کلام ایام – ۲۷، معارف دین توحیدی در کلام حضرت فاطمه زهرا

معارف دین توحیدی در کلام حضرت فاطمه زهرا (س)

بخش اول

حادثه رحلت رسول خدا- صلی الله علیه و آله و سلّم- بزرگترین مصیبت تاریخ زندگی انسان ها است. به جهت این که در این حادثه ارتباط وحی خداوند با عالم انسان ها قطع شد. امیرالمؤمنین علی- علیه السلام- هنگام غسل دادن بدن مبارک رسول خدا (ص) خطاب به آن حضرت عرض کرد:

«بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی یَا رَسُولَ اللَّهِ لَقَدِ انْقَطَعَ بِمَوْتِکَ مَا لَمْ یَنْقَطِعْ بِمَوْتِ غَیْرِکَ مِنَ النُّبُوَّةِ وَ الاِْنْبَاءِ وَ أَخْبَارِ السَّمَاءِ»^(۱) یعنی: پدر و مادرم فدای تو باد ای رسول خدا (ص) با رحلت تو قطع شد آن چه که با رحلت هیچ کس قطع نشده بود از نبوت و پیام ها و اخبار آسمانی. در این حادثه درهای مرتبه ای از رحمت و برکات خداوند عالمیان نسبت به انسان ها بسته شد.

عظمت این موضوع برای کسانی به طور کامل آشکار می شود که به عظمت وحی خداوند و تأثیرات آن در زندگی انسان ها پی برده اند و طبعاً در رأس آن گروه از انسان های متعالی، امیرالمؤمنین علی (ع) و حضرت صدیقه طاهره فاطمه زهرا (س) قرار دارند.

حادثه رحلت رسول خدا (ص) برای حضرت فاطمه (س) بسیار سنگین و شکننده بود. میزان حزن و اندوه آن حضرت در این حادثه با معیارهای عادی متداول بین انسان ها و الفاظ و عبارات متعارف قابل اندازه گیری و توصیف نیست.

اما حادثه عظیم دیگری در ارتباط با رحلت رسول خدا (ص) پیش آمد که می شود آن را دومین مصیبت بزرگ تاریخ به حساب آورد و آن مصیبت غصب مقام جانشینی رسول خدا (ص) و محرومیت انسان ها از رهبری آسمانی امام امیرالمؤمنین علی (ع) بود. این مصیبت دوم به شدت و عظمت و عمق مصیبت اول افزود. اگر طبق آن چه رسول خدا (ص) به طور مکرر سفارش فرموده بود، امیرالمؤمنین علی (ع) در مقام جانشینی آن حضرت، حکومت و رهبری جامعه دینی را به عهده می گرفت، برکات خداوند از طریق علم و حکمت و قدرت مدیریت آن حضرت به سوی انسان ها نازل می شد. و در آن صورت جامعه دینی مثل زمان رسول خدا (ص) به سیر و حرکت استکمالی خود ادامه می داد. چون امیرالمؤمنین علی (ع) واجد علم و قدرت و فضائل آن حضرت (ص) بود و مطابق کلام خداوند در «آیه مباهله»^(۲) او به منزله نفس رسول خدا (ص) بود.

خود رسول الله (ص) هم به طور مکرر و در فرصت های مناسب به مقام خاص فوق عادی آن حضرت تصریح فرموده بود از جمله در این کلام نورانی خود که خطاب به او فرمود:

«أنتَ مِنِّي‌ بمَنزِلَةِ هَارونَ مِن‌ مُوسَي‌ إلا أنَّه‌ لانَبيَّ بَعْدي»^(۳) یعنی: منزلت‌ تو نسبت به من مثل منزلت هارون (ع) است نسبت به موسی (ع) جز این که بعد از من پیامبری نخواهد بود. یعنی تو جز عنوان نبوت، واجد همه منزلت ها و موقعیت ها و فضائل من هستی.

 اما حوادث جامعه دینی به نحوی جاری شد که مقام حکومت دینی از اختیار امیرالمؤمنین علی (ع) خارج شد و در دست افراد عادی قرار گرفت.

در نظام عقاید و اخلاق و احکام دین توحیدی باید رهبری جامعه دینی در دست پیامبران خدا (علیهم السلام) قرار بگیرد، و جانشینان پیامبران صاحب شریعت هم باز از پیامبران بودند، اما طبعاً باید نبوت بعد از طی مراحل استکمالی لازم در یک مرحله از زمان متوقف می شد. و بعد از آن مرحله رهبری آسمانی از طریق «امامت» به معنای خاص ادامه می یافت. اما این مقام با فعالیت های خاص سیاسی عده ای غصب شد و جامعه دینی دچار بحران های عظیم اخلاقی و عقیدتی و اجتماعی شد.

این مصیبت دوم موجب تشدید حزن و اندوه حضرت فاطمه (س) شد و آن وجود قدسی را در هم شکست و حوادثی هم در جریان غصب خلافت و حمله مأموران حکومتی به خانه امیرالمؤمنین علی (ع) و بازداشت آن حضرت و وادار کردن او برای بیعت با حاکم غاصب پیش آمد که حرمت خاص خانه امیرالمؤمنین علی (ع) و حضرت فاطمه (س) در هم شکست و حضرت فاطمه (س) در این حادثه مجروح شد. اما از بیان چگونگی آن حوادث فعلاً صرف نظر می کنیم و به تأسی از خود وجود مبارک آن حضرت (س) به ذکر همان دو مصیبت عظیم یعنی رحلت رسول خدا (ص) و غصب مقام خلافت امیرالمؤمنین علی (ع) اکتفا می کنیم.

اما شدت مصیبت ها و حوادث حزن انگیز و شکننده نتوانست حضرت فاطمه زهرا (س) را از توجه به وظیفه عظیم مقدسی که بر عهده اش قرار گرفته بود باز دارد و او را از آن جهاد مقدس منصرف کند. و آن جهاد مقدس، حمایت از دین توحیدی و ممانعت از آلوده شدن چشمه زلال وحی پروردگار عالم و به طور کلی مبارزه با جریان نفاق بود.

آن حضرت همراه گروهی از بانوان در مسجد پیامبر خدا (ص) حضور یافت و خطاب به مسلمین حاضر در مسجد و حکومت غاصب، خطابه ای خواند که به «خطبه فدکیه» مشهور شد و در این خطبه یک سلسله معارف دینی را به مسلمین تعلیم فرمود. این خطبه مشتمل بر فشرده ای از معارف اساسی دین توحیدی، و اعتراضی به بی اعتنائی مسلمین نسبت به وظایف دینی خود، و استیضاحی و اعتراضی به رفتارهای حکومت زمان می باشد.

ما إنشاء الله در ادامه این بحث سلسله مقالاتی در علت اقدام حضرت فاطمه زهرا (س) و مبارزه فرهنگی و اخلاقی با حکومت زمان و توضیح و تفسیر قطعاتی از آن خطبه شریفه را در سایت «حکمت طریف» در ردیف «کلام ایام» خواهیم نوشت. و این مقالات به منزله آموزش هائی از آن حضرت در جهت آشنائی مسلمین به وظایف خود، در حمایت از دین توحیدی خواهد بود.

الیاس کلانتری

۹۴/۱۲/۱۱

پاورقی ها:

۱-نهج البلاغه، خطبه ۲۳۵

۲-آیه ۶۱ از سوره آل عمران به آیه مباهله مشهور است.

۳-این حدیث در منابع متعددی ذکر شده است و تواتر آن قطعی است. و اهل تحقیق می توانند به کتاب های الغدیر و شب های پیشاور و الاستیعاب مراجعه کنند.