کلام ایام – ۵۲، حکمت غیبت امام عصر علیه السلام

 

حکمت غیبت امام عصر (علیه السلام)emam-zaman

از زمانی که موضوع امام مهدی  (علیه السلام) و غیبت و ظهور او از طرف وجود مبارک پیامبر اکرم  (صلّی الله علیه و آله و سلّم)  به جریان افتاد، علت و حکمت غیبت هم موضوع بحث و گفتگو قرار گرفت. بعضی از اصحاب ائمه معصومین (علیهم السلام ) از آن بزرگواران علت غیبت را سؤال می کردند و آن ها جواب هایی برای این سؤال بیان می کردند. حتی خود وجود مبارک رسول اکرم  (صلّی الله علیه و آله و سلّم)  به بعضی از اصحاب خود علت و حکمت غیبت آن بزرگوار را بیان کرده است.

از مجموع سخنان ذوات مقدسه معصومین  (علیهم السلام)  بر می آید که این غیبت دارای علت ها و حکمت های متعددی است که عمده آن ها بعد از ظهور آن حضرت آشکار خواهد شد و بعضی از آن ها هم قابل ذکر و بیان قبل از دوره ظهور می باشد.

ذوات مقدسه معصومین ( علیهم السلام ) گاهی در مقابل سؤال برخی از مردم آن را سرّی از اسرار خداوند ذکر کرده اند. و گاهی به بعضی از جهات حکمت آن اشاره ای کرده اند اما در عین حال آشکار شدن عمده جهات موضوع را به آینده و گاهی به دوره ظهور آن حضرت مرتبط کرده اند.

اما در عین حال که از تعدادی احادیث بر می آید که حکمت غیبت از اسرار خداوند است و بعداً آشکار خواهد شد، جهاتی از موضوع هم در سخنان آن بزرگواران ذکر شده و مورد بحث قرار گرفته است.

یک نکته بسیار مهم در این موضوع باید مورد توجه قرار بگیرد و آن اینکه سخنان رسول اکرم ( صلّی الله علیه و آله و سلّم ) و امامان معصوم ( علیهم السلام ) در مورد حضرت مهدی ( علیه السلام ) و غیبت و ظهور و قیام آن حضرت و علت و حکمت غیبت، در دوره قبل از تولد آن بزرگوار بیان شده. یعنی صورت پیشگوئی دارد، از طرف دیگر هم بنا بود زمان تولد و زندگی آن حضرت در نوعی استتار قرار بگیرد، چون خطر کشته شدن آن حضرت از طرف زمامداران غاصب محتمل بود.

فلذا محتمل است که عدم تصریح به حکمت غیبت در جواب سؤالات برخی از افراد و یا جواب اجمالی و فشرده در این زمینه و گاهی توضیح و تشریح موضوع برای بعضی دیگر به این موضوع یعنی رعایت اصول استتار ارتباط داشته باشد.

از وجود مبارک رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلّم) در این زمینه نقل شده است که فرمود:

« لابُدَّ لِلْغُلامِ مِنْ غیبةٍ، فقیل لَهُ: وَلِمَ یا رَسولَ اللهِ؟ قالَ: یُخافُ القَتلَ»(۱)  یعنی برای آن جوان ناچار غیبتی خواهد بود، پس به آن حضرت گفته شد، برای چه ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلّم)  او فرمود: می ترسد کشته شود.

منظور این است که خطر کشته شدن به وسیله حکومت های غاصب او را تهدید می کند، فلذا او نباید به صورت آشکار در بین مردم زندگی کند.

 زراره از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده است که فرمود:

«اِنَّ لِلْقائِمِ غَیْبَةً قَبْلَ أَنْ یَقُومَ قُلْتُ وَلِمَ قالَ اِنَّهُ یَخافُ وَاَوْمَأَ بِیَدِهِ اِلی بَطْنِهِ یَعْنِی الْقَتْلَ»(۲) یعنی برای قائم (علیه السلام) قبل از قیام غیبتی خواهد بود، عرض کردم برای چه؟ فرمود: زیرا او می ترسد و با دست اشاره به شکمش کرد، یعنی از کشته شدن می ترسد.

در احادیث متعددی از امامان معصوم (علیهم السلام) علت غیبت امام مهدی (علیه السلام) مصونیت از بیعت زمامداران ذکر شده است. بطوریکه از امام حسن مجتبی (علیه السلام) نقل شده است که فرمود:

«مَا مِنَّا أَحَدٌ إِلَّا وَ يَقَعُ‏ فِي‏ عُنُقِهِ‏ بَيْعَةٌ لِطَاغِيَةِ زَمَانِهِ‏ إِلَّا الْقَائِمُ الَّذِي يُصَلِّي رُوحُ اللَّهِ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ ع خَلْفَهُ فَاِنَّ اللّه‏َ عَزَّوَجَلَّ یخفی وِلادَتَهُ وَ یغیبُ شَخْصَهُ لِئَلاّ یكونَ لاَِحدٍ فی عُنُقِهِ بَیعَةٌ اِذا خَرَجَ»(۳) یعنی هیچ یک از ما ]اهل البیت علیهم السلام[ نیست جز اینکه بیعتی از طاغوت زمانش بر گردن او است، جز قائم که روح الله عیسی بن مریم پشت سر او نماز می خواند، پس خداوند- عزّوجلّ- ولادت او را مخفی می کند و شخص او را پنهان می کند، تا بیعتی از کسی بر گردن او نباشد وقتی قیام می کند…

کلام ایام-434، تأویل قرآن کریم و حفاظت از حقوق آیندگان
بخوانید

مراد این است که امامان معصوم (علیهم السلام) که جانشینان حقیقی رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلّم) بودند در موقعیتی قرار خواهند گرفت که ناچار از حکومت فاصله بگیرند و تحت حکومت طاغوت ها زندگی کنند، به جز امام مهدی حضرت قائم (علیه السلام) که تحت حکومت کسی قرار نخواهد گرفت و به این منظور خداوند او را از نظرها پنهان خواهد کرد، تا زمان قیام و خروج تحت سلطه هیچ حکومتی قرار نداشته باشد.

در بعضی از روایات آشکار شدن حکمت غیبت آن حضرت به بیان حکمت کارهای فوق عادی حضرت خضر (علیه السلام) به حضرت موسی (علیه السلام) تشبیه شده است. در این زمینه روایتی از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است که جهت رعایت اختصار ترجمه آن را ذکر می کنیم:

عبدالله بن فضل هاشمی می گوید: شنیدم حضرت صادق جعفر بن محمد (علیهما السلام) می فرمود: برای صاحب این امر غیبتی خواهد بود که چاره ای از آن نیست، به طوری که هر اهل باطلی در مورد او دچار شک و تردید خواهد شد، گفتم: جانم فدایت چرا؟! آن حضرت فرمود: به ما اذن داده نشده در کشف آن برای شما. عبدالله عرض کرد: حکمت غیبت او چیست؟! امام (علیه السلام) فرمود: حکمت غیبت او مانند حکمت غیبت پیامبران و حجت های قبلی خداوند است- تعالی ذکره- و وجه این حکمت روشن نخواهد شد، مگر بعد از ظهور او، همچنانکه وجه حکمت کارهای خضر (علیه السلام) مثل شکافتن کشتی و کشتن آن نوجوان و اصلاح آن دیوار، برای حضرت موسی (علیه السلام) روشن نشد مگر وقت جدا شدن آن دو از یکدیگر.

ای پسر فضل این امر ]غیبت حضرت قائم علیه السلام[ امری از امر خداوند است و سرّی از اسرار او و ]موضوع پنهانی[ غیبی از امور غیبی خداوند.

مجموعاً از این حدیث شریف و احادیث دیگر در این زمینه بر می آید که موضوع غیبت امام عصر، موضوعی است با گستردگی و اهمیت خاص ، بطوریکه بعضی از جهات آن قابل بحث و گفتگو است و بعضی دیگر از اسرار خدائی است و در زمان بعد از ظهور حکمت آن ها روشن خواهد شد.

این موضوع عظمت خاصی دارد و بعضی جهات آن از امور غیبی محسوب می شود و حکمت آن را خداوند در زمان ظهور آشکار خواهد کرد. و بعضی از جهات آن را هم امامان معصوم (علیهم السلام) از جهت رعایت تقیه و نگرانی از قصد حکومت های طاغوتی برای کشتن آن ذخیره الهی، آشکارا بیان نکرده اند و به اشاراتی اکتفا فرموده اند.

از این کلام امام صادق (علیه السلام) و موارد مشابه آن در سایر روایات مطلبی حاصل می شود که دارای موقعیتی خطیر و عظمتی فوق عادی است، و آن اینکه در معارف و عقاید دین توحیدی هم، مواردی عامه فهم وجود دارد که با فهم عادی و متعارف بین انسان ها قابل فهم و درک است و هم موارد خاصی که از افق فهم های عادی بالاتر است و برای دریافت آن ها احتیاج به علم و قدرت فهم فوق عادی حجت های خداوند وجود دارد. و انسان ها برای فهم و درک بعضی از حقایق احتیاج به آموزش های معلمان آسمانی یعنی ذوات مقدسه معصومین (علیهم السلام) دارند.

طبق آنچه از احادیث ذوات مقدسه معصومین (علیهم السلام) بر می آید، با ظهور حضرت مهدی (علیه السلام) تحول علمی عظیمی در سطح جهان به وجود خواهد آمد و در اثر آن تحول علمی گسترده، نظام زندگی انسان ها بطور اساسی تغییر خواهد کرد و برکات آن تحول علمی فضای زندگی تمام انسان ها را پر خواهد کرد.

الیاس کلانتری

۹۵/۳/۱۰

پاورقی ها:

  1. بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۹۰ – علل الشرایع، ج ۱، ص ۲۴۳، باب علة الغیبة
  2. اصول کافی، کتاب الحجة، باب فی الغیبة، ج ۲، ص ۱۳۷، ح ۹
  3. بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۲۷۹
برچسب ها
دکمه بازگشت به بالا
بستن