کلام ایام – ۲۴۸، کاروان پیامبران- علیهم السلام- در کربلا
بخش اول
کلیات
*عاشورا نهضت پیامبران )علیهم السلام)
* امام حسین ـ علیه السلام ـ وارث فضائل و کمالات پیامبران خدا ـ علیهم السلام ـ بود
*حادثه عاشورا و آثار آن محدود به زمان و مکان معینی حتی فقط شخص حضرت سید الشهداء (علیه السلام ) نمی شود.
* در اغلب زیارت نامه های امام حسین ـ علیه السلام ـ موضوع وارث بودن امام از پیامبران (علیهم السلام ) ذکر شده است.
*موضوع وارث پیامبران بودن اختصاصی به امام حسین ـ علیه السلام ـ ندارد، اما آن حضرت در این زمینه جایگاه خاصی دارد!
*امام ـ علیه السلام ـ در ایام منتهی به عاشورا و همچنین در همان روز بطور مکرر از بعضی پیامبران یاد می کرد.
*امام ـ علیه السلام ـ در زمان خروج از مدینه و در راه ورود به مکه این آیه کریمه را قرائت می کرد، «وَلَمَّا تَوَجَّهَ تِلْقَاءَ مَدْينَ قَالَ عَسَى رَبِّي أَنْ يهْدِينِي سَوَاءَ السَّبِيلِ » [القصص/۲۲]
*امام ـ علیه السلام ـ در این سیر و حرکت، بطور مکرر و در همه منازل متذکر موضوع شهادت حضرت یحیی ـ علیه السلام ـ می شد.
*ملاقات امام ـ علیه السلام ـ با گروهی از ملائکه نصرت.
*ملائکه نشاندار که مأمور نصرت پیامبران و مؤمنان هستند.
*ملاقات گروهی از مؤمنان جنّ با امام حسین ـ علیه السلام ـ بعد از خروج از مکه.
*کلام امام ـ علیه السلام ـ به سپاهی از جّن که جهت نصرت او آمده بودند!
* وظیفه مؤمنان و پیروان دین خدا در مقابل حکام و زمامداران جبار و اعمال ضد دینی آنها.
* * * * * * * * * *
در مقالات قبلی تحت عنوان «کاروان پیامبران در راه کربلا» ـ که مجموعاً در پنج بخش منتشر شد ـ کاروان حضرت سید الشهداء امام حسین ـ علیه السلام ـ را « کاروان پیامبران» نامیدیم و علت این کار را هم توضیح دادیم و بنا گذاشته شد بر اینکه در ادامه مباحث مربوط به نهضت مقدس حسینی ـ علیه السلام ـ و حادثه عاشورا در این زمینه توضیح بیشتری داده شود
در سالهای قبل در ایام ماه محرم و عاشورا مقالاتی در چند بخش در توصیف حادثه عاشورا بصورت تحلیلی تحت عنوان : «عاشورا نهضت پیامبران» در بخش کلام ایام منتشر شد (۱)
یکی از مباحث محوری در مجموع آن مقالات، علل تجلیل و تکریم اختصاصی و انحصاری از نهضت مقدس حسینی ـ علیه السلام ـ و حادثه عاشورا بود. و در آن مباحث متذکر شدیم که تجلیل و تکریم حادثه عاشورا و شخص وجود مبارک امام حسین ـ علیه السلام ـ و یارانش، تجلیلی از مجموع دین توحیدی و همه پیامبران خدا ـ علیهم السلام ـ و همه کتابهای آسمانی بالخصوص صورت کامل دین خدا و وجود مبارک رسول اکرم ـ حضرت محمد ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ می باشد. در مجموع حادثه عاشورا محدود به زمان و مکان معینی حتی شخص حضرت سید الشهداء بدون ارتباط با پیامبران خدا نمی شود، بلکه آن حضرت وارث همه پیامبران خدا و در رأس آنها پیامبر خاتم حضرت محمد ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ بود بطوریکه در زیارت مخصوص آن حضرت مشهور به زیارت وارث می خوانیم :
« السَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ آدَمَ صَفْوَةِ اللَّهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ نُوحٍ نَبِيِّ اللَّهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ إِبْرَاهِيمَ خَلِيلِ اللَّهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ مُوسَى كَلِيمِ اللَّهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ عِيسَى رُوحِ اللَّهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ مُحَمَّدٍ حَبِيبِ اللَّهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام وَلِيِّ اللَّهِ … » (۲)
همچنین در زیارت دیگری برای آن حضرت آمده است ـ که در حرم شریف خوانده می شود ـ « السَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ آدَمَ صَفْوَةِ اللَّهِ السَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ نُوحٍ نَبِيِّ اللَّهِ السَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ إِبْرَاهِيمَ خَلِيلِ اللَّهِ السَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ مُوسَى كَلِيمِ اللَّهِ السَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ عِيسَى رُوحِ اللَّهِ السَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ مُحَمَّدٍ حَبِيبِ اللَّهِ السَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ عَلِيٍّ وَصِيِّ رَسُولِ اللَّهِ السَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ الْحَسَنِ الرَّضِيِّ السَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ فَاطِمَةَ بِنْتِ رَسُولِ اللَّهِ »
و در زیارت آن حضرت در نیمه ماه رجب می خوانیم :
« السَّلامُ عَلَيْكُمْ يَا آلَ اللَّهِ السَّلامُ عَلَيْكُمْ يَا صَفْوَةَ اللَّهِ … »
و در چند عبارت بعد اشاره شده به اینکه آن حضرت وارث پیامبران خدا و علم آنها بود و در متن زیارت شریف آمده است :
« السَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ عِلْمِ الْأَنْبِيَاءِ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ السَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ آدَمَ صَفْوَةِ اللَّهِ السَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ نُوحٍ نَبِيِّ اللَّهِ السَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ إِبْرَاهِيمَ خَلِيلِ اللَّهِ ] السَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ إِسْمَاعِيلَ ذَبِيحِ اللَّهِ السَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ مُوسَى كَلِيمِ اللَّهِ السَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ عِيسَى رُوحِ اللَّهِ السَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ مُحَمَّدٍ حَبِيبِ اللَّهِ »
«السَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ آدَمَ صِفْوَةِ اللَّهِ السَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ نُوحٍ أَمِينِ اللَّهِ السَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ إِبْرَاهِيمَ خَلِيلِ اللَّهِ السَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ مُوسَى كَلِيمِ اللَّهِ السَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ عِيسَى رُوحِ اللَّهِ السَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ حَبِيبِ اللَّهِ السَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ عَلِيٍّ حُجَّةِ اللَّهِ »
لازم به تذکر است که زیارت های متعددی در منابع حدیثی و کتابهای دعا و زیارت، برای امام حسین ـ علیه السلام ـ ذکر شده، بعضی از آن موارد زیارت نامه کامل تلقی می شود. و بعضی بسیار کوتاه است و متناسب به وقت و فرصت کم. اما در زیارت نامه های کامل غالباً موضوع وارث بودن امام حسین ـ علیه السلام ـ نسبت به پیامبران خدا ( علیهم السلام ) و رسول اکرم ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ و امیر المؤمنین علی و حضرت صدیقه طاهره، فاطمه زهرا، و امام حسن مجتبی ـ سلام الله علیهم ـ ذکر شده است.
باز لازم به تذکر است که امامان دیگر هم ـ علیهم السلام ـ وارث پیامبران و علوم و فضائل اخلاقی و کرامت های شخصیتی پیامبران خدا و شخص رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ و امیرالمؤمنین علی ـ علیه السلام ـ بودند، اما این موضوع درباره امام حسین ـ علیه السلام ـ جایگاه خاصی دارد.
جلوه هائی از ارتباط نهضت عاشورا
با سیره پیامبران (علیهم السلام)
غیر از موضوع فوق الذکر یعنی تصریحات در زیارت نامه ها به موضوع ارتباط نهضت مقدس حسینی ـ علیه السلام ـ به سیره شریف پیامبران، موارد زیادی از این ارتباط به اشکال مختلف در سیره شریف امام حسین ـ علیه السلام ـ و رفتارها و سخنان آن حضرت و همراهان او در حادثه عاشورا آشکار است! و ما بصورت فشره ای متذکر چند مورد از آنها می شویم :
۱ـ وجود مبارک امام حسین ـ علیه السلام ـ در ایام منتهی به روز عاشورا و در همان روز بطور مکرر از بعضی پیامبران و حوادث زندگی آنها یاد می کرد. از جمله : وقتی آن بزرگوار از مدینه حرکت کرد و وارد مکه شد در حال سیر و حرکت این آیه کریمه را قراءت می کرد:
«وَلَمَّا تَوَجَّهَ تِلْقَاءَ مَدْينَ قَالَ عَسَى رَبِّي أَنْ يهْدِينِي سَوَاءَ السَّبِيلِ» (القصص/۲۲) یعنی موسی ـ علیه السلام ـ از مصر خارج شده و به طرف مدین رو کرد، گفت: امید است پروردگارم مرا به راه راست هدایت کند.
از امام علی بن الحسین ـ علیهما السلام ـ نقل شده است که فرمود:
« خَرَجْنَا مَعَ اَلْحُسَيْنِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ فَمَا نَزَلْنَا مَنْزِلاً وَ لاَ اِرْتَحَلْنَا مِنْهُ إِلاَّ وَ ذَكَرَ يَحْيَى بْنَ زَكَرِيَّا عَلَيْهِ السَّلاَمُ وَ قَالَ يَوْماً مِنَ اَلْأَيَّامِ مِنْ هَوَانِ اَلدُّنْيَا عَلَى اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَنَّ رَأْسَ يَحْيَى بْنِ زَكَرِيَّا أُهْدِيَ إِلَى بَغِيٍّ مِنْ بَغَايَا مِنْ بَنِي إِسْرَائِيلَ » یعنی: ما خارج شدیم همراه حسین ـ علیه السلام ـ و در هیچ منزلی فرود نیامدیم و از آن حرکت نکردیم جز اینکه او از یحیی بن زکریا یاد می کرد و روزی از روزها فرمود از پستی دنیا بر خداوند ـ عزّوجّل ـ همین، که رأس حضرت یحیی بن زکریا [بریده ] و هدیه شد به یک باغی [سرکش و متجاوز] از باغی های بنی اسرائیل.
امام ـ علیه السلام ـ وقت خروج از مکه بطرف عراق و در مقابل اصرار عده ای از آن حضرت که از تصمیم به خروج از مکه منصرف شود، خطابه ای خواند و فرمود:
«اَلْحَمْدُلِلّهِ ما شاءَ اللّهُ، وَ لا قُوَّهَ اِلاّ بِاللّهِ، وَ صَلَّى اللّهُ عَلى رَسُولِهِ، خُطَّ الْمَوْتُ عَلى وُلْدِ آدَمَ مَخَطَّ الْقَلادَهِ عَلى جیدِ الْفَتاهِ، وَ ما اَوْلَهَنی اِلى اَسْلافی اِشْتِیاقُ یَعْقُوبَ اِلى یُوسُفَ» (۳) یعنی حمد مخصوص الله است، و آنچه او بخواهد همان خواهد شد، و هیچ قدرتی نیست مگر برای الله و صلوات خدا و سلام او بر رسولش باد و مرگ ( رفتن از دنیا) بر فرزندان آدم، نقش بسته مثل نقش گردنبند بر گردن دختران جوان [یعنی نقش بسیار زیبا] و من چقدر اشتیاق به دیدن گذشتگان خود دارم مثل اشتیاق یعقوب به دیدن یوسف.
و در ادامه خطبه شریف خود فرمود:
«لَنْ تَشُذَّ عَنْ رَسُولِ اللّهِ(صلّى الله علیه و آله) لَحْمَتُهُ، بَل هِىَ مَجْمُوعَهٌ لَهُ فى حَظیرَهِ الْقُدْسِ، تَقَرُّ بِهِمْ عَیْنُهُ وَ یُنْجَزُ بِهِمْ وَعْدُهُ» یعنی جگر گوشه های رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ از او جدا نمی شوند و در بهشت در کنار او خواهند بود و چشم او از ملاقات آنها روشن خواهد شد و وعده او بوسیله آنها تحقق خواهد یافت.
نقل کرده اند که بعد از خروج از شهر مکه گروهی از ملائکه حضور او رسیدند و بر آن حضرت سلام کردند، و گفتند: ای حجت خدا برمخلو قاتش بعد از جدش و پدرش و برادرش، خداوند ـ عزّوجّل ـ در جاهای زیادی جّد شما رسول خدا را ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ توسط ما یاری کرد و اکنون ما را به یاری تو فرستاده است! امام ـ علیه السلام ـ به آنها فرمود : وعده من و شما در محل قبر من و مکانی خواهد بودکه درآنجا کشته خواهم شد و آنجا کربلا است، و پس وقتی آنجا رسیدم نزد من بیائید.(۴) ملائکه عرض کردند: ای حجة خدا: همانا الله به ما امر کرده که از شما اطاعت کنیم و بفرمان شما گوش دهیم، پس اگر از دشمنی نگران هستی [اجازه بده] همراه شما باشیم ؟!
امام ـ علیه السلام ـ فرمود: آنها راهی برای آسیب زدن به من ندارند، تا به مکان تعیین شده وارد شوم. بعد از ملائکه گروهی از مؤمنان جنّ به حضور امام ـ علیه السلام ـ رسیدند و اظهار کردند که ما شیعیان و یاران شما هستیم، پس هر امری داری به ما بفرما، و اگر امر می کنی به قتل تمام دشمنانت، در حالی که شما درمکان خودت توقف کرده ای ، ما شما را از شر آنها کفایت می کنیم! (۵)
امام ـ علیه السلام ـ آنها را دعاکرد و از خداوند برای آنها جزای خیر درخواست کرد و فرمود:
«اما قرأتم کتاب الله المنزل علی جّدی رسول الله ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ فی قوله: «قُلْ لَوْ كُنْتُمْ فِي بُيوتِكُمْ لَبَرَزَ الَّذِينَ كُتِبَ عَلَيهِمُ الْقَتْلُ إِلَى مَضَاجِعِهِمْ» فاذا اقمت فی مکانی فبم یمتحن هذا الخلق المتعوس، و بماذا یختبرون»
یعنی: آیا کتاب خدا را که بر جدّم رسول الله ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ نازل شده نخوانده اید که فرمود: اگر شما در خانه های خود می ماندید، قطعاً کسانی که کشته شدن بر آنها مقدر شده بود، به سوی قبرهای خود می رفتند. پس اگر من در این مکان بمانم [به طرف مقصد تعیین شده نروم ] پس این مردم گرفتار و بیچاره چگونه مورد امتحان و اختبار قرار خواهند گرفت. (۶)
ارتباط این موضوع یعنی نزول ملائکه برای نصرت امام حسین- علیه السلام- و یاران و همراهان او با موضوع نزول ملائکه در جنگ هائی مثل بدر و حنین جهت نصرت رسول اکرم- صلّی الله علیه و آله و سلّم- احتیاج به تفصیلی دارد که در فرصت مناسبی در ادامه مباحث به آن خواهیم پرداخت. (ان شاء الله تعالی) و در این بخش فقط جهت روشن شدن ارتباط آن حادثه با موضوع مورد بحث به آن اشاره ای کردیم.
امام- علیه السلام- در هر فرصتی که در ایام منتهی به عاشورا و در روز عاشورا حاصل می شد، چه در خطابه های خود برای همراهان و برای سپاه دشمن و چه در حال اشتغال به جنگ از حضرت رسول اکرم- صلّی الله علیه و آله و سلّم- و سنت شریف و کلام و رفتار او و همچنین از پیامبران دیگرذکری به میان می آورد. باز بعنوان نمونه: وقتی کاروان امام- علیه السلام- از منزل «ذو حُسَم» حرکت کرد و سپاه حرّ هم که راه را بر او بسته بود و کاروان امام- علیه السلام- را تحت محاصره قرار داده بود، همراه او حرکت می کرد. تا اینکه در منزل دیگری فرود آمدند و آن حضرت خطابه ای خواند برای همراهان خود و سپاه حرّ و فرمود:
«أَیُّهَا النّاسُ؛ إِنَّ رَسُولَ اللّهِ(صلى الله علیه وآله) قالَ: «مَنْ رَأى سُلْطاناً جائِراً مُسْتَحِلاًّ لِحُرُمِ اللهِ، ناکِثاً لِعَهْدِ اللهِ، مُخالِفاً لِسُنَّةِ رَسُولِ اللهِ، یَعْمَلُ فِی عِبادِاللهِ بِالاِثْمِ وَ الْعُدْوانِ فَلَمْ یُغَیِّرْ عَلَیْهِ بِفِعْل، وَ لاَ قَوْل، کانَ حَقّاً عَلَى اللهِ أَنْ یُدْخِلَهُ مَدْخَلَهُ». ألا وَ إِنَّ هؤُلاءِ قَدْ لَزِمُوا طاعَةَ الشَّیْطانِ، وَ تَرَکُوا طاعَةَ الرَّحْمنِ، وَ اَظْهَرُوا الْفَسادَ، وَ عَطَّلُوا الْحُدُودَ وَاسْتَأْثَرُوا بِالْفَیءِ، وَ أَحَلُّوا حَرامَ اللّهِ، وَ حَرَّمُوا حَلالَ اللّهِ، وَ أَنَا أَحَقُّ مَنْ غَیَّرَ» ای مردم رسول خدا- صلّی الله علیه و آله و سلّم- فرمود: هر مسلمانی با سلطان ستمگری مواجه شود که حرام خدا را حلال می کند و عهد خدا را می شکند و با سنت رسول خدا مخالفت می کند و رفتارش با بندگان خدا با گناه و دشمنی همراه است، و او در مقابل آن حاکم ظالم با رفتارش و سخنش مخالفتی ابراز نمی کند حقّی است بر خدا که آن شخص ]ساکت[ را وارد کند در جائی که آن حاکم ظالم را وارد خواهد کرد ]یعنی جهنم[ و این قوم ]بنی امیّه[ اطاعت از شیطان را ملتزم شدند و اطاعت خدای رحمان را ترک کردند و فساد را به راه انداختند و حدود خدا را تعطیل کردند و مال خدا را غصب کردند و حرام خدا را حلال و حلال خدا را حرام کردند و من سزاوارتر هستم برای تغییر این وضعیت.
پاورقی ها :
۱ـ ایام محرم سال ۱۳۹۵ هجری شمسی، همزمان با محرم ۱۴۳۸ هجری قمری تحت عنوان : عاشورا نهضت پیامبران در هشت بخش با شماره های ۹۶ تا ۱۰۵ در بخش کلام ایام و مقاله شماره ۹۶ تحت عنوان «نور قدسی در میان ظلمت ها» و همچنین مقاله کلام ایام ۱۰۳ تحت عنوان اربعین و تعظیم جهانی از نهضت عاشورا.
۲ـ زیارت مشهور وارث، در کتاب مفاتیح الجنان ، بخش زیارت های امام حسین ـ علیه السلام ـ ( زیارت هفتم )
۳ـ لهوف، سید بن طاووس ، انتشارات سرور، ص ۹۴
۴ـ موضوع امداد ملائکه مخصوص یعنی آن گروه از ملائکه مأمور به امداد پیامبران خدا و مؤمنان از موضوعات صریح و قطعی در قرآن مجید است.که در قرآن به آنها «ملائکه مسّومین » ( یعنی فرشتگان نشان دار) گفته شده، اصل موضوع و بعضی از فروع آن در آیات متعددی درقرآن ذکر شده از جمله : آیات ۱۲۳ تا ۱۲۶ سوره آل عمران و آیات ۲۵ تا ۲۷ سوره آل عمران. و در نهضت مقدس حسینی ـ علیه السلام ـ و روز عاشورا شرایط نزول امداد آسمانی بطور قطعی محقّق شده بود و بخواست خداوند این موضوع در شرح و توضیح حوادث روز عاشورا خواهد آمد.
۵ ـ لهوف، سید بن طاووس ، انتشارات سرور، ص ۱۰۲
۶ـ-امتحان و ابتلاء خداوند معنای خاصی دارد و به معنی متداول بین انسان ها نیست و ما بحث قرآنی مستدلی در این زمینه در تفسیر سوره انسان آورده ایم. علاقه مندان می توانند به کتاب تفسیر ۲ چاپ دانشگاه پیام نور، تألیف نویسنده مقاله مراجعه فرمایند.
الیاس کلانتری
۱۳۹۷/۸/۶