کلام ایام – ۱۱۸، برکات ولادت حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها

برکات ولادت حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها)

بخش سوم

کلیات

*نیاز اصحاب پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) به آموزش معارف دینی.

*مخاطبان اولیه خطبه حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) چه کسانی بودند؟!

*پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) علاوه بر یاد دادن آیات قرآن مسئولیت های دیگری در جامعه دینی داشت.

*آیا آموزش های رهبران آسمانی چیزی غیر از معانی قرآن مجید است؟!

*انسان ها بطور دائم علاوه بر ظواهر آیات قرآن به آموزش های رهبران آسمانی نیاز دارند.

**********

در بخش اول و دوم این سلسله مقالات بعضی از آثار و نتایج جهاد علمی و فرهنگی حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) مورد بحث قرار گرفت، و در این بخش به بعضی دیگر از موارد اساسی در این زمینه اشاره ای می کنیم و بخواست خداوند بعداً این مباحث در سلسله مقالات مربوط به توضیح و تفسیر خطبه حضرت فاطمه (سلام الله علیها) تحت عنوان:

«معارف دین توحیدی در کلام حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها» در بخش کلام ایام ادامه خواهد یافت.

۴-این خطبه چند روز بعد از رحلت وجود مبارک پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) در مسجد آن حضرت خطاب به مؤمنان بیان شده است. عده زیادی از مخاطبان اولیه این خطبه کسانی بودند که سال های طولانی با پیامبر خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) مصاحبت داشتند و آیات قرآن مجید را از شخص آن حضرت دریافت می کردند و سخنان زیادی از آن بزرگوار در توضیح و تفسیر آیات قرآن شنیده بودند. بطور کلی مخاطبان این خطبه مدت های طولانی تحت آموزش مستقیم پیامبر خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) قرار داشتند، و طبعاً از آموزش های دینی بالخصوص آیات قرآن و معانی آن ها بی اطّلاع نبودند! اما در عین حال از ظواهر خطبه وجود مقدس حضرت صدیقه طاهره، فاطمه زهرا (سلام الله علیها) بطور آشکار بر می آید که آن بزرگوار در این خطبه به آموزش معارف دین توحیدی در مورد اصحاب پیامبر خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) پرداخته و بعضی از اصول معارف دینی را به آن ها متذکر شده است.

از این رفتار آن بزرگوار روشن می شود که مؤمنان و پیروان دین توحیدی در عین حال که بطور مستمر و بصورت شبانه روزی با آیات قرآن سر و کار دارند و آن ها را تلاوت می کنند و حتی آن هائی که مدت ها تحت تعلیم پیامبر خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) قرار داشته اند هم، به این نوع آموزش آن هم بطور مستمر احتیاج دارند. یعنی صرف ارتباط داشتن با قرآن مجید و تلاوت آن از طرف بعضی از افراد جامعه و چه همه آن ها، به تنهائی برای جریان یافتن اخلاق دینی و عمل به احکام و دستورات خداوند در قرآن مجید کفایت نمی کند.

این تذکر یعنی نیاز به آموزش های مستمر و توصیه های دانشمندان دینی و در رأس آن ها حجت های پروردگار عالم، در قرآن مجید هم بطور مکرر مورد توجه قرار گرفته است. از جمله خداوند می فرماید:

«هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيينَ رَسُولًا مِنْهُمْ يتْلُو عَلَيهِمْ آياتِهِ وَيزَكِّيهِمْ وَيعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ– وَآخَرِينَ مِنْهُمْ لَمَّا يلْحَقُوا بِهِمْ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ» (الجمعة/۲-۳) یعنی: او است آنکه در میان درس ناخوانده ها رسولی از خودشان بر انگیخت ]بطوریکه[ آیات او را بر مردم بطور مستمر می خواند و آن ها را مورد تزکیه قرار می دهد و به آن ها کتاب و حکمت می آموزد، و آن ها قبلاً در گمراهی آشکاری بودند، و همچنین گروه هایی دیگر که هنوز به آن ها نپیوسته اند و او است قدرتمتد حکیم.

قطعاً در این آیه مراد خداوند از تزکیه و تعلیم کتاب و حکمت، کاری علاوه بر تلاوت آیات قرآن است. یعنی صرف تلاوت الفاظ  آیات از طرف رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) بر مردم و دریافت آن ها از طرف مردم و حفظ کردن و بخاطر سپردن آن ها برای آموزش معارف دینی و عمل به آن ها کفایت نمی کند، بلکه انسان ها چه در زمان حیات رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) و چه بعد از رحلت او، احتیاج به آموزش های رهبران آسمانی دارند، و بعد از رحلت پیامبر خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) این آموزش به عهده جانشینان معصوم آن حضرت (صلّی الله علیه و آله و سلّم) یعنی امامان معصوم (علیهم السلام) قرار می گیرد.

حضرت فاطمه (سلام الله علیها) در خطبه شریف خود متذکر این موضوع یعنی موضوع «امامت» و خلافت رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) شده و به آثار امامت و نیاز انسان ها به آن اشاره فرموده است. آن حضرت در این خطبه در خصوص موضوع «امامت» و رهبری آسمانی می فرماید:

«إطاعَتَنا نِظاما لِلمِلَّةِ و إمامَتَنا أمانا لِلفُرقَةِ»^(۱) یعنی: ]خداوند قرار داد[ اطاعت ما را نظامی برای ملت و امامت ما را امانی در مقابل تفرقه.

در حوادث زمان رحلت پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) مشکلات عظیمی در جامعه دینی بوجود آمد که بطور کلی عوامل اصلی آن محرومیت مردم از رهبری آسمانی بود، اما آیات قرآن و معانی ظاهری آن ها در بین مردم برقرار بود. یعنی جریان داشتن آیات قرآن بین مردم و تلاوت مکرر آن ها به تنهائی انسان ها را از مدیریت و علم یک رهبر معصوم آسمانی بی نیاز نمی کند.

۵-آموزش های رهبران آسمانی و در رأس آن ها وجود مبارک پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) چیزی جدا از معارف و علوم قرآن، و علاوه بر آن ها، نیست. یعنی علوم برتر و فوق عادی که رهبران آسمانی برای انسان ها تعلیم می دادند، باز هم از قرآن مجید حاصل شده است. و نوعی از معانی آیات قرآن محسوب می شود. و اینکه: قرآن مجید متضمّن معانی نامحدودی است بطوریکه مراتبی از آن معانی نامحدود در قالب الفاظ آیات و ظواهر آن ها قرار گرفته است، و مراتب دیگر از آن معانی از نوع معانی باطنی است و کشف و درک مرتبه ای و نوعی از معانی باطنی احتیاج به قدرت علمی مقام «عصمت» دارد، یعنی این نوع از معانی قرآن بالاتر از حدّ قدرت فهم عادی انسان ها قرار دارد.

انسان ها بطور دائم به این نوع از علوم وحی و به این نوع از معانی قرآن، که رهبران آسمانی برای آن ها بیان کنند احتیاج دارند. بطور کلی تبیین آیات قرآن به عهده پیامبر خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) و رهبران آسمانی قرار دارد. و در قرآن مجید هم به این حقیقت در آیات متعددی اشاره شده، بطوریکه در مورد نقش وجود مبارک پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) در این زمینه به صراحت می فرماید:

«وَأَنْزَلْنَا إِلَيكَ الذِّكْرَ لِتُبَينَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيهِمْ وَلَعَلَّهُمْ يتَفَكَّرُونَ» (النحل/۴۴) یعنی: و فرستادیم بسوی تو ذکر ]قرآن[ را تا برای مردم تبیین کنی، آنچه را بر آن ها نازل شده، و به امید آنکه آنان بیاندیشند.

پس طبق این آیه و امثال آن، انسان ها به تبیین و توضیح معانی آیات قرآن از طرف پیامبر خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) احتیاج دارند، و در آیات دیگر هم بطور ضمنی و در کلام قطعی پیامبر خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) بطور صریح و مکرر گفته شده است که کلام سایر حجت های خداوند، اعتباری مساوی اعتبار کلام پیامبر خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) دارد و مؤمنان بعد از رحلت پیامبر خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) لازم است به حجت های خداوند و جانشینان حقیقی آن حضرت یعنی امامان معصوم (علیهم السلام) رجوع کنند و رهبری آن ها را بپذیرند و اداره جامعه دینی را به عهده آن ها قرار دهند.

در این بحث به توضیح این چند نکته اکتفا می کنیم و ادامه بحث را در این زمینه- بطوریکه در ابتدا مقاله متذکر شدیم، منتقل می کنیم به مقالاتی که در توضیح و تفسیر عبارات خطبه شریف حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) تحت عنوان: «معارف دین توحیدی در کلام حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها)» خواهد آمد. قابل تذکر است که مقالات مورد نظر سال گذشته از ایام تولد آن حضرت در بخش کلام ایام شروع شد و تاکنون ۶ مقاله از آن ها منتشر شده است.

الیاس کلانتری

۱۳۹۶/۱/۱۹

پاورقی:

۱-خطبه فدکیه، بخش مربوط به حکمت و آثار معارف و احکام دین توحیدی