کلام ایام – ۲۱۳، شب قدر و همراهی با ملائکه

بخش سوم

توجه به مقام و موقعیت خاص حجت های پروردگار عالمیان در شب قدر

رهبران آسمانی اعم از پیامبران خدا و امامان معصوم ـ علیهم السلام ـ بعنوان اوصیاء پیامبر خاتم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ دارای مقامات رفیع قدسی و علم و قدرت خاص فوق عادی هستند. آن ذوات مقدسه تحت آموزش ها و تربیت خاص پرودگار عالمیان قرار داشتند.و این موضوع در مورد وجود مبارک پیامبر خاتم حضرت محمد ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ و اوصیاء آن بزرگوار یعنی امامان معصوم ـ علیهم السلام ـ در مرتبه ای خاص تحقق یافته است.

 ما فعلاً و از روی ناچاری و با توجه به وقت اندک از توصیف تفصیلی مقامات اختصاصی حجت های پرودگار عالمیان و ذوات مقدسه معصومین ـ علیهم السلام ـ خودداری می کنیم اما جهت حصول منظور و مراد اصلی از طرح این مباحث، به بعضی از اوصاف و مقامات آن ذوات مقدسه اشاره ای می کنیم:

حجت های پروردگار عالمیان و صاحبان مقام عصمت و امامت در مقامات بسیار رفیعی از ارتباط با خداوند ـ جلّ جلاله ـ قرار دارند و بطوریکه احاطه علمی به مقامات و علوم و فضائل اخلاقی و کرامات انسانی و قدرت های روحی آن ذوات مقدسه برای انسانهای عادی امکان پذیر نیست یعنی کمالات وجودی آنها، بالاتر از قدرت ادراکی عمومی انسانها قرار دارد! لذا لازم است جهت آشنائی با مقامات خاص آنها سراغ کلام خود آنها برویم . ما قبلاً در مقالاتی به مناسبت ولادت  امام رضا ـ علیه السلام ـ و ذکر و توضیح سخنانی از آن وجود مبارک چند مورد از احادیث نقل شده از آن بزرگوار در این زمینه را ذکر و مورد بحث و توضیح قرار دادیم ^(۱) و در این مقاله بخشی از آن مباحث را ذکر می کنیم:

«از امام رضا (علیه السلام ) نقل شده است که فرمود:

««للإمامِ عَلاَماتٌ : أنْ يَكونَ أعْلَمَ النّاسِ، و أحْكَمَ النّاسِ ، و أتْقَى النّاسِ ، و أحْلَمَ النّاسِ ، و أشْجَعَ النّاسِ ، و أسْخَى النّاسِ ، و أعْبَدَ النّاسِ»^(۲) یعنی برای امام (علیه السلام) نشانه هائی است ]از آن جمله است که[ او داناترین انسان ها است و بهترین آن ها در حکم کردن و متقی ترین انسان ها و بردبارترین انسان ها و شجاع ترین انسان ها و سخی ترین انسان ها و خالص ترین آن ها در عبادت.

در این قطعه از کلام امام رضا (علیه السلام) در توصیف امام به صفاتی اشاره شده است که انسان های دیگر هم در اصل آن اوصاف و در مرتبه ای نازل تر با امام مشارکت دارند. اما امام (علیه السلام) آن اوصاف را در مرتبه ای متعالی و بسیار برتر دارد مثل اینکه امام داناترین انسان هاست، یعنی بین انسان های عادی هم عده ای عالم وجود دارد، اما علم امام در مرتبه ای متفاوت از دانشمندان عادی قرار دارد و نوعی از آن علم از غیر طریق اکتساب در وجود امام (علیه السلام) قرار می گیرد. یعنی از طریق نوعی وحی و به آن «علم لدنّی» گفته می شود. یعنی علم امام از دو طریق حاصل می شود؛ یکی از طریق متعارف بین انسان ها مثل دیدن، شنیدن و مطالعه در نوشته ها و تعقّل به طور متعارف.

دیگری از طریق نوعی وحی که به امام القاء می شود و این نوع علم اختصاص به حجت پروردگار عالم دارد یعنی فقط به پیامبران و ائمه معصومین (سلام الله علیهم اجمعین) داده می شود و انسان های دیگر و دانشمندان عادی فاقد استعداد لازم برای دریافت آن هستند.

امام (علیه السلام) هم، به جهت داشتن زمینه و استعداد فوق عادی و هم از ناحیه داشتن آن علم اختصاصی یعنی «علم لدنّی»، طبعاً داناترین انسان ها خواهد بود. بطور کلی علم امام، به عوالم وجود و همه موجودات و اوصاف ظاهری و باطنی آن ها احاطه دارد و این علم به جهت رهبری و ارشاد انسان ها در همه جهات زندگی به امام عطا شده است. و انسان های دیگر در مسیر زندگی دنیوی و در جهت رسیدن به مقصد آفرینش به علم امام (علیه السلام) احتیاج دارند.

در سیره شریف امامان معصوم (علیهم السلام) مشاهده می شود که گاهی آن ها کلامی را اظهار کرده اند که ظهور و تحقّق آن صدها سال بعد واقع شده است. گاهی از علومی خبر داده اند که در زمان حیات خود آن ها خبر و نشانه ای از آن علوم وجود نداشت و در ده ها و یا صدها سال بعد آن نوع از علوم، ظاهر شده و به جریان افتاده است.

مثل اینکه از امام صادق (علیه السلام) کلامی در توصیف شهر تهران و مساجد آن و رفتارهای مردم آن و ساختمان های آن در آخر الزمان نقل شده است؛ در حالیکه در زمان حیات آن بزرگوار چنین شهری وجود نداشته است و در زمان های اخیر این شهر به وجود آمده است.

و یا اینکه از آن حضرت نقل شده است که وقتی امام عصر (علیه السلام) ظهور کند، مردم دنیا در همه جا و در محل زندگی خود، او را خواهند دید و صدایش را خواهند شنید، حتی زن های پشت پرده- یعنی در داخل خانه های خود- امام در این کلام از وسایل ارتباطی امروزی خبر داده است مثل رادیو، تلویزیون و امثال آن ها. » ^(۳)

و باز آن حضرت در مورد علم و قدرتهای روحی و ارتباط مقام امامت با انسانها و اصلاح امور و اعمال آنها و بطور کلی ارشاد انسانها بسوی مقصد حیات و حوزه رحمت خاصه پروردگار عالمیان می فرماید:

 «اِنَّ الْاِمامَ مُؤيِّدٌ بِرُوحِ الْقُدُسِ وَ بَيْنَهُ وَ بَيْنَ اللهِ عَمُودٌ مِنْ نُورٍ يَرَي فِيهِ اَعْمالَ الْعِبادِ»^(۴) یعنی امام مؤیّد به «روح القدس» است، و بین او و خدا، عمودی از نور وجود دارد، که او در آن عمود نوری اعمال بنده ها را می بیند، و هر زمانی به آن احتیاج پیدا کند جهت راهنمائی، اطلاع می یابد و برای او باز می شود و او علم پیدا می کند، و بعد بسته می شود و دیگر نمی داند. منظور این است که آن علم خاص در وقت نیاز جهت هدایت انسان ها به امام عطا می شود، و وقتی نیاز برطرف شد آن دری که باز شده بود بسته می شود و باز در زمان دیگر که نیاز پیدا شد، همان در به روی امام باز می شود.

در حدیث قبلی بحث در مورد صفاتی بود که مراتب پائین تر آن ها در انسان های عادی هم وجود داشت، اما امام معصوم در مراتب متعالی، دارای آن صفات بود. اما در این حدیث بعضی از اوصاف اختصاصی امام نسبت به انسان های عادی ذکر شده است. امام مؤیّد به روح القدس است. خداوند در مورد پیامبران می فرماید:

«تِلْكَ الرُّسُلُ فَضَّلْنَا بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ مِنْهُمْ مَنْ كَلَّمَ اللَّهُ وَرَفَعَ بَعْضَهُمْ دَرَجَاتٍ وَآتَينَا عِيسَى ابْنَ مَرْيمَ الْبَينَاتِ وَأَيدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ» (البقرة/۲۵۳) در این آیه اشاره شده به اینکه حضرت عیسی بن مریم (علیهما السلام) به وسیله «روح القدس» مورد تأیید خداوند قرار گرفته است .

موضوع تأیید خداوند در مورد حضرت عیسی (علیه السلام) بوسیله روح القدس در چند آیه دیگر قرآن هم ذکر شده است. در مورد وجود مبارک پیامبراکرم (صلّی الله علیه و آله و سلم) هم می فرماید:  

 «قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِنْ رَبِّكَ بِالْحَقِّ» (النحل/۱۰۲) در این آیه هم اشاره ای شده به نزول قرآن به پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) به وسیله روح القدس. در آیات قرآن در مورد معنای تأیید با روح القدس مطلب صریحی گفته نشده، اما معنای لغوی آن، قدرت دادن و تقویت می باشد.

در روایاتی از ائمّه معصومین (علیهم السلام) توضیحاتی در مورد «روح القدس» آمده است. از جمله روایاتی در این زمینه در کتاب شریف کافی- بخش اصول- قرار دارد که جهت روشن شدن موضوع به بعضی از آن ها اشاره ای می کنیم:

الف: جابر جعفی گوید از امام باقر (علیه السلام) درباره علم عالم- یعنی پیامبر و امام- پرسیدم فرمود: ای جابر:

«إنّ في الأنبياءِ و الأوصياءِ خَمسَةَ أرواحٍ ، رُوحُ القُدُسِ ، و رُوحُ الإيمانِ ، و رُوحُ الحَياةِ، و رُوحُ القُوَّةِ، و رُوحُ الشَّهوَةِ، فَبِرُوحِ القُدُسِ ـ يا جابرُ ـ عَرَفُوا ما تَحتَ العَرشِ إلى ما تَحتَ الثَّرى . يا جابرُ إنَّ هذهِ الأربعَةَ أرواحٌ يُصِيبُها الحَدَثانُ إلاّ رُوحَ القُدُسِ فإنّها لا تَلهُو و لا تَلعَبُ»^(۵) یعنی در پیامبران و اوصیاء (امامان معصوم) ]علیهم السلام[ پنج روح وجود دارد و آن ها عبارتند از روح القدس، و روح الایمان، و روح الحیاة، و روح القوه، و روح الشهوه، اما با روح القدس، آن ها علم پیدا می کنند به تمام آنچه تحت عرش تا تحت خاک قرار دارد، سپس فرمود: ای جابر این چهار تا، ارواحی هستند که آسیب پذیرند، اما روح القدس لهو و لعب ندارد.

 امام باقر (علیه السلام) در این روایت به کارائی و خواص و آثار روح القدس اشاره ای فرموده و آن اینکه پیامبران و امامان (علیهم  السلام) از ناحیه روح القدس به همه اشیاء عالم علم پیدا می کنند. آن حضرت در خواص روح های  دیگر چیزی بیان نفرموده جز یک نکته و آن اینکه روح های چهارگانه امکان دارد دچار آسیب هائی بشوند، مثل اینکه عاملی مقابل آن ها قرار بگیرد و مانع تأثیر آن ها بشود. اما روح القدس آسیب پذیر نیست و حقایق موجود در تمام عالم را برای صاحبش آشکار می کند. ظاهراً علت اینکه امام (علیه السلام) فقط به توصیفی از روح القدس اکتفا فرموده این باشد که مطلوب سؤال کننده همین بود.

ب:در روایت دیگری که از امام صادق (علیه السلام) نقل شده موضوع ارواح پنجگانه و روح القدس مطرح شده، روایت از مفضّل بن عمر نقل شده، او گفته: از امام صادق (علیه السلام) سؤال کردم در مورد علم امام (علیه السلام) نسبت به اقطار زمین در حالی که او در داخل خانه اش قرار دارد و پرده اطاق آویخته است. امام (علیه السلام) فرمود:

«يَا مُفَضَّلُ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى جـَعَلَ فِى النَّبِيِّ ص ‍ خَمْسَةَ أَرْوَاحٍ… رُوحُ الْقُدُسِ فـَصـَارَ إِلَى الْإِمـَامِ وَ رُوحُ الْقـُدُسِ لَا يـَنـَامُ وَ لَا يَغْفُلُ وَ لَا يَلْهُو وَ لَا يَزْهُو وَ الْأَرْبَعَةُ الْأَرْوَاحِ تَنَامُ وَ تَغْفُلُ وَ تَزْهُو وَ تَلْهُو وَ رُوحُ الْقُدُسِ كَانَ يَرَى بِهِ»^(۶) یعنی خداوند- تبارک تعالی- در پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) پنج روح قرار داد… و روح القدس که با آن نبوّت را حمل کرد، و وقتی پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) از دنیا رفت، روح القدس به امام منتقل شود. و روح القدس دچار خواب و غفلت و لهو و تکبّر نمی شود، اما ارواح چهارگانه در معرض خواب و غفلت و تکبّر و لهو قرار می گیرند، و ]امام[ با روح القدس ]حقایق[ را می بیند و دریافت می کند.

امام صادق (علیه السلام) در کلام نورانی خود به ارواح پنجگانه و کارائی و خواص آن ها اشاره کوتاهی کرده و در مورد روح القدس وصف بیشتری ذکر فرموده، چون اصل سؤال و بحث هم در مورد همان بوده، و ما جهت رعایت اختصار به ذکر روح القدس و اوصاف آن اکتفا کردیم. حاصل بحث این شد که امام مثل پیامبر دارای روح خاصی به نام «روح القدس» می باشد و از ناحیه داشتن آن، به همه حقایق عالم علم پیدا می کند. و طبعاً چنین انسانی قدرت هدایت انسان ها را در جهات مختلف زندگی خواهد داشت و انسان ها به علم او احتیاج مستمر و مبرمی دارند و بدون راهنمائی امام معصوم (علیه السلام) قطعاً دچار مشکلات عظیم در زندگی دنیوی خواهند شد و مسیر آن ها به مقصد مطلوب حیات در آخرت منتهی نخواهد شد. ادامه بحث در مورد این بخش از کلام امام رضا (علیه السلام) إن شاء الله دربخش بعدی خواهد آمد»

محل نزول ملائکه در شب قدر

در آیات قرآن مجید تصریحی در مورد محل نزول ملائکه نشده و فقط اشاره ای به حکمت نزول آنها و ارتباط آن حادثه با تقدیرات مربوط به انسانها شده است. اما در احادیث نقل شده از وجود مبارک رسول اکرم ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ و ائمه معصومین ـ علیهم السلام ـ تصریحات زیادی در این موضوع به عمل آمده است. در این بخش قطعه ای از مقالات قبلی را عیناً نقل می کنیم:

«آنچه از مجموع روایات مربوط به شب قدر بر می آید این است که ملائکه در زمان رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) به حضور آن حضرت نازل می شدند و بعد از رحلت آن بزرگوار به حضور حجت پروردگار عالم یعنی امام معصوم هر زمان و در زمان ما وجود مبارک امام عصر حضرت مهدی – عجّل الله تعالی له الفرج – نازل می شوند، و تقدیرات زندگی انسان ها را به حضور شریف آن حضرت عرضه می کنند و آن بزرگوار آن تقدیرات را امضاء می فرماید. لازم به ذکر است که مراد از عرضه تقدیرات به حجت پروردگار عالم و امضاء آنها از طرف آن وجود مبارک معنای متعارف و عادی این تعبیرات نیست و بلکه معنای خاصی از آنها مورد نظر می باشد. یعنی این موضوع و این حادثه شبیه به آنچه در عرف زندگی انسانها به طور عادی و معمولی جریان می یابد نیست. توضیح اینکه در اجتماعات انسانی به طور متعارف در سازمانها و ادارات مختلف متصدیان امور تصمیماتی می گیرند و مقرراتی را وضع می کنند و آئین نامه هائی را تصویب می کنند و صورت تنظیم و مرتب شده آنها را به یک حاکم مثل پادشاه، و رئیس یک مملکت یا یک وزیر و یا مقامات دیگر ارائه می دهند و او با نوشتن کلماتی و یا شبیه به آن مثل مهر زدن و کشیدن خطوطی آن را امضاء می کند، حتی به خطوطی که انسانها در این زمینه انتخاب کرده و به خود اختصاص داده اند، در عرف زندگی آنها «امضاء» گفته می شود، مثلاً می گویند این امضاء فلانی است و این امضاء من است و این امضاء شخص دیگری است و امثال آنها. اما در اصل باید گفته شود: این علامتِ امضاء فلانی است! یعنی خط و علامت خاصی که یک شخص در نامه ها و اسناد و امثال آنها ایجاد می کندو یا مهری که بر آنها می زند، علامت امضاء اوست. و مراد از امضاء تصویب یک مطلب و تأیید و قبول آن و دستور اجرای آن است.

پس وقتی گفته می شود که ملائکه تقدیرات زندگی انسانها را به حضور حجت خداوند عرضه می کنند و آن حضرت آنها را «امضاء» می فرماید، مراد یک کار تشریفاتی از نوع متداول و متعارف نیست! و به طورکلی نزول ملائکه و تقدیر امور انسانها و امضاء تقدیرات از طرف حجت پروردگار یک امر تشریفاتی به معنای متعارف نیست. و بلکه این حوادث تماماً حوادث حقیقی و به معنای اصلی آن می باشند.

عوامل مؤثر در تقدیر امور انسانها

در تقدیر امور انسانها با صرف نظر از اراده خداوند به عنوان علت اصلی و علة العلل حوادث و سنت های خداوند ^(۷) سه عامل دخالت دارند و آنها عبارتند از:

الف: خود شخص که تقدیرات در زندگی او جاری می شود

ب: ملائکه و قدرتی که در اختیار دارند

ج: قدرت وجود حجت پروردگار یعنی پیامبر و امام معصوم

یعنی تقدیرات امور انسانها به عوامل متعددی ارتباط پیدا می کند که در اصل و رأس آنها سنت های پروردگار و قوانین و اراده او قرار دارد، و بعد موقعیت خود انسانها و اعمال و رفتارهای آنها در این موضوع دخالت دارد و از جهت دیگر مأموریت ملائکه و قدرتی که خداوند به آنها عطا می کند و سرانجام قدرت عظیم وجودی حجت خدا و علم خاص او و قدرت ایمان او که خداوند در وجود او قرار داده است.

در شب قدر قدرت ملائکه و قدرت عظیم حجت خداوند، اعمال حسنه صادر شده از بنده ها را تقویت می کند و آنها را رشد می دهد، همچنانکه آفتاب با نور و حرارت عظیم خود موجب رشد گیاهان و درختان و جانداران و انسانها می شود.

همچنین قدرت ملائکه و حجت پروردگار، موجب پاکسازی روح انسان از آلودگی گناهان و جاری شدن آب زلال رحمت خداوند به فضای زندگی انسانها می شود.

تقدیر امور و تفریق آنها در شب قدر

در سوره قدر فرمود:

« تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ» یعنی در این آیه فقط به نزول ملائکه و روح با اذن پروردگار برای هر امری یعنی تمامی امور اشاره شده و آیه کریمه – در ظواهر الفاظ – به نوع امور و اینکه چه کاری در مورد آنها تحقق خواهد یافت، اشاره ای ندارد. اما در سوره دخان فرمود:

«فِيهَا يفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ» یعنی: در آن شب هر امر حکیم ] به هم پیوسته و به صورت مجموعه متصل به هم [ از هم تفکیک می شود و فیصله می یابد. اینکه مراد از «امر حکیم» و تفریق و تفصیل آن به چه معنا است، احتیاج به بحث مفصل بسیار دقیق قرآنی و کلامی و فلسفی دارد و ما فقط اشاره ای اجمالی به آن خواهیم داشت، بدون تفصیل و توضیح بیشتر و جهت اینکه موضوع – اگرچه صورت اجمالی آن – در اذهان جای بگیرد، این اشاره را با مثالی همراه می کنیم:

فرض می کنیم در یک منطقه طبق پیش بینی های قطعی باران شدید پر حجمی نازل خواهد شد. ساکنان آن منطقه هم منتظر آمدن باران هستند، و شدیداً به آن نیازمندند. وقتی نزول باران شروع شده انسانها به اشکال و روش های مختلف اقدام به بهره برداری از آن می کنند. گروهی از تماشای آمدن باران و تنوعی که از این جهت به وجود آمده، لذت می برند. گروهی مقابل آن قرار می گیرند و در نتیجه بدن و لباس آنها شسته می شود و از آمدن باران در این حد بهره برداری می کنند. گروهی از پاک شدن هوا و فضای زندگی مثل حیاط خانه و کوچه ها و خیابان ها و درختان لذت می برند، گروهی از انسانها هم ظروف تمیزی را که قبلاً آماده کرده اند، مقابل باران قرار می دهند و برای مصارف مختلف آب باران را ذخیره می کنند. اما بعضی از انسانها سطح بهره برداری خود را از این آب پر حجم باران بالاتر می برند، مثلاً زمین زراعی و باغ خود را برای زراعت گیاهان و گلها و درختان آماده می کنند و بذر گیاهانی را در زمین اصلاح و آماده شده می پاشند و یا نهال هائی را در آن می کارند و یا جریان عظیم آب باران را به گودال هائی که برای ذخیره آب آماده کرده اند و یا سد هائی که قبلاً ساخته اند، هدایت می کنند. یعنی انسانها به لحاظ نحوه فعالیت و نوع آمادگی خود از نزول باران پر حجم و جاری شدن آب در نهرها و رودخانه ها بهره برداری می کنند. ما با توجه به این مثال می توانیم بگوئیم که از اراده خداوند نزول رحمتی برای عالم دنیا و فضای زندگی انسانها مقدر می شود؛ اما آن شب این مجموعه رحمت و برکات به تناسب موقعیت انسانها و وضعیت آنها تفکیک می شود و به فضای زندگی آنها جاری می شود، و آمادگی انسانها و وسائلی که تهیه کرده اند در میزان بهره مندی آنها مؤثر خواهد بود.» ^(۸)

اشاره ای به مقام امیر المؤمنین علی ـ علیه السلام ـ و حادثه شهادت او

در شب های قدر به دو علت لازم است وجود مبارک امیرالمؤمنین علی ـ علیه السلام ـ و سیره شریفش مورد توجه قرار بگیرد! یکی : ارتباط شب قدر با مقام و موقعیت امام (علیه السلام )

دومی:حادثه شهادت امام ـ علیه السلام ـ در شب های قدر.

ارتباط مقام امام امیر المؤمنین علی (علیه السلام ) با شب های قدر

در مباحث قبلی اشاره ای شد به اینکه ملائکه در شب قدر در زمان حیات رسول اکرم ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ به حضور آن حضرت نازل می شدند و تقدیرات زندگی انسانها و انتقال مراتب عظیم از رحمت پروردگار عالمیان به فضای زندگی انسانها و با شفاعت آن حضرت امضاء می شد.

اما بعد از رحلت رسول اکرم ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ این مقام و موقعیت به خلفای حقیقی آن حضرت یعنی:امامان معصوم ـ علیهم السلام ـ منتقل شد و در هر سال در شب قدر ملائکه به حضور امام و حجت آن زمان نازل می شدند و در رأس سلسله جلیله امامت، وجود مبارک امام امیر المؤمنین علی ـ علیه السلام ـ قرار داشت. و در زمان ما هم ملائکه به حضور امام عصر حضرت حجة بن الحسن العسکری یعنی:«بقیة الله» ـ علیه السلام ـ نازل می شوند.

ذوات مقدسه ائمه معصومین ـ علیهم السلام ـ توجه خاصی به سوره مبارکه قدر داشتند و یکی از اعمال ممتاز ماه مبارک رمضان بالخصوص در شب های قدر و در رأس آنها شب بیست و سوم، تلاوت زیاد «سوره قدر» است که مورد سفارش و توصیه مؤکّد قرار گرفته است! و در روایات ائمه اهل بیت (علیهم السلام ) در تمام روزهای ماه مبارک رمضان وقت سحر و افطار، تلاوت این سوره مبارکه توصیه شده است! از آن بزرگواران نقل شده است که جهت اثبات مقام خلافت امیرالمؤمنین علی ـ علیه السلام ـ از سوره قدر استفاده شود. چون هیچ کس نمی تواند ادعا کند که بعد از رحلت رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ ملائکه حضور شخصی غیر از امام علی ـ علیه السلام ـ نازل می شدند. یعنی قطعاً و طبعاً نه غاصبان حق حکومت و ولایت امیر المؤمنین علی ـ علیه السلام ـ  می توانستند چنین ادعائی بکنند و نه هیچ یک از طرفداران آنها! و این موضوع احتیاجی به اثبات ندارد!! و بعضی از مخالفان امیرالمؤمنین علی ـ علیه السلام ـ غاصبان حق او هم سعی می کردند توجهات مردم را از این سوره بسیار جلیل منصرف کنند و آن کمتر مورد توجه قرار بگیرد!

ما بخواست خداوند در روزهای بعدی و ادامه این ماه مبارک بحث در مورد شخصیت قدسی امیرالمؤمنین علی ـ علیه السلام ـ و حادثه شهادت آن بزرگورا را ادامه خواهیم داد و نمونه هائی از کلام شریف او را با شرح و توضیحی فشرده ذکر خواهیم کرد. اما فعلاً در انتهای این بخش از مقالات اشاره ای می کنیم به موضوع بهره برداری مناسب از شب قدر ـ از ناحیه توجه به موقعیت خاص آن و این موضوع کلی را در چهار نکته خلاصه می کنیم و آنها عبارتنداز:

۱ـ جریان رحمت و برکات عظیم پروردگار عالمیان

۲ـ بهره برداری از قدرت و کمالات عطا شده به حجت های پروردگار عالمیان

۳ـ بهره برداری از قدرت ملائکه بصورت عادی و بصورت خاص در شب های قدر

۴ـ نحوه ارتباط با جریان عظیم رحمت و برکات خداوند در شب قدر

جریان رحمت و برکات عظیم پروردگار عالمیان

قبلاً اشاره ای شد به اینکه رحمت خداوند و برکات او به دو طریق بسوی انسانها جاری می شود، یکی بصورت عادی و شناخته شده و متداول! اگر بخواهیم در این زمینه به مثالی متوسل شویم می توانیم آن نوع جریان رحمت را به موضوع تنفس مستمر و دائمی انسان و جانداران دیگر تشبیه کنیم: توضیح اینکه نیاز بدن انسان وادامه حیات جانداری او به اکسیژن بسیار زیاد و اضطراری است! بطوریکه در شرایط عادی انسان در هر دقیقه چند بار احتیاج به تنفس و دریافت این ماده بسیار ضروری حیاتی دارد. و نیاز به آن در حدی است که اراده خداوند عمل تنفس را با روشی الزامی و بدون دخالت خود جاندار انجام می دهد اما نیاز به مواد غذائی و آب و خوابیدن مثل تنفس نیست و انسان در طول شبانه روز یک بار یا دو بار یا مقداری بیشتر به آن نیازمند است، لذا مقداری اختیار در این زمینه در وجود او قرار گرفته است.

اما نیاز به مسکن مناسب و بعضی از لوازم زندگی مثل یک مرکب و دارائی های بیشتر و مسافرت و امثال آنها صورت دیگری دارد. لذا اختیار بیشتری در زمینه کسب آنها به انسان واگذار شده است.

در شب قدر غیر از رحمت و برکات عمومی خداوند امواج عظیمی از آنها در فضای زندگی انسانها جریان می یابد و لازمه دریافت آنها اتصال به پروردگار عالمیان و جریان رحمت او است از طریق «ذکر الله کثیر» لذا در این شب ها که احتمال شب قدر بودن آنها تقریباً قطعی است بالخصوص در شب بیست و سوم توصیه زیادی به تلاوت قرآن و دعا و استغفار و انجام اعمال مخصوص شده است.

بهره برداری از قدرت و کمالات عطا شده به حجت های پروردگار عالمیان

حجت های پرودگار عالمیان ـ بطوریکه مورد اشاره قرار گرفت ـ دارای ظرفیت عظیمی برای دریافت علم و رحمت و برکات خداوند می باشند. اتصال و ارتباط آنها با پروردگار عالمیان و قدرت بی پایان او در حد فوق تصور و محاسبه انسانهای عادی قرار دارد. آن بزرگواران در عمر دنیوی خود بطوریکه برای عموم انسانها روشن شده جهت آسایش انسانها و در مسیر کمک به آنها حتی ارشاد مخالفان خود و اصلاح امور زندگی آنها فعالیت داشتند، آن هم فعالیتی فوق حد قدرت و توان بدنی و روحی، و حتی حق حیات خود را هم در مسیر کمک به انسانها و معرفی صورت حقیقی دین خدا به کار می بستند. در شب قدر تمام قدرت عظیم مقام امامت جهت اصلاح زندگی انسانها بالخصوص اهل ایمان و نجات آنها از بلاها و گرفتاریها بالخصوص بلاهای عالم آخرت به جریان می افتد. قدرت های وجودی امام معصوم در شب قدر عامل رشد اعمال انسانها و دارائی های آنها می شود همچنانکه  تابش آفتاب و نور و حرارت آن و نزول باران موجب رشد گیاهان و درختان وعموم جانداران و انسانها می شود

بهره برداری از قدرت ملائکه بصورت عادی

در مورد قدرت ملائکه و حیطه فعالیت آنها بحث لازم به میان آمد و ما به همان مقدار اکتفاء می کنیم. و متذکر این موضوع می شویم که استفاده از قدرت ملائکه نازل شونده در شب قدر با اقتدار لازم و مأموریت اختصاصی آنها احتیاج به زمینه مناسب در انسان دارد که با بیداری در شب قدر و اشتغال به ذکر الله بصورت های خاص سفارش شده در آنها حاصل می شود و اشاره ای به این مطلب آخرین بخش از این مقاله را به خود اختصاص خواهد داد.

نحوه ارتباط با جریان عظیم رحمت و برکات خداوند در شب قدر

بعد از همه این مباحث به موضوع نحوه ارتباط با جریان رحمت و برکات خاص شب قدر اشاره ای می کنیم و آن اینکه: رحمت و برکات و  بطور کلی نعمت های خداوند در جهات معینی در عالم جریان می یابد و ما آنها را «مجاری رحمت خداوند»  نامیدیم و انسان جهت استفاده از آن جریانات بالخصوص در زمانها و شرایط خاص لازم است آن مجاری را شناسائی کند و سراغ آنها برود و جهت بهره برداری جریان عظیم خداوند و قدرت وجودی حجت های او و در زمان ما وجود مبارک خاتم اوصیاء و ذخیره خداوند برای اصلاح امور عالمیان و برقراری نظام دین توحیدی، امام عصر حضرت مهدی موعود ـ صلوات الله و سلام علیه و علی آبائه الطاهرین ـ لازم است با آن وجود مبارک در ارتباط روحی مناسب قرار بگیرد.

هم حجت های خداوند ـ جلّ جلاله ـ  هم ملائکه مقرب در مقام قرب و فضای ذکر الله کثیر استقرار دائمی دارند، و انسانها می توانند با تطهیر روح خود و انجام اعمالی خاص در مسیر ارتباط با آنها قرار بگیرند. لذا لازم است انسان خود را برای چنین شبی با جلالت و عظمت و برکات بی پایان آماده کند! اول و قبل از همه چیز از خداوند و رحمت بی انتهای او تقاضا کندکه او را موفق به اعمال خاص شب قدر کند و دیگر خود او با امیدواری  و سعی کامل اعمال خاص سفارش شده برای شب قدر را انجام دهد.

اصلی ترین راه های سفارش شده برای رسیدن به فضائل خاص شب قدر عبارت است از: تلاوت کلام خدا بالخصوص سوره قدر در دفعات زیاد و سوره های «عنکبوت» و «روم» و «دخان»   

توبه از گناهان و استغفار زیاد.

بیداری تا اذان صبح.

ذکر الله کثیر مثل خواندن دعای مشهور جوشن کبیر و دعاهای دیگر سفارش شده.

زیارت حضرت سید الشهداء امام حسین ـ علیه السلام ـ  چه در حرم شریف و چه از راه دور.

کمک به نیازمندان.

تکریم والدین و خوش رفتاری با افراد خانواده و ملاطفت با آنها.

دعا و استغفار برای مؤمنین اعم از آنهایی که در قید حیات هستند و یا به سفر آخرت رفته اند.

این بنده حقیر و همکاران هم از همگان تقاضای دعا واستغفار داریم وامیدواریم همه شما و ما در چنین شبی مشمول شفاعت رسول اکرم ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ و امیر المؤمنین امام علی و همه ذوات مقدسه معصومین ـ علیهم السلام ـ قرار بگیریم.

۱۳۹۷/۳/۱۷

پاورقی ها:

۱ـ وب سایت حکمت طریف، کلام ایام، مقالاتی تحت عنوان:«ولادت امام رضا (علیه السلام ) در چهاربخش با شماره های ۷۸ـ ۷۹ـ ۸۰ ـ ۸۱ ـ ۸۲

۲ـ  عیون الاخبار الرضا، شیخ صدوق، موسسه انتشاراتی پیام علمدار، قم ، ج ۱، ص ۱۸۷

 3ـ کلام ایام ۸۰

۴ـ عیون اخبار الرضا، شیخ صدوق، موسسه انتشاراتی پیام علمدار، قم ، ج ۱ ،ص ۱۸۸

۴ـ وب سایت حکمت طریف، کلام ایام ـ ۱۴۲، «شب قدر کنار ملائکه»

۵ـ اصول کافی ، کتاب الحجة باب « فیه ذکر الارواح التی فی الائمه علیهم السلام » ح ۳، ( چاپ انتشارات علمیه اسلامیه ج۲، ص ۱۶)

۶ـ همان ج ۳، ص ۱۷

۷ـ کسانی که طالب این مبحث بسیار دقیق هستند، می توانند به تفسیر المیزان آیات سوره دخان مراجعه کنند.

۸ ـ کلام ایام ۱۴۲ـ «شب قدر کنار ملائکه»