کلام ایام ـ ۴۷۳، معارف دین توحیدی در سیره و کلام حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها)

کلیات*

  • جهاد فرهنگی حضرت صدیقه طاهره فاطمه زهرا ـ سلام الله علیها ـ در جامعه دینی بعد از رحلت رسول خدا ( صلی الله علیه و آله و سلم )
  • بحرانی که بعد از رحلت رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله وسلم ـ در جامعه دینی وقوع یافت.
  • هرگونه اقدام اجتماعی و سیاسی امام امیرالمؤمنین ـ علیه السلام ـ آن زمان منتهی به یک جنگ ویرانگر داخلی می شد.
  • جنگ داخلی در جامعه دینی در زمان رحلت رسول الله ـ صلی الله علیه و آله وسلم ـ سبب هدم ارکان اصلی دین خدا می شد.
  • حکومت قدرتمند روم در حال اقدام به حمله نظامی به جامعه دینی بود.
  • چرا حکومت جامعه به رفتارهای خود، رنگ دینی می زد؟
  • اقدام حکومت برای کشتن امیرالمؤمنین علی ـ علیه السلام ـ و شکست آن توطئه
  • قتل مخالفان حکومت توسط خالد بن ولید با اتهامات سیاسی مثل «مالک بن نویره» و «سعد بن عباده» رئیس قبیله خزرج.
  • اخذ بیعت اجباری از مردم برای حکومت جامعه.
  • تقسیم اولیه و اصلی درباره مطالب خطبه.
  • معرفی ارکان اصلی معارف دین خدا و احکام آن.
  • ضرورت استمرار آموزشها برای پیروان دین خدا.
  • اکتفاء عامه مردم به فواید ظاهری و فوری و آنی معارف و احکام دین خدا.
  • جهاد برای انتشار معارف و حقایق دین خدا.
  • جهاد برای حفاظت از ارزش ها و فضائل دین خدا و بقای سلامت آن.
  • شروع خطبه شریف با توحید خدای سبحان.
  • اشاراتی به مقام و موقعیت و فعالیت های فوق عادی رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله وسلم ـ برای استقرار دین خدا در جوامع انسانی.
  • اشاراتی به فعالیت های فوق عادی امیرالمؤمنین علی ـ علیه السلام ـ در حمایت از دین خدا و رسول او ( صلی الله علیه وآله وسلم )

بسم الله الرحمن الرحیم

در بخش قبلی از این سلسله مقالات ـ کلام ایام  ۴۷۱ ـ متذکر یک اقدام اجتماعی از طرف حضرت صدیقه طاهره، فاطمه زهرا ـ سلام الله علیها ـ دختر رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله وسلم ـ و همسر امیرالمؤمنین علی ـ علیه السلام ـ شدیم، اقدامی که خطر درگیری با حکومت جامعه  و  کشته شدن را داشت، اما سبب حفظ ارکان اصلی بنای «دین خدا» شد.

همچنین قبلاً متذکر شدیم که امیرالمؤمنین علی ـ علیه السلام ـ بعد از اینکه مقام خلافت او یعنی جانشینی پیامبر خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ غصب شد، در یک وضعیت بحرانی خطرناکی قرار گرفت و امکان هر نوع فعالیت اجتماعی و سیاسی در جامعه را از دست داد. چون هرگونه اقدامی از آن نوع منتهی به یک جنگ داخلی بین پیروان آن حضرت و طرفداران حکومت می شد. و در آن صورت جامعه تازه تأسیس دینی تضعیف می شد و از هم می پاشید و دشمنان دین خدا برای حمله به مرکز جامعه دینی و هدم آن جری تر می شدند! بطوریکه حکومت قدرتمند روم در آن شرایط و حتی قبل از آن در اواخر عمر مبارک رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله وسلم ـ جهت حمله به جامعه دینی و شهر مدینه آماده شده بود، و اگر چنان جنگی واقع می شد، و ارتش قدرتمند حکومت روم و مشرکان مخالف دین خدا  و منافقان جامعه دینی علیه آن متحد می شدند، می توانستند ارکان بنای دین توحیدی را در هم شکنند.

بحران به وجود آمده در جامعه دینی با مدیریت امیرالمؤمنین علی ـ علیه السلام ـ و قدرت امامت او منتهی به وضعیتی شد که اساس دین خدا و کتاب آسمانی در جامعه برقرار ماند بطوریکه حکام جامعه در زمانهای بعدی هم ناچار بودند که به دینداری ظاهری و پای بندی به قرآن مجید تظاهر کنند تا از حمایت عامه مردم بهره مند شوند و قدرت حکومتی خود را حفظ کنند! و مخالفت خود با کتاب آسمانی را مخفی کنند و دچار محدودیت ها در قدرت و رفتار های سیاسی و حکومتی و ظلم و بی عدالتی خود شوند.

در آن وضعیت بحرانی مشکل بزرگ دیگری هم در جامعه دینی ظهور کرد و آن اینکه حکومت غیر قانونی و غیرمشروع برای تثبیت قدرت خود و رسیدن به اهداف سیاسی خود، سعی می کرد بعضی از احکام و اخلاق دینی را تغییر دهد، اما آن جهات تغییر یافته را با رنگ و پوشش دینی انجام می داد.

مثل اینکه به مخالفان حکومت عنوان «مرتد» می داد اگرچه آنها مخالف حکومت بودند و نه مخالف دین خدا. مثل «مالک بن نویره» که نماینده پیامبر خدا ـ صلی الله علیه و آله وسلم ـ در میان قبیله خودش بود که توسط «خالد بن ولید» منافق پلید طی رفتاری فضیحت بار کشته شد.

لازم به تذکر است که خالد بن ولید از دشمنان، بی باک و هتاک دین خدا بود که بعد از انتشار قدرت اجتماعی و حکومتی دین خدا ناچار ادعای اسلام کرد، اما بعد از رحلت رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله وسلم ـ به اعمال ضددینی اقدام می کرد و حکومت جامعه هم بعضی از ناراضیان و مخالفان خود را توسط او سرکوب می کرد. بطوریکه او چند سال بعد از طرف حکومت مأمور شد که در خفا (و بصورت ترور) مخالف قدرتمند خود «سعد بن عباده» رئیس قبلیه خزرج را بکشد و او در خارج از شهر مدینه  از دور با پرتاب تیری سعد را کشت و طرفداران حکومت شایع کردند که جن ها او را کشته اند!!

حکومت جامعه حتی برای کشتن امام امیرالمؤمنین ـ علیه السلام ـ هم نقشه هائی کشید و حداقل در یک مورد تصمیم به قتل آن حضرت در مسجد و در وقت نماز گرفتند وبنا شد آن اقدام توسط همین منافق بی باک یعنی خالد بن ولید انجام بگیرد که حکومت بجهت نگرانی از عدم موفقیت، از آن اقدام منصرف شد.

حکومت برقرار شده در جامعه  دینی بعد از رحلت رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ با برقراری اختناق شدید سیاسی و تهدید مردم و مخالفان و افراد ناراضی، اقدام به اخذ «بیعت اجباری» از مردم کرد، و در آن رفتار آنقدر جسارت بخرج داد که گروهی را برای بازداشت امیرالمؤمنین علی ـ علیه السلام ـ و بردن او اجباراً به مسجد جهت اخذ بیعت و به رسمیت شناختن حکومت به در خانه آن حضرت فرستاد و آن گروه  به رهبری بعضی از سران حکومت به خانه امام ـ علیه السلام ـ حمله کردند و در خانه را آتش زدند و آن را شکستندو وارد خانه شدند و در آن حادثه شوم غیرمنتظره  وجود قدسی حضرت فاطمه زهرا ـ سلام الله علیها ـ مجروح شد و بعداً به شهادت رسید.

کلام ایام - 185، بازگشت ودیعه قدسی
بخوانید

حکومت جامعه برای جلوگیری از قیام مردم و ابراز مخالفت آنها به آن رفتارهای سیاسی ضددینی، رنگ دینی می زد و آنها را تحت پوشش حکومت دینی انجام می داد. در حالیکه اقلیت اهل فکر و علم و شعوراجتماعی و دیندار حقیقی از اوضاع بوجود آمده بشدت ناراضی بودند و آن رفتارهای حکومت را رفتارهای ضد دینی تلقی می کردند، اما قدرت مخالفت و قیام علیه حکومت را درخود نمی دیدند. و اما عامه مردم هم یا تحت تأثیر فریبکاریهای حکومت قرار می گرفتند و یا بطورکلی نسبت به حوادث بی اعتناء بودند و به زندگی عادی روزمره خود اشتغال داشتند.

در چنان وضعیتی حضرت صدیقه طاهره، فاطمه زهرا ـ سلام الله علیها ـ برای حفظ ارکان دین خدا و ادامه استقرار قرآن مجید دست به یک اقدام فرهنگی جهاد گونه زد و آن عبارت بود از «استیضاح» حکومت و روشن کردن حقایق برای مردم و بالخصوص برای آیندگان.

 حضرت صدیقه طاهره در بین گروهی از بانوان از خاندان خود در مسجد پیامبر خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ حضور یافت و پرده ای بین آن حضرت و بانوان همراه و جمع حاضر در مسجد نصب شد و آن حضرت در آن اجتماع خطابه ای ایراد کرد و با آن خطابه حکومت را مورد استیضاح قرار داد و مشروعیت کاذب آن را علنی ساخت و حساب دین خدا را با رفتارهای حکومت جدا کرد.

ما قبلاً بعضی از عبارات آن خطبه جلیل باشکوه را در مقالات مربوط به سیره شریف آن حضرت مورد بحث و تحلیل قرار دادیم. اما در این نوشتار می خواهیم یک تحلیل کلی درباره اصل آن و محورهای مباحث آن و موقعیت علمی و عقیدتی آن بعمل آوریم و در ادامه این مباحث و در شماره های بعدی امیدواریم توفیق شرح و تفسیر و تحلیل مجموع این خطبه از طرف خدای سبحان حاصل شود و به آن اقدام نمائیم.

محورهای اصلی مطالب خطبه شریف و بعضی از نکات مهم و حکمت بیان آن و زمینه های فرهنگی و اجتماعی مربوط به آن را تحت چند عنوان ذکر می کنیم و بعد به توضیح و تحلیل فشرده ای درباره آنها می پردازیم:

۱ ـ تقسیم اولیه و اصلی درباره مطالب خطبه شریف

۲ ـ معرفی ارکان اصلی معارف دین خدا و احکام آن

۳ ـ معرفی صورت تقلبی و ساختگی از دین خدا

۴ ـ ضرورت استمرار آموزشها برای پیروان دین خدا

۵ ـ اکتفاء عامه مردم به فواید ظاهری و فوری و آنی معارف و احکام دین خدا

۶ ـ جهاد برای انتشار معارف و حقایق دین خدا و استقرار آن در جوامع انسانی

۷ ـ جهاد برای حفاظت از ارزش ها و فضائل دین خدا و بقای سلامت آن.

تقسیم اولیه و اصلی درباره مطالب خطبه

مطالب خطبه شریف در سطح کلی به دو قسم تقسیم می شود و آن دو عبارتند از معرفی چهره حقیقی و اصلی «دین خدا» و دیگری معرفی یک صورت تقلبی و ساختگی از آن.

خطبه حضرت صدیقه طاهره، فاطمه زهرا ـ سلام الله علیها ـ با توحید خدای سبحان و ذکر نعمت های او به بندگان شروع شده بطوریکه آن وجود قدسی کلام خود را با عبارت ذیل آغاز کرده و فرمود:

«اَلْحَمْدُلِلَّهِ عَلي ما اَنْعَمَ، وَ لَهُ الشُّكْرُ عَلي ما اَلْهَمَ.. » ما بخواست خدا ترجمه و شرح عبارات خطبه را در مقالات بعدی ذکر خواهیم کرد.

و فرمود:

«و أشْهَدُ أنْ لا إلهَ إلَا اللّهُ وَحْدَهُ لا شَريكَ لَهُ»

بعد از توحید پرودگار عالمیان موضوع رسالت رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ مورد تذکر قرار گرفته و می فرماید:

« وَ أَشـْهـَدُ أَنَّ مـُحـَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ… »

در این بخش از خطبه شریف، حکمت بعثت آن وجود قدسی به مقام نبوت و رسالت و زمینه های اجتماعی و عقیدتی آن و ضرورت آن بعثت، جایگاه آن در نظام عالم آفرینش مورد توجه قرار گرفته و عصاره و فشرده ای از اهداف آن بعثت مبارک  و در هم شکستن ارکان اصلی بناهای شرک و بت پرستی و برقرار کردن نظام مقدس و مبارک توحید و خداپرستی بیان شده است.

در بخش دیگری از خطبه اشاره ای شده به مقام و موقعیت و جهاد امیرالمؤمنین امام علی بن ابیطالب ـ علیه السلام ـ و حمایت فداکارانه آن حضرت در انتشار دین خدا و حمایت از آن و استقرار ارکان آن و نقش بی نظیر آن وجود مبارک در یاری رسول اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ و کمک و امداد شگفت انگیز او برای تحقق اهداف رسالت.

در خطبه شریف توصیف امیرالمؤمنین علی ـ علیه السلام ـ متصل به توصیف رسول الله ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ شده و ذکر اوصاف شریف او با ذکر موضوع عنوان «برادری» معنوی او نسبت به رسول الله ـ صلی الله علیه و آله وسلم ـ شروع شده و می فرماید:

« فَإنْ تَعْزُوهُ وَ تَعْرِفُوهُ تَجِدُوهُ أبی دُونَ نِسائِكُمْ وَ أخَا ابْنِ عَمّی دُونَ رِجالِكُمْ»

و در ادامه کلام شریف اشاره ای فرموده به تحقق و جریان اراده و مشیت خدای سبحان از ناحیه رفتارهای رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ و امیرالمؤمنین ـ علیه السلام ـ بطوریکه می فرماید:

«كُلَّمَا أَوْقَدُوا نَارًا لِلْحَرْبِ أَطْفَأَهَا اللَّهُ» [المائده/۶۴] أَوْ نَجَمَ قَرْنُ الشَّيْطانِ أَوْ فَغَرَتْ فاغِرَةٌ مِنَ الْمُشْرِكينَ قَذَفَ أَخاهُ فی لَهواتِها

در خطبه مبارک توصیفاتی از کتاب آسمانی یعنی قرآن مجید بعمل آمده و ذکری از قیامت و زندگی اخروی و ملائکه.

یعنی: مجموعاً اصول عقاید دینی در این خطبه با رعایت جهات مختلف  اخلاق دینی و رعایت ایجاز مناسب بیان شده است.

در اینکه چرا در خطبه شریف به ذکر عقاید اصلی دینی پرداخته شده و خطبه هم ظاهراً خطاب به جمعیت مؤمنان خوانده شده و آنها افرادی بودند سالها تحت آموزشهای رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله وسلم ـ قرار داشتند و با قرآن مجید و آیات آن غالباً آشنا بودند. در شماره بعدی ـ ان شاء الله تعالی ـ مورد بحث قرار خواهد گرفت. همچنین در بخش های مربوط به شرح و تفسیر مجموع عبارات خطبه نکات عقیدتی و علمی مهمی ذکر خواهد شد.

الیاس کلانتری

۱۴۰۰/۱۰/۱۸

برچسب ها
دکمه بازگشت به بالا
بستن