کلام ایام ـ ۴۹۸، دعوت به ضیافت بهشتی در ماه خدای سبحان

بخش پنجم*

کلیات*

  • آثار و پاداش اکرام یتیمان در ماه رمبارک رمضان.
  • سفارش مجدد درباره کودکان یتیم در خطبه رسول خدا( صل الله علیه و آله وسلم)
  • اوامر خدای سبحان به اهل ایمان درباره کودکان یتیم.
  • عبور از گردنه های خطرناک در عالم برزخ.
  • وظایف اهل ایمان درباره اکرام یتیمان و تشویق و تحریک دیگران برای اطعام مساکین.
  • ارتباط رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ در بهشت با کسانی که سرپرستی یتیمی را بعهده گرفتند.
  • آثار مبارک «صله ارحام» بالخصوص در ماه مبارک رمضان.
  • کلامی از امیرالمؤمنین علی ـ علیه السلام ـ در آثار صله ارحام.
  • کلامی از حضرت صدیقه طاهره ـ سلام الله علیها ـ در آثار و نتایج صله ارحام.
  • جایگاه صله ارحام در اخلاق دینی.
  • علت تقدیم بیان آثار نمازهای مستحبی در ماه رمضان.
  • اهمیت خاص و برتری واجبات بر اعمال مستحبی.
  • تشبیه ماه رمضان به فصل بهار درعالم طبیعی .
  • برکات ماه مبارک رمضان درجهات تکوینی و تشریعی.
  • بعضی از اعمال در ماه رمضان هزاران برابر ماههای دیگر ارزش و پاداش و اجر خواهد داشت.
  • پاداش نمازهای مستحبی در ماه رمضان.
  • باز بودن و بسته بودن درهای بهشت نسبت به افراد.
  • مراد از درهای بهشت چیست؟
  • کلامی از امیرالمؤمنین علی ـ علیه السلام ـ درباره جهاد.
  • کسانی که استعداد و قدرت صعود از عالم دنیا را پیدا نخواهند کرد.
  • درهای بهشت در ماه رمضان باز است، اما امکان دارد برای بعضی از انسانها از ناحیه اعمال خودشان بسته شود.
  • فعالیت شیاطین در اغوای انسانها درماه رمضان کمتر است و در بعضی جهات متوقف می شود.
  • پرسشی از امام امیرالمؤمنین ـ علیه السلام ـ از رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ و پاسخ آن حضرت.

** * * * * * * * **

۱۵ـ « ومَن أکرَمَ فیهِ یَتیما أکرَمَهُ اللّه ُ یَومَ یَلقاهُ ، ومَن وَصَلَ فیهِ رَحِمَهُ وَصَلَهُ اللّه ُ بِرَحمَتِهِ یَومَ یَلقاهُ ، ومَن قَطَعَ رَحِمَهُ قَطَعَ اللّه ُ عَنهُ رَحمَتَهُ یَومَ یَلقاهُ » یعنی: کسیکه در این ماه یتیمی را اکرام کند، خدا او را در روز ملاقات اکرام خواهد کرد. و کسی که در آن صله ارحام بجای آورد، خدا رحمتش را به او خواهد رساند و هرکس [ برعکس ] در این ماه ارتباطش را با بستگان خود قطع کند، خدا در روز دیدار رحمتش را از او قطع خواهد کرد.

دومین بار در خطبه شریف، کودکان یتیم مورد سفارش رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ قرارگرفته اند. قبلاً فرمود: « تَحَنَّنُوا عَلَی أَیْتَامِ النَّاسِ» در آن عبارت به انسانها توصیه شده است که با کودکان یتیم با مهربانی و محبت رفتار شود. و در عبارت اخیر هم به اکرام آنها توصیه شده و پاداشی که خدای منّان به نوازشگران کودکان یتیم عطا خواهد کرد مورد تذکر قرار گرفته است. در اخلاق دینی، مجموعاً در آیات قرآن مجید و احادیث معلمان آسمانی سفارشات اکیدی برای محبت به کودکان یتیم و نوازش و اکرام آنها بعمل آمده است. در آیاتی از سوره بلد اطعام کودکان یتیم از بستگان در کنار عبادت عظیم آزاد کردن یک برده ذکر شده است. بطوریکه می فرماید:

« فَلَا اقْتَحَمَ الْعَقَبَةَ ـ وَمَا أَدْرَاكَ مَا الْعَقَبَةُ ـ فَكُّ رَقَبَةٍ ـ أَوْ إِطْعَامٌ فِي يَوْمٍ ذِي مَسْغَبَةٍ ـ يَتِيمًا ذَا مَقْرَبَةٍ ـ أَوْ مِسْكِينًا ذَا مَتْرَبَةٍ » (البلد/۱۱ـ۱۶ ) یعنی: پس او از آن گردنه بالا نرفته و تو چه می دانی آن گردنه چیست؟ آن آزاد کردن برده است ـ یا طعام دادن در زمان گرسنگی و قحطی به یتیمی از خویشاوندان، یا مسکینی خاک نشین.

در آیات کریمه اشاره ای شده است به اینکه انسان راههائی خطرناک و صعب العبور در پیش دارد مثل گردنه ها در جاده های کوهستانی، و لازم است از آن گردنه ها عبور کند و وارد بهشت شود! و برای رسیدن به آن مقصد لازم است اعمال حسنه مناسبی انجام دهد مثل: آزاد کردن برده ها و طعام دادن بالخصوص در زمان گرسنگی و قحطی و کمبود مواد غذائی، به کودکان یتیم از بستگان، یا مساکین خاک نشین [ مبتلا به فقر شدید] در آیات کریمه عبادات سنگین و ضروری به بالا رفتن از گردنه های صعب العبور یعنی «عقبه» تشبیه شده و پاداشهای عظیم خدای منّان نسبت به آن اعمال عبادی مورد تذکر قرار گرفته است.

در آیات سوره فجر هم اکرام یتیم مورد سفارش مؤکّد قرار گرفته و ترک آن عبادت عظیم با لحنی عتاب آمیز نکوهش شده است و می فرماید:

« كَلَّا بَلْ لَا تُكْرِمُونَ الْيَتِيمَ ـ وَلَا تَحَاضُّونَ عَلَىٰ طَعَامِ الْمِسْكِينِ » (الفجر ۱۷ ـ۱۸) یعنی: نه چنین است، بلکه شما یتیم را اکرام نمی کنید ویکدیگر را به اطعام مساکین تحریک و تشویق نمی کنید. در آیات کریمه ـ این دو آیه و آیات بعدی ـ هشداری شدید اللحن به کسانیکه به کودکان یتیم و اکرام و محبت به آنها بی اعتنا هستند و همچنین بی اعتنائی به وضعیت زندگی مساکین داده شده و متذکر حوادث کوبنده قیامت شده است.

نقل کرده اند که رسول خدا  ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ در مقام آموزشهای اخلاقی برای مردم فرمود:

« أَنَا وَ کَافِلُ الْیَتِیمِ کَهَاتَیْنِ فِی الْجَنَّهِ وَ أَشَارَ بالسَّبَّابَهِ وَ الْوُسْطَی»(۱) یعنی: من و کسیکه یتیمی را سرپرستی می کند، در بهشت مثل این دو در کنار هم خواهیم بود، و اشاره فرمود به دو انگشت سبابه و وسطی.

بعد از موضوع اکرام یتیم، «صله ارحام» مورد تذکر قرار گرفته و به پاداش عظیم آن اشاره ای شده است ـ در اخلاق دینی سفارشات اکید فراوانی نسبت به این رفتار خداپسندانه یعنی صله ارحام شده است. منظور از «صله ارحام» برقراری ارتباط محبت آمیز با بستگان و رسیدگی به وضع زندگی آنها است. این رفتار در اخلاق دینی جایگاه رفیع باشکوهی دارد و مقابل آن یعنی قطع ارتباط با بستگان و بی اعتنائی به زندگی آنها و قطع محبت به آنها شدید مورد نکوهش قرار گرفته است.

در عبارت مورد بحث از خطبه شریف به پاداش عظیم خدای غنی کریم اشاره ای شده و آن اینکه انسان در صورت داشتن ارتباط محبت آمیز با بستگان، به جریان رحمت واسعه پروردگارش متصل خواهد شد و پاداش عظیمی برای این نوع رفتار دریافت خواهد کرد.

در احادیث اخلاقی آمده است که «صله ارحام» سبب گسترش رزق و طولانی شدن عمر و دفع بلاها از انسان می شود.

امیرالمؤمنین ـ علیه السلام ـ می فرماید:

« وصِلَةُ الرَّحِمِ فَإِنَّها مَثراةٌ فِي المالِ ، ومَنسَأَةٌ فِي الأَجَلِ»(۲) یعنی: صله رحم مال و دارائی را می افزاید و اجل انسان را به تأخیر می اندازد.

این دو پاداش ازنوع پاداشهائی است که خدای سبحان درهمین زندگی دنیوی به این رفتار اخلاقی ممدوح عطا می کند، یعنی کثرت و فراوانی مال و جلوگیری ازمرگ های زودرس. طبعاً در زندگی اخروی پاداشهای عظیم تر و گرانبهاتر به این عمل عطاء خواهد شد.

حضرت صدیقه طاهره، فاطمه زهرا ـ سلام الله علیها ـ در خطبه خود که به «خطبه فدکیه» مشهور شده در بخش مربوط به حکمتهای احکام و اخلاق دینی درباره «صله ارحام» فرمود:

« وصلة الأَرحامِ منماةً للعَدَد » یعنی: صله ارحام را [قرار داده] جهت رشد و تکثیر عدد شما.

ظاهراً مراد آن حضرت، طولانی شدن عمرها و از بین رفتن مرگهای سریع است.

و مجموعاً صله رحم در اخلاق دینی، رفتاری است بسیار ممدوح، و سبب آسایش و رفاه و ازدیاد عمر و مال و فواید عظیم دیگر می باشد، که در معارف دین توحیدی بطورمکرر مورد سفارش معلمان آسمانی ـ علیهم السلام ـ قرار گرفته است.

۱۶ـ « وَ مَنْ تَطَوَّعَ فِیهِ بِصَلَاةٍ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بَرَاءَةً مِنَ النَّارِ وَ مَنْ أَدَّی فِیهِ فَرْضاً کَانَ لَهُ ثَوَابُ مَنْ أَدَّی سَبْعِینَ فَرِیضَةً فِیمَا سِوَاهُ مِنَ الشُّهُورِ » یعنی: هر کس در این ماه یک نماز مستحبی بجای آورد، خدای سبحان برای او برائت از آتش جهنم را مقدر خواهد فرمود، و کسیکه در این ماه فریضه ای بجای آورد، برای او ثواب هفتاد فریضه درماههای دیگر خواهد بود.

فریضه به عمل واجب بالخصوص به نمازهای واجب گفته می شود. می فرماید نماز مستحبی در ماه مبارک رمضان، سبب نجات از آتش جهنم خواهد بود و نماز واجب، ثواب هفتاد نماز درماههای دیگر را  برای صاحبش خواهد داشت.

در مباحث قبلی چند بار عظمت و برکات خاص ماه رمضان و ساعات شب ها و روزهای آن در اصل و بدون در نظر گرفتن اعمال و رفتارهای اهل ایمان مورد تذکر قرار گرفت، یعنی با صرف نظر از پاداش عظیم خدای سبحان برای اعمال عبادی و چندین برابر و گاهی هزاران برابر شدن پاداش بعضی از عبادات در ماه رمضان نسبت به ماهها و ایام دیگر. همچنانکه وجود مبارک رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله وسلم ـ فرمود:

« اَنفاسُکُم فِیه تَسبِیحٌ وَ نَومُکُم فِیه عِبادَةٌ » یعنی نَفَسهایتان در آن «تسبیح» و خوابتان در آن «عبادت» محسوب می شود! یعنی علاوه بر آن تفضّل خاصی پروردگار عالمیان برای بندگان و اعطاء پاداش های چندین برابر برای اعمال عبادی، خود ماه رمضان و ساعات شبها و روزهای آن دارای برکات عظیمی است و لازم است انسان برقراری این وضعیت مبارک را در این ماه بداند و خود را برای دریافت پاداشهای عظیم پروردگار عالمیان آماده کند. و این آمادگی در حد امکان لازم است از قبل شروع شود و در هر روزی وشبی از آن برای ایام بعدی از آن تحقق یابد و در پایان ماه رمضان، برای ماه رمضان سالهای بعد انجام بگیرد.

مثل اینکه در فصل بهاراز ناحیه اراده تکوینی پروردگار عالمیان ـ سبحانه و تعالی ـ خاصیت روئیدن و رشد در نباتات بیشتر است و متناسب با آن روزها هم طولانی می شود و نور و حرارت بیشتری به نباتات می رسد و باران زیادی هم می بارد. اینها منافع و فوایدی است که بطور طبیعی و از ناحیه «اراده تکوینی» خدای سبحان در فصل بهار در فضای زندگی انسانها برقرار می شود و انسانها چه به این وضعیت توجه کنند و چه بی اعتناء باشند، آن فواید و منافع مخصوص در مجموع به آنها خواهد رسید.

اما اگر عده ای از انسانها و یا عموم آنها به این خواص طبیعی فصل بهار توجه کنند و در نتیجه بیشتر به کار زراعت و امثال آن بپردازند و خواص طبیعی حاکم بر رشد درختان میوه و سبزیجات و بوته های گیاهان خوراکی و داروئی را بشناسند و به فنون زراعت و رشد دادن نباتات آشنا باشند، می توانند از فصل بهار و موقعیت آن سود بیشتری ببرند، بالخصوص اگر در یک جامعه بنا براین گذاشته شود که هر کس تا تاریخ معینی و بطور سریعتر محصولات کشاورزی خود را در فلان بازار و به مراکز تجاری معینی عرضه کند، جوائز گرانقیمتی به او داده خواهد شد و اجناس تولیدی او را به چند برابر قیمت عادی از او خواهند خرید!

این نوع سود بیشتر و چند برابر، از ناحیه قرار دادهای اجتماعی و زمان طبیعی نیازهای مردم و تمایل آنها به خرید و یا به هر علت دیگری، در بعضی زمانها و وضعیت اجتماعی حاصل می شود و شامل حال کسانی خواهد شد که محصول بیشتری تولید کنند و آن نوع محصولات سریعتر آماده شود و در بازارهای معینی عرضه شود و به فروش برسد.

با این توضیحات و مثالها می توانیم بگوئیم ماه رمضان موقعیتی شبیه فصل بهار را در عالم و فضای زندگی انسانها دارد، بطوریکه هم در اصل و از ناحیه اراده تکوینی پروردگار دارای فضائل و برکاتی است و آن فضائل و برکات مجموعاً و حتی بدون انجام اعمال خاصی شامل حال انسانها بالخصوص اهل ایمان می شود. و هم اینکه اعمال عبادی و رفتارهای معینی از انسانها در طول روزها و شب های و ساعات آن سبب حصول فواید و منافع زیادی خواهد شد و این «اراده تشریعی» خدای سبحان است و قابل تحقق قطعی، تا جائیکه آن ذات قدوس ـ عزّوجلّ ـ اراده فرموده تا به بعضی از اعمال در این ماه هزاران برابر ایام و ماههای دیگر پاداش تعلق بگیرد و عطا شود. حاصل کلام اینکه «نماز مستحبی» در این ماه پاداش عظیمی خواهد داشت و آن عبارت است از براءت و نجات یافتن از آتش جهنم.

کلام ایام - 206، ماه رمضان و اوصاف آن در کلام رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم)
بخوانید

البته ظاهراً مراد این است که اگر کسی علاوه بر نمازهای واجب، اهل نمازهای مستحبی هم باشد و تمایل به عبادات علاوه بر آنچه مؤظف به انجام آنها شده، در او برقرار باشد و یا آن تمایل را در خود به وجود آورد و با میل و رغبت به اعمال و عبادات ماه رمضان بپردازد و حتی در حد امکان به انجام مستحبات تمایل پیدا کند و در رأس اعمال مستحب ـ علاوه بر واجبات ـ به خواندن نماز مستحبی هم موفق شود، آن پاداش عظیم که نجات از آتش جهنم است شامل حال او خواهد شد! و یا اینکه اگر کسی با توجه به جلالت خاص ماه رمضان و با نیت صادقه و تکریم فضائل و موقعیت ماه خدا به خواندن نماز مستحبی اقدام کند و آن عمل باشکوه یعنی نماز مستحبی هم از ناحیه بعضی از گناهان «حبط» نشود و به فضای عالم آخرت منتقل شود، و برای صاحبش باقی بماند، مشمول آن جایزه و پاداش عظیم خواهد شد.

بعد از موضوع نماز مستحبی، اشاره ای فرموده به اجر و پاداش نماز واجب و این موضوع و این «ترتیب ذکر» قابل توجه و بلکه شگفت انگیز است! چون واجبات جایگاه مهم خاصی در بین اعمال انسانها دارند و غالباً در این نوع مباحث یعنی مباحث مربوط به عبادات و اجر و پاداش آنها، لازم است مقدم بر اعمال مستحبی در نظر گرفته شوند و البته در مقام عمل هم همینطور است و اهمیت و ارزش آنها و توجه کامل به آنها جلوتر ازمستحبات ذکر می شود، اما به چه علتی در این کلام شریف و این قطعه از آن، نماز مستحبی اولاً: جلوتر از نماز واجب ذکر شده، ثانیاً: پاداش عظیمتری برای آن بیان شده است.

در جواب این سؤال می شود گفت: نماز واجب، وظیفه ای است بر عهده اهل ایمان و آنها باید و بطور وجوبی آن را بجای آورند و در ماه رمضان بلحاظ موقعیت خاص زمانی که دارد، همه اعمال و عبادات دارای اجرو پاداش بیشتر خواهد بود و طبق این کلام شریف خدای سبحان به نمازهای واجب ماه رمضان هفتاد برابر نمازهای واجب درماههای دیگر پاداش عطا خواهد کرد.

اما اگر کسی در این ماه پربرکت علاوه برنمازهای واجب، نمازهای مستحبی هم بجای آورد، و اهل عباداتی، علاوه بر وظایف وجوبی خود باشد، چنین شخصی اهل نجات از آتش جهنم خواهد بود. طبعاً چنین شخصی نمازهای واجب خود را انجام می دهد، و علاوه بر آن اعمال مستحبی را هم بجای می آورد بالخصوص از ناحیه توجه به جلالت و عظمت این ماه و بقصد تکریم آن و حصول رضایت خدای سبحان از او و طبعاً چنین شخصی جزو نجات یافتگان از آتش جهنم خواهد بود.

۱۷ـ « أَیهَا النَّاسُ إِنَّ أَبْوَابَ الْجِنَانِ فِی هَذَا الشَّهْرِ مُفَتَّحَةٌ فَاسْأَلُوا رَبَّکمْ أَنْ لایغَلِّقَهَا عَلَیکمْ وَ أَبْوَابَ النِّیرَانِ مُغَلَّقَةٌ فَاسْأَلُوا رَبَّکمْ أَنْ لایفَتِّحَهَا عَلَیکمْ وَ الشَّیاطِینَ مَغْلُولَةٌ فَاسْأَلُوا رَبَّکمْ أَنْ لایسَلِّطَهَا عَلَیکمْ» یعنی: ای انسانها درهای بهشت در این ماه باز است، پس از پروردگارتان بخواهید که آنها را به روی شما نبندد و درهای جهنم بسته است. پس از پرودگارتان بخواهید که آنها را برای شما باز نکند. و شیاطین در بند هستند! پس از پروردگارتان بخواهید که آنها را بر شما مسلط نکند.

مراد از «ابواب الجنان» یعنی: درهای بهشت، عوامل ورود به بهشت است نه «در» بمعنی عرفی که می شود از آن وارد جائی شد و یا از جائی خارج شد، مثل درب خانه و باغ و وسائل نقلیه مثل ماشین و اتوبوس، و دروازه یک شهر و امثال آنها.

«در» به این معنی که ذکر شد ـ یعنی عامل ورود به جائی ـ در آیات متعددی از قرآن مجید به کار رفته است. همچنانکه به معنی عرفی یعنی محل ورود به یک خانه و امثال آن هم گفته شده. خدای سبحان می فرماید:

« وَفُتِحَتِ السَّمَاءُ فَكَانَتْ أَبْوَابًا » (النبأ/۱۹) یعنی: در آن روز [قیامت] آسمان باز می شود و بصورت درهائی درمی آید [برای نزول ملائکه و صعود اهل بهشت از عالم دنیا به آسمان و ورود به بهشت].

باز می فرماید:

« إِنَّ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا وَاسْتَكْبَرُوا عَنْهَا لَا تُفَتَّحُ لَهُمْ أَبْوَابُ السَّمَاءِ وَلَا يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ حَتَّىٰ يَلِجَ الْجَمَلُ فِي سَمِّ الْخِيَاطِ وَكَذَٰلِكَ نَجْزِي الْمُجْرِمِينَ » (الاعراف/۴۰) یعنی: کسانیکه آیات ما را تکذیب کردند و در مقابل آنها استکبار ورزیدند، درهای آسمان برای آنها باز نخواهد شد و آنها وارد بهشت نمی شوند تا وقتی که جمل [شتر یا ریسمان کشتی] وارد چشمه سوزن خیاطی شود [ و چنین چیزی هم محال است] و ما این چنین جزا می دهیم مجرمان را.

مراد این است که این عده از انسانها استعداد صعود از عالم دنیا و ورود به بهشت را پیدا نخواهند کرد.

امام امیرالمؤمنین علی ـ علیه السلام ـ در یکی از خطبه های خود می فرماید:

« فَإِنَّ الْجِهَادَ بَابٌ مِنْ أَبْوَابِ الْجَنَّةِ فَتَحَهُ اللَّهُ لِخَاصَّةِ أَوْلِيَائِهِ وَ هُوَ لِبَاسُ التَّقْوَى »(۳) یعنی: جهاد [در راه خدا] دری از درهای بهشت است، که خدای سبحان آن را به روی اولیاء مخصوص خود باز کرده است.

در این کلام شریف «جهاد» را که عبادتی است مشهور، امام ـ علیه السلام ـ بعنوان یکی از درهای بهشت معرفی نموده، پس منظور از آن دراین کلام، «در» از نوع متعارف و عادی نیست که برای ورود و خروج برای خانه و باغ و امثال آنها از اشیائی مثل چوب و آهن و سنگ و امثال آنها می سازند.«لا تفتح لهم ابواب السماء» یعنی: درهای آسمان به روی آن افراد باز نمی شود. و کسانی که به آیات قرآن ایمان بیاورند و در مقابل آنها حالت تواضع و پذیرش در آنها به وجود آید، درهای آسمان و بهشت برای آنها بسته نخواهد شد. به بیان دیگر باز شدن درهای بهشت ویا بسته بودن آنها نسبت به افراد خاصی خواهد بود! و آن درها مثل درهای عرفی و دنیوی نیست که اگر باز بود، همگان اعم از مؤمن و کافرو فاسق می توانند وارد آن شوند و اگر بسته بود، هیچکس نمی تواند از آنجا به آسمان صعود کند و به بهشت داخل شود. بلکه آن درها برای عده ای باز خواهد بود و برای عده ای بسته و کسانیکه اهل ایمان و اعمال شایسته نباشند، استعداد ورود به بهشت را از درهای آن پیدا نخواهند کرد.

در خطبه شریف مورد بحث هم ، وجود مبارک رسول اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ بطور ضمنی متذکر این نکته شده است که درهای بهشت در این ماه از ناحیه رحمت و الطاف خدای سبحان باز می باشد، اما احتمال دارد برای بعضی از انسانها بسته شود، یعنی: آنهائی که به اعمال و عبادات خاص ماه رمضان بی اعتناء یا کم توجه باشند، و یا در این ماه جلیل گناهانی مرتکب شوند در آن صورت درهای بهشت به روی آنها بسته خواهد بود.

بنابراین امکان دارد بعضی از درهای بهشت در زمان معینی نسبت به بعضی از انسانها باز باشد و برای بعضی دیگر بسته! و این وضعیت به اعمال و رفتارهای انسانها ارتباط می یابد و اگر کسی در عالم دنیا و دوره زندگی خودش به اعمال و رفتارهائی روی آورده که آنها دری از درهای بهشت بوده و یا منتهی به دری از درهای بهشت می شد، در روز قیامت هم آن «در بهشتی» و یا همه درهای بهشت برای او باز خواهد بود.

در این قطعه از خطبه شریف هم هر دو نوع از فضائل و برکات ماه رمضان مورد توجه و تذکر قرار گرفته است. یعنی فضائل ذاتی و تکوینی این ماه مبارک و دیگری فضائل و برکات تشریعی آن یعنی پاداش های اختصاصی خدای سبحان به اهل ایمان، جهت اعمال و رفتارهای توصیه شده به آنها مثل نمازهای مستحبی و روزه گرفتن و تلاوت زیاد قرآن مجید و خواندن دعاهای زیاد و انفاق مال به نیازمندان و فراهم کردن افطاری بای مؤمنان روزه دار.

در این قطعه از کلام شریف متقابلاً تذکری هم درباره جهنم داده شده و آن اینکه: درهای جهنم هم در این ماه از ناحیه فضائل ذاتی و تکوینی عطا شده به آن بسته خواهد بود. اما امکان دارد برای بعضی از انسانها از ناحیه اعمال خودش این درها باز شود و آنها در راه منتهی به جهنم حرکت کنند و به آن نزدیک و نزدیکتر شوند.

نکته آخری اینکه: در این ماه فعالیت شیاطین در بعضی جهات کمتر و یا بطور کلی متوقف می شود، باز از ناحیه موقعیت ذاتی این ماه مبارک و الطاف خاص خدای سبحان نسبت به بندگان خود و همچنین از ناحیه «ذکرالله کثیر» که در روزها و شبها و عبادات خاص اهل ایمان در فضای زندگی انسانها به جریان می افتد.

بطور کلی در این ماه قدرت شیاطین کمتر می شود و راههای تسلط آنها بر اهل ایمان بسته می شود، مگر عده ای از انسانها که با اعمال و رفتارهای نامناسب، فضای زندگی خود را برای ورود شیاطین باز می کنند و خودشان با رفتارهائی و ارتکاب اعمالی به آنها یعنی شیاطین کم می کنند.

۱۸ـ امیرالمؤمنین علی ـ علیه السلام ـ بعد از نقل خطبه شریف رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله وسلم ـ درباره ماه رمضان و در انتهای آن فرمود:

« فَقُمْتُ فَقُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ مَا أَفْضَلُ الْأَعْمَال فِي هَذَا الشَّهْرِ فَقَالَ يَا أَبَا الْحَسَنِ أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ فِي هَذَا الشَّهْرِ؟ الْوَرَعُ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ» یعنی: پس من برخاستم و گفتم: ای رسول خدا، برترین اعمال در این ماه کدام است؟ او فرمود: ای اباالحسن افضل [برترین] اعمال در این ماه، خودداری و پرهیز از گناهان [ و اعمال حرام] است.

در انتهای این مجموعه آموزشی از طرف رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله وسلم ـ بر انسانها و بالخصوص اهل ایمان، موج دیگری به فضای زندگی آنها جریان یافته و سبب جریان آن، سؤال خلیفه و جانشین و پرورش یافته کامل مکتب او یعنی امام علی بن ابیطالب [علیه السلام ] بود که عرض کرد: ای رسول خدا [صلی الله علیه و آله و سلم ] برترین اعمال در این ماه [یعنی ماه رمضان] کدام است؟

در آن سؤال و پاسخ آن چند نکته قابل توضیح و بحث و بررسی است و ما جهت جلوگیری از طولانی شدن بیشتر مقاله و همچنین به پایان رسیدن ماه مبارک رمضان آن بحث و توضیحات را به فرصت مناسب دیگری موکول می کنیم، حال یا مقاله ای مثل بعضی از مقالات که تحت عنوان: «عذر تقصیر به پیشگاه ماه رمضان» در نظر می گیریم که درسالهای قبل نوشته شد ویا اگر ادامه حیاتی بود تکمیل این بحث را به ماههای نورانی سال بعد یعنی ماه رجب و ماه شعبان و ماه رمضان موکول می کنیم. اما در انتهای این مقاله متذکر اصل چند عنوان می شویم که قابل توضیح و تذکر است و آنها عبارتند از عناوین ذیل:

۱ـ میزان توجه امام امیرالمؤمنین علی ـ علیه السلام ـ به سخنان و رفتارها و آموزشهای رسول خدا ( صلی الله علیه و آله وسلم )

۲ـ کمک به انتشار معارف و آموزشهای دین خدا، از ناحیه سخنان و رفتارهای رسول خدا ( صلی الله علیه و آله و سلم )

۳ـ علت سؤال از افضل اعمال.

۴ـ کمک به انتشار رحمت خدا از ناحیه شخصیت رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله  سلم ـ به عالمیان.

۵ـ انتخاب مناسب ترین مطالب در پاسخ رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ به این سؤال.

۶ـ رعایت اختصار در سخنان از طرف رسول خدا ( صلی الله علیه و آله و سلم )

۷ـ تناسب وضعیت و موقعیت ماه رمضان با موضوع «ورع از محارم خدا»

الیاس کلانتری

۱۴۰۱/۲/۱۳

پاورقی ها:

۱ـ مجمع البیان فی علوم القرآن، شیخ طبرسی، تفسیر سوره فجر، دار احیاء التراث العربی ج۱۰ ص ۶۲۲

۲ـ نهح البلاغه، خطبه ـ ۱۱۰

۳ـ همان، خطبه ۲۷

برچسب ها
دکمه بازگشت به بالا
بستن