثل ذکر جریان تولد حضرت موسی (علیه السلام) و موضوع شیر خوردن او و یا تولد بصورت خاص و استثنائی حضرت عیسی (علیه السلام) بعنوان آیتی از خداوند، و همچنین اشاره ای به موضوع تولد و کودکی حضرت یحیی (علیه السلام) و اشاره ای اجمالی به دوران کودکی حضرت محمد (صلّی الله علیه و آله و سلّم) و موضوع یتیم بودن او و عنایت خاص پروردگار عالمیان نسبت به آن وجود گرامی از همان زمان کودکی.

 امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) هم در یکی از خطبه های خود^(۱) در مقام پیروی از روش قرآن در بحث از موضوع پیامبران به ذکر و بیان اجمالی اصل موضوع بعثت آن ها و روش فعالیت تعلیمی و تبلیغ رسالات پروردگارشان پرداخته است. بطوریکه می فرماید:

«وَ اصْطَفَى سُبْحَانَهُ مِنْ وَلَدِهِ أَنْبِيَاءَ أَخَذَ عَلَى الْوَحْيِ مِيثَاقَهُمْ وَ عَلَى تَبْلِيغِ الرِّسَالَةِ أَمَانَتَهُمْ»^(۲) یعنی: خداوند سبحان از فرزندان آدم پیامبرانی را برگزید و از آنان برای وحی و تبلیغ رسالت پیمان گرفت.

همچنین در ادامه کلام خود در همین زمینه فرمود:

«فَبَعَثَ فِيهِمْ رُسُلَهُ وَ وَاتَرَ إِلَيْهِمْ أَنْبِيَاءَهُ لِيَسْتَأْدُوهُمْ مِيثَاقَ فِطْرَتِهِ وَ يُذَكِّرُوهُمْ مَنْسِيَّ نِعْمَتِهِ وَ يَحْتَجُّوا عَلَيْهِمْ بِالتَّبْلِيغِ وَ يُثِيرُوا لَهُمْ دَفَائِنَ الْعُقُولِ» (یعنی خداوند رسولانش را بین آن ها ]انسان ها[ مبعوث کرد و پیامبرانش را پی در پی بسوی آن ها فرستاد تا از مردم بخواهند که به پیمان فطری خود عمل کنند و نعمت های فراموش شده او را به یادشان بیاورند و از آن ها ]پیامبران[ خواست تا با دلائل آشکار به تبلیغ رسالت بپردازند و گنجینه های پنهان شده عقول را آشکار کنند.

در این عبارات بطور آشکار محور بحث در مورد پیامبران، موضوع نبوت و رسالت و نقش آن ها در زندگی انسان ها است اما وقتی سخن به شخص وجود مبارک رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) می رسد، موضوع «ولادت» آن حضرت هم مورد توجه قرار گرفته است! بطوریکه می فرماید:

«إِلَى أَنْ بَعَثَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ مُحَمَّداً [صلی الله علیه وآله] رَسُولَ اللَّهِ لِإِنْجَازِ عِدَتِهِ وَ إِتْمَامِ نُبُوَّتِهِ مَأْخُوذاً عَلَى النَّبِيِّينَ مِيثَاقُهُ، مَشْهُورَةً سِمَاتُهُ كَرِيماً مِيلَادُهُ»^(۳) یعنی تا اینکه خداوند سبحان محمد رسول الله را- صلّی الله علیه و آله و سلّم- برای انجام وعده خویش و کامل نمودن نبوتش مبعوث فرمود، در حالیکه از پیامبران قبلی در مورد او پیمان گرفته بود ]که به او ایمان بیاورند و موضوع ظهورش را به پیروان خود بشارت دهند[ در حالیکه علاماتش مشهور و میلادش شریف و ارزشمند بود.

موضوع معرفی پیامبر خاتم حضرت محمد (صلّی الله علیه و آله و سلّم) و موقعیت آن حضرت در معارف شریعت های قبلی و آموزش های پیامبران برای امت های خود و بطور کلی کتاب های آسمانی دارای اهمیتی برتر از حد نام بردن از آن بزرگوار و اشاره ای اجمالی به موضوع ظهور او بود، توضیح اینکه: معرفی پیامبران بعدی در حد ذکر نام آن ها و معرفی اجمالی و وعده ظهورشان در شریعت پیامبران متداول بوده است اما در مورد معرفی پیامبر خاتم (صلّی الله علیه و آله و سلّم)، موضوع با بقیه موارد متفاوت بود. خداوند می فرماید:

«الَّذِينَ يتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِي الْأُمِّي الَّذِي يجِدُونَهُ مَكْتُوبًا عِنْدَهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَالْإِنْجِيلِ يأْمُرُهُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَينْهَاهُمْ عَنِ الْمُنْكَرِ وَيحِلُّ لَهُمُ الطَّيبَاتِ وَيحَرِّمُ عَلَيهِمُ الْخَبَائِثَ وَيضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَالْأَغْلَالَ الَّتِي كَانَتْ عَلَيهِمْ فَالَّذِينَ آمَنُوا بِهِ وَعَزَّرُوهُ وَنَصَرُوهُ وَاتَّبَعُوا النُّورَ الَّذِي أُنْزِلَ مَعَهُ أُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ» (الأعراف/۱۵۷) یعنی کسانیکه پیروی می کنند از رسول نبیّ امیّ، که نام او را مکتوب می یابند در تورات و انجیل. او آن ها را به کارهای پسندیده امر می کند و از کارهای ناپسند نهی می کند، و اشیاء و اعمال پاک را بر آن ها حلال می کند و ناپاک ها را برآن ها حرام می کند و قید و بندها و غلّ هائی را که بر آن ها بود، بر می دارد ]و باز می کند[ پس کسانیکه به او ایمان آوردند و او را تعظیم کردند و یاری نمودند، و پیروی کردند از نوری که با او نازل شده، آنان رستگارانند.

 بحث اصلی و تفصیلی در مورد این آیه و بیان نقاط دقیق تفسیری آن را به مباحث مربوط به بعثت آن حضرت موکول می کنیم (بخواست خداوند) و در این قسمت متذکر اصل موضوع شدیم و آن اینکه معرفی پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) در کتاب های آسمانی و معارف پیامبران خدا جایگاه رفیعی داشت.

اما مطلب اصلی مورد بحث در این قسمت توضیح و بیان علت تکریم حادثه «میلاد» آن حضرت از طرف خداوند است. یعنی توضیح کلام امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) در این زمینه!

اینکه مراد امام (علیه السلام) از این عبارت چیست؟! یعنی عبارت «کریماً مِیلادُه»، احتیاج به تدبّری در این زمینه دارد! یک احتمال این است که قبل از ولادت پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) این حادثه در آموزش های پیامبران قبلی شناخته شده بود و آن بزرگواران این حادثه پر برکت را به پیروان خود بشارت داده بودند، و روشن بود که این حادثه در نزد پروردگار عالمیان، عظیم می باشد.

در این صورت می توان گفت عاملی که ایجاب کرده معرفی آن وجود گرامی در شریعت و معارف دینی پیامبران قبلی با آن اهمیت ذکر شود، همان عامل موجب تکریم تمامی جهات زندگی و سیره شریف آن حضرت از جمله حادثه ولادت آن بزرگوار هم شده است. اما بحث تفصیلی در این زمینه را به موضوع بعثت منتقل می کنیم.

احتمال دیگر این است که در زمان ولادت آن حضرت حوادثی در مناطقی از عالم به وقوع پیوست که نشانگر تحولی عظیم در عالم و آغاز عصر جدیدی در تاریخ زندگی دینی انسان ها بود، بطوریکه نقل کرده اند، در زمان ولادت آن حضرت بت هائی که مشرکان در خانه خدا نصب کرده بودند، فرو ریختند و آتشکده فارس که عبادتگاه آتش پرستان بود بطور ناگهانی خاموش شد، و دریاچه ساوه که مورد پرستش عده ای از بت پرستان بود خشک شد. و قسمتی از ایوان کسری شکافت و چند کنگره آن فرو ریخت. و نوری از وجود آن حضرت بسوی آسمان بلند شد و فضای وسیعی را روشن کرد.

احتمال دیگر آن می تواند باشد که حضرت محمد (صلّی الله علیه و آله و سلّم) در خاندانی متولد شد که افراد آن خاندان شخصیت های بزرگوار و کریمی بودند و شخصیت آن ها ستوده و مورد توجه مردم بود. پدر و اجداد آن حضرت در طول تاریخ، انسان هائی کریم و خوشنام و بخشنده و مهمان نواز و مدافع مظلومان و دادرس محرومان و نیازمندان بودند. و آن حضرت از نسل حضرت ابراهیم خلیل (علیه السلام) بود و می شود گفت همه این جهات و بعضی جهات دیگر مورد نظر مبارک امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) بوده است.

حضرت صدیقه طاهره، فاطمه زهرا- سلام الله علیها- در خطبه مشهور خود کلامی در توصیف پدر بزرگوار خود، رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) دارد که بخواست خداوند در موضوع بعثت آن حضرت به ذکر و توضیح آن خواهیم پرداخت.

زمان ولادت رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم)

ولادت آن حضرت-  طبق نقل مشهور – روز هفدهم ماه ربیع الاول «عام الفیل» در شهر مکه واقع شد، عده ای از مورخان هم روز دوازدهم همان ماه را ذکر کرده اند. در این قسمت با ذکر قطعه ای از مقاله مربوط به ولادت آن حضرت از بخش «کلام ایام» این بحث را به پایان می بریم.^(۴)

در بخش اول این مقاله اشاره شد به اینکه آن حضرت در خاندانی متولد شد که آن خاندان به بزرگواری ها و کرامت های اخلاقی و عظمت شخصیتی مشهور بودند. اجداد آن وجود گرامی تماماً انسان های یکتاپرست و کریم بودند. شهرت آن خاندان در پاک طبعی و بزرگواری و بخشندگی و مهمان نوازی و کمک به نیازمندان و پذیرائی از زائران خانه خدا در تمام منطقه حجاز منتشر شده بود.

امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) در یکی از خطبه های خود در توصیف خاندان آن حضرت می فرماید:

«حَتَّى أَفْضَتْ کَرَامَةُ اَللَّهِ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَى إِلَى مُحَمَّدٍ ص فَأَخْرَجَهُ مِنْ أَفْضَلِ اَلْمَعَادِنِ مَنْبِتاً وَ أَعَزِّ اَلْأَرُومَاتِ مَغْرِساً مِنَ اَلشَّجَرَةِ اَلَّتِی صَدَعَ مِنْهَا أَنْبِیَاءَهُ وَ اِنْتَجَبَ مِنْهَا أُمَنَاءَهُ عِتْرَتُهُ خَیْرُ اَلْعِتَرِ وَ أُسْرَتُهُ خَیْرُ اَلْأُسَرِ وَ شَجَرَتُهُ خَیْرُ اَلشَّجَرِ نَبَتَتْ فِی حَرَمٍ وَ بَسَقَتْ فِی کَرَمٍ لَهَا فُرُوعٌ طِوَالٌ وَ ثَمَرٌ لاَ یُنَالُ»^(۵) یعنی: تا آنگاه که کرامت خداوندی- سبحانه و تعالی- به حضرت محمد (صلّی الله علیه و آله و سلّم) رسید. پس آن وجود مبارک را از برترین معادن رویاننده و عزیزترین اصول و ریشه ها برای کاشتن بیرون آورد، از آن درختی که خداوند آن را بشکافته و پیامبرانش را بیرون آورده و امنای خود را برگزیده است. خاندانش بهترین خاندان ها و درخت وجودش از بهترین شجرها هست که در حرم روئیده و به رشد رسیده است. در کرم و مجد و شرف برای آن درخت شاخه هایی است بلند و ثمری غیر قابل وصول.

الیاس کلانتری

۱۳۹۵/۱۲/۲۴

پاورقی ها:

۱-نهج البلاغه، خطبه اول

۲-همان

۳-همان

۴-کلام ایام، ۱۱۲، «حادثه ولادت پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم»، بخش دوم

۵-نهج البلاغه، خطبه ۹۴