۷۶- آیا برای آرامش روحی احتیاج به رعایت ضوابط و احکام شرعی وجود دارد؟!

ql35rkh594x60uj6xleiسؤال: زمانی که انسان معنویت و آرامش لازم را از ارتباط با خدا و ایمان به خدا به دست می آورد، چه نیازی به رعایت ضوابط و احکام شرعی وجود دارد؟!

پاسخ:همچنان که اشاره کرده اید ایمان به خدا و ارتباط با او در انسان آرامش روحی ایجاد می کند و در آیات قرآن هم ذکر الله تنها عامل اطمینان قلبی و آرامش روحی معرفی شده است، به طوری که خداوند می فرماید:

«ﭐلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِکْرِ ﭐللَّهِ أَلَا بِذِکْرِ ﭐللَّهِ تَطْمَئِنُّ ﭐلْقُلُوبُ» (الرعد / ۲۸)

یعنی آگاه باش و توجه کن که فقط با ذکر (یاد) خداوند دل ها آرامش می یابد.

اما باید توجه شود به این که روح انسانی پدیده ای است بسیار با عظمت و مرموز که شناسائی آن به طور کامل با علم انسانی امکان پذیر نیست. دانشمندان روح شناس (روان شناس) عموماً به این موضوع تصریح یا اشاره کرده اند. می شود گفت: اولین کتاب روان شناسی در تاریخ علوم عادی انسانی به وسیله ارسطو نوشته شده و از آن زمان تاکنون دانشمندان در شناسائی روح انسان مطالعه و تحقیق داشته اند و از اوائل قرن بیستم هم دانشمندان فعالیت های علمی خود را بیشتر به طرف رفتار شناسی سوق دادند، یعنی حداقل به طور ضمنی اعلام کردند که شناسائی حقیقت روح انسانی امکان پذیر نیست، پس فعالیت های علمی در این زمینه را باید در جهت شناسائی رفتارهای انسان ها به کار برد. البته منظور ما این نیست که فعالیت های علمی در جهت شناسائی روح متوقّف شده و یا باید متوقّف شود. نظر درست در این زمینه این است که برای شناسائی حقیقت روح انسان، باید سراغ علوم وحی و معارف کتاب های آسمانی رفت.

طبعاً پرورش این پدیده با عظمت در جهات و ابعاد مختلف آن طبعاً بدون شناسائی حقیقت آن امکان پذیر نمی باشد. نکته بسیار مهم دیگر این که پرورش روح انسان باید به صورتی تحقّق یابد که انسان آن را برای زندگی حقیقی در عالم آخرت و ادامه حیات در آن عالم آماده کند. عالمی که برای علم بشری ناشناخته است.

پس نمی توان با اتّکا به علم محدود بشری این موجود با عظمت را پرورش داد، آن هم نوعی پرورش که استعداد صعود از عالم دنیا و ورود در فضای عالم آخرت را پیدا کند. در نتیجه انسان احتیاج به آموزش های خداوند از طریق وحی به پیامبران دارد. و لازم است با احکام اخلاقی و تکلیفی تعیین شده از طرف خداوند، روح انسانی را پرورش داد.

ناتوانی انسان ها در شناسائی حقیقت انسان و روح با عظمت او از توجه به رفتارها و افکار و نظریات و نوع عملکرد آن ها در زندگی خود، بالخصوص در ارتباط با دیگران، کاملاً مشهود است. انسان امروزی با سابقه طولانی حیات انسانی در جوامع مختلف و تجربیات علمی گسترده، روز به روز بیشتر به طرف پوچ گرائی و بی هدفی و خشونت و ظلم به دیگران کشیده می شود.

کار انسان امروزی با آن سابقه طولانی زندگی در زمین، به جائی رسیده است که او زندگی در قبرستان بزرگ ساخته شده به دست خودش و بر روی اجساد همنوعانش، حتی کودکان را انتخاب کرده است و اسم آن را زندگی گذاشته است.

در این نظام زندگی حاصل تحقیقات علمی و امکانات زندگی و قوای وجودی انسان در مسیر ایجاد اغتشاش یا نابسامانی ها و ظلم ها و آدمکشی ها مصرف می شود. حال در این زمینه و برای رفع مشکلات و ایجاد یک نظام متعالی برای زندگی انسان چه در جهات فردی و شخصی و چه در جهات اجتماعی چه کار باید کرد؟!

احکام شرعی برای ایجاد یک نظام متعالی برای زندگی انسان است که از علم خداوند نسبت به همه پدیده های عالم از جمله انسان، نشأت گرفته است.که البته معنویت و آرامش روحی یکی از نتایج و محصولات آن می باشد.

انسان در حال نماز با قدرت و عظمت و قداست و جمال بی پایانی ارتباط پیدا می کند، قدرت ناچیز انسان در این عبادت به قدرت بی پایان خداوند متصل می شود، و او می تواند از آن قدرت بی پایان برای رفع مشکلات زندگی خود و دیگران و تأمین خواسته های حقیقی و متعالی خود بهره مند شود و روح خود را روزی چند بار در یک چشمه آب گرم شستشو کند. در این صورت این روح کاملاً پاک و زلال خواهد شد. دیگر در این روح پاک، کینه انسان ها و بد خواهی ها نسبت به آن ها و خشونت و پوچ گرائی و یکنواختی زندگی جائی برای خود نخواهد داشت.

همچنان که امیرالمؤمنین علی (ع) در مورد نماز فرمود:

«…تشبیه فرمود رسول خدا آن (نماز) را به چشمه آب گرمی که در خانه یک انسان جریان دارد و او هر روز و شب، پنج بار خود را در آن چشمه شستشو می کند، آیا با وجود آن دیگر آلودگی در او می ماند»۱

روزه گرفتن در روح انسان قدرت تحمل و استقامت در مقابل سختی ها و باز دارندگی از ظلم به دیگران و تحمل اخلاق دیگران را ایجاد می کند، و خشونت ها و ناتوانی ها در رفتار با دیگران را از بین می برد. اگر ما به عوامل خشونت ها و اختلاف ها و از هم پاشیدن خانواده ها و از بین رفتن دوستی ها و امثال آن ها توجه کنیم و آن ها را مورد بررسی دقیق و کارشناسانه قرار دهیم، متوجه خواهیم شد که یکی از عوامل اصلی این نوع رفتارها، عدم تحمل اخلاق و رفتار دیگران و عدم کنترل رفتارهای خود در وقت ناراحتی و عصبانیت است.

امروزه در بعضی از کشورها آمار طلاق به رقم بالاتر از ۷۰% رسیده است. حال باید دید چه شده است که یک مرد و زن در حالی که با میل و رغبت خود اقدام به ازدواج کرده اند و بعد از مدت اندکی، با وجود داشتن یک یا چند فرزند خردسال- و یا زودتر و حتی و بدون فرزند- از یکدیگر جدا می شوند و در نتیجه این کودکان بی گناه دچار مشکلات متعدّد زندگی می شوند.

74- آیا قرآن برای تمام زمان ها و تمام انسان ها است؟ (نقد پاسخ سؤال شماره 70 و پاسخ آن)
بخوانید

صبر و تحمل ناشی از روزه و لذت روحی عمیق معنوی ناشی از آن می تواند عامل بازدارنده ای در مقابل این نابسامانی ها شود.

عمل شکوهمند حج یعنی زیارت خانه خدا عامل لذت های عظیم روحی و ارتباط توأم با محبت و صداقت بین انسان ها و تمرینی برای ساده زیستن و از بین بردن قیودات مزاحم زندگی می باشد و یک فضای معنوی برای انسان ها ایجاد می کند و لذت ها و آثاری که فوق حدّ توصیف می باشد. آیا با چه عاملی می توان این نوع جاذبه را که در مناسک حج و کعبه و مسجدالحرام جریان دارد ایجاد کرد.

احترام به والدین و بستگان و دوستان و همسایگان فضای زندگی را با نوعی معنویت و صفا پر می کند که در آن انسان ها از حوادث زندگی لذت می برند و رفاه و آسایش و آرامش قلبی جای خشونت ها و بدخواهی ها و کینه ها و حسدها را می گیرد.

کمک های مالی به دیگران عامل رفاه و آسایش و فراوانی امکانات زندگی و مانع دزدی ها و گرانی ها و غارت های اموال دیگران می شود. این کار یعنی انفاق به دیگران وقتی به راحتی امکان پذیر است که، انسان آموزش های لازم را از معارف دینی دریافت کند، و به نتایج و آثار این رفتار شکوهمند در دنیا و پاداش های عظیم خداوند در زندگی اخروی ایمان پیدا کند. همچنان که امیرالمؤمنین علی (ع) فرمود:

«من ایقن بالخلف جاء بالعطیه»۲ کسی که به جای گزین، یعنی پاداش خداوند یقین کند، در بخشش سخاوتمند می شود.

همچنین در این زمینه فرمود:

«استنزلوا الرزق بالصدقة»۳ یعنی رزق خداوند را با صدقه دادن و کمک های مالی به نیازمندان در فضای زندگی خود نازل و جاری کنید.۳

در کلام اولی (حکمت ۱۳۸) امام (ع) اشاره ای به صفت و روحیه ای در انسان ها کرده است و آن عبارت است از دوست داشتن دارائی ها و به دست آوردن پاداش چه در جنبه مالی و دنیوی و چه غیر آن. دیگر این که: انفاق مال به نیازمندان و یا هدیه به دیگران طبعاً مقداری سنگینی در روح انسان ایجاد می کند، از طرف دیگر هم نظام زندگی مطلوب انسانی، به آن احتیاج دارد، پس لازمه انجام و تحقّق و جریان آن، جواد (بخشنده) بودن انسان ها و یا حداقل عده ای از آن ها است، و این یک نوع آموزش اخلاقی است که در معارف دین توحیدی وجود دارد.

اما در مورد کلام دوم (حکمت ۱۳۷) امام امیرالمؤمنین علی (ع) اشاره ای دارد به یک سنت و قانونی در نظام زندگی دنیوی که اصل آن در عالم ملکوت برقرار است و آن این که فراوانی رزق انسان در زندگی دنیا و در نتیجه در زندگی اخروی به اصول نظامی، ارتباط دارد که خداوند آن را برقرار کرده است. حاصل آن نظام در این زمینه جریان رزق انسان و فراوانی آن در اثر انفاق و صدقه است.

در روایتی از رسول خدا (ص) در مورد حادثه معراج نقل شده است که فرمود:

در آسمان دو تا ملک دیدم ندا می کردند یکی از آن دو می گفت: خدایا به هر اهل انفاق جایگزین عطا کن! و دومی می گفت خدایا به هر اهل امساک (بخیل) تلف و نابودی مال عطا کن.۴

امام علی (ع) در کلام خود به یک قانون و سنت جاری در ملکوت عالم اشاره ای کرده، و آن این که در نظام عالم برای عمل انفاق انسان ها موقعیت خاصی وجود دارد و مطابق یک قانون مستمر، انفاق انسان ها پاداش خداوند را به دنبال خواهد داشت. و این قانون به وسیله یک فرشته در عالم برقرار است و همچنان بر عکس اگر یک انسان یا یک جامعه ،عمل انفاق مال به نیازمندان را ترک کردند، این رفتار به نابودی مال ها و کمبود ارزاق و گرانی ها منتهی خواهد شد.

پیامبر اکرم (ص) در شب معراج عوامل اجرای این قانون ملکوتی را مشاهده فرموده و امیرالمؤمنین علی (ع) هم از آن حضرت این مطلب را دریافت کرده و به انسان های دیگر در کلام خود آن را یاد می دهد. هم اصل موضوع و هم ارتباط های دقیق و لطیف این دو موضوع یعنی ارتباط انفاق و صدقه با ازدیاد رزق در جهاتی احتیاج به علم فوق عادی بشری دارد.

این چند مطلب به عنوان مثال ذکر شد و موضوعات زیادی در این زمینه قابل ذکر و بررسی است. حال آیا می شود این گونه موضوعات را نادیده گرفت و تصوّر کرد که با یک نوع رفتاری که خود انسان آن را ایجاد یا تصوّر کرده به نتایج احکام اخلاقی و تکلیفی رسید؟

خلاصه این که: احکام اخلاقی دینی و احکام تکلیفی دارای آثار عظیم و گسترده ای است که حکمت بعضی از آن ها قابل فهم و درک و بعضی دیگر فوق حدّ ادراک عادی انسانی است و نیاز به تدبّر و تحقیق علمی زیادی دارد و بعضی از مراتب این آثار هم در عالم دیگر روشن خواهد شد.

الیاس کلانتری

پاورقی ها:

۱-نهج البلاغه، خطبه ۱۹۹

۲-همان، حکمت ۱۳۸

۳-همان، حکمت ۱۳۷

۴-تفسیر المیزان، ج ۱۳، (دوره بیست جلدی)، ذیل آیه اول سوره اسراء به نقل از تفسیر قمی

۹۴/۳/۱۶

برچسب ها
دکمه بازگشت به بالا
بستن