کلام ایام ـ ۳۳۵، شعبان ماه نور و رحمت و برکات بی پایان

بخش سوم

کلیات

* اهمیت آخرین جمعه و روزهای آخر ماه شعبان.

* کلام امام رضا- علیه السلام- به ابوصلت هروی و سفارشات آن حضرت جهت ورود به ماه رمضان.

* جدیّت امام رضا- علیه السلام- در ارشاد اصحاب و پیروان دین خدا برای بهره‌برداری آنها از فرصت های عمر بالخصوص در ماه رمضان.

* تجلیل امام رضا- علیه السلام- از روز جمعه.

* عده اندکی از انسانها از اعمال لغو و بیهوده اعراض می‌کنند و فاصله می‌گیرند!

* گاهی سخنان لغو انسان‌ها منشأ اختلافات با دیگران و بروز ناراحتی ها و حتی مشاجرات و دعواها می شود.

* چه بسا انسان هائی که به جهت گفتن سخنان لغو یا سخنان لغو دیگران در معرض رفتارهای خطرناکی قرار گرفته و حتی گاهی به قتل رسیده اند!

* در کلام امام رضا- علیه السلام- به ابوصلت به دعا و استغفار و تلاوت قرآن زیاد توصیه شده یعنی قید کثیر شامل هر سه عبادت می‌شود.

* کلام امیرالمؤمنین علی- علیه السلام- درباره محبوبترین اعمال نزد خدا.

* امام صادق- علیه السلام- فرمود: امیرالمؤمنین- علیه السلام- شخصیتی «کثیر الدعاء» بود.

* خطبه رسول خدا- صلّی الله علیه و آله و سلّم- درباره ماه رمضان و اعمال انسانها در آن ماه.

* صورت کامل کلام نورانی امام رضا- علیه السلام- به ابوصلت درباره آخرین روزهای ماه شعبان.

* سفارشات امام رضا- علیه السلام- اختصاصی به روزهای آخر ماه شعبان ندارد و در روزهای دیگر هم لازم است مورد توجه قرار بگیرد.

* بعضی از سفارشات امام رضا- علیه السلام- به ایام سه ماه نورانی رجب و شعبان و رمضان و بلکه تمام ایام سال دارد.

* توضیحات تکمیلی درباره کلام شریف امام رضا- علیه السلام- در مقالات ماه مبارک رمضان.

* * * * * * * * * *

به آخرین روز از ماه معظم شعبان و همچنین آخرین جمعه از این ماه نورانی، ماه رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ رسیدیم. لازم بود در تمام ماه رجب و ماه شعبان در اثر دعاها و ذکرالله کثیر و قرائت زیاد قرآن مجید و تدبّر در معانی آیات و استغفار زیاد و روزه گرفتن در ایام این دو ماه عظیم، استعداد دریافت مراتب برتر از رحمت و برکات خدای سبحان را کسب کنیم و استعداد ورود در فضای وسیع رحمت پروردگار عالمیان در ماه رمضان. حال نمی دانیم در چه مرحله ای نسبت به آن قرار گرفته ایم.
فرصت ها خیلی سریع از دست می رود و حسرت آنها در دلها باقی می ماند. اگر نبود که ساعاتی دیگر وارد فضای شکوهمند ماه رمضان، ماه خدا خواهیم شد ـ ان شاء الله تعالی ـ مناسب بود که برای از دست دادن فرصتهای ماه رجب و ماه شعبان شدیداً محزون شویم و اشک حسرت بریزیم. اما حزن فاصله گرفتن از آن دو ماه نورانی و شب ها و روزها و ساعات آن با سرور عظیم رسیدن ماه رمضان همراه است و این همراهی حزن، و سرور عظیم، عامل آرامش روحی و اطمینان قلبی خواهد شد ( ان شاء الله تعالی)
در این ساعات آخر ماه شعبان ، ضرورت ذکر کلام وجود مبارک امام علی بن موسی الرضا ـ علیهما السلام ـ و رفتار آن حضرت در آخرین جمعه ماه شعبان و کسب آمادگی برای ورود به فضای قدسی ماه رمضان شدیداً احساس می شود و بلکه با این کار در آخرین جمعه ماه شعبان و همچنین آخرین روز و آخرین ساعات آن و عمل به توصیه های آن وجود قدسی مشمول رحمت و برکات بیشتری از پروردگار عالمیان قرار بگیریم. به این منظور و حصول این خواسته قطعه ای از یک مقاله منتشر شده قبلی را در اینجا نقل می کنیم:
«از ابوالصلت هروی روایت شده است که گفت: در جمعه آخر ماه شعبان به خدمت امام رضا ـ علیه السلام ـ رفتم، آن حضرت به من فرمود :
ای اباصلت: اکثر ماه شعبان رفت و این جمعه آخر آن است. پس تدارک کن در آن مقداری که از این ماه مانده است- کوتاهی هائی را که در ایام گذشته از این ماه داشته ای. و بر تو باد که روی آوری بر آنچه برای تو نافع است و دعا و استغفار و تلاوت قرآن را زیاد کن و از گناهان خود به سوی خدا توبه کن تا اینکه وقتی ماه رمضان به تو روی آورد خود را برای خدای- عزّوجلّ- خالص گردانیده باشی و مگذار در گردن خود امانت و حق کسی را مگر اینکه اداء کنی و مگذار در دل خود کینه کسی را مگر آنکه آن را بیرون کنی و مگذار گناهی را که مرتکب می شدی مگر آنکه ترک کنی و ملتزم تقوای خدا باش و بر او توکل کن در پنهانی و آشکارا
«وَمَنْ يتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَيءٍ قَدْرًا» (الطلاق/۳) و در زمان باقی مانده از این ماه این کلام را زیاد بگو:
«اللَّهُمَّ إِنْ لَمْ تَكُنْ قَدْ غَفَرْتَ لَنَا فِي مَا مَضَى مِنْ شَعْبَانَ فَاغْفِرْ لَنَا فِيمَا بَقِيَ مِنْهُ» یعنی: خدایا اگر در آنچه از ماه شعبان سپری شد ما را مورد غفران خودت قرار نداده ای، پس در آنچه از این ماه باقی مانده غفران خود را شامل حال ما بگردان.
همانا الله- تبارک و تعالی- در این ماه آزاد می کند بنده های زیادی را از آتش جهنم.^(۱)
پس طبق توصیه وجود مبارک امام رضا ـ علیه السلام ـ این ذکر شریف در آخرین روز ها و فرصت های باقی مانده از ماه شعبان المعظم، باید زیاد گفته شود.
در این روایت شریف نقل شده از آن حضرت لازم است چند نکته مورد توجه دقیق قرار بگیرد آنها عبارتند از :
۱- اهمیت موضوع ماه شعبان و اعمال عبادی در آن در حدّی است که امام -علیه السلام- به محض ورود یکی از اصحاب خود به حضورش، و بدون اینکه او سؤالی کند، متذکر آن می‌شود و توجه او را به عظمت ماه شعبان معطوف می کند، با اینکه عمده ایام آن گذشته و فقط چند روز از آخر آن باقی مانده است، چند روزی که از یک هفته کمتر است. یعنی اگر انسان فرصت های زیادی را در طول عمر گذشته خود و حتی در چند ماه یا چند روز قبلی از دست داده است، باز نباید مأیوس شود، بلکه می تواند مقداری از آنچه را از دست داده است، به دست آورد و زیان های خود را جبران کند.
۲- امام ـ علیه السلام ـ از صحابه خود سؤال نفرمود که در اکثر ایام گذشته از ماه شعبان در چه وضعیتی از اعمال عبادی قرار داشته و چه کارهایی را انجام داده است. بلکه بدون مقدمه به او توصیه فرمود که در بقیه ایام ماه و فرصت باقی مانده به جبران کوتاهی‌های خود بپردازد. یعنی اگر آن شخص در روزهای گذشته از ماه شعبان موفق به عبادات سفارش شده و اعمال خیری هم بوده باز به لحاظ عظمت این ماه و روزها و ساعات و فضائل دیگر، آن اعمال عبادی باید اندک و ناچیز تلقّی شود، حتی اگر در اصل، آن ها اندک و ناچیز هم نباشند. این کلام شریف از امام ـ علیه السلام ـ حاکی از عظمت خاص ماه شعبان و آثار عظیم عبادات و همه اعمال حسنه در آن می‌باشد.
۳- تذکر آنچه در ابتدای کلام شریف امام ـ علیه السلام ـ قرار دارد نشانه‌ای است بر اینکه مجالس آن حضرت مجموعاً مجلس تعلیم و بحث و گفتگو درباره معارف دین خدا و آموزش و مجموعاً مجالس ذکر الله بوده است، نه مجلس سکوت یا غفلت یا مدح و ثنای مردم نسبت به آن ذوات مقدسه! و این موضوع نشانه‌های فراوانی دارد. و درباره همه آن شخصیت های آسمانی نیز صدق می کند.
این موضوع و این جریان در سیره شریف آن ذوات مقدسه در رفتارهای پیروان و دوستداران آنها هم باید منشاء آثار عملی آشکاری شود. اگر ما مجالس زمان خودمان را مورد توجه دقیقی قرار دهیم متوجه مغایرت عمده آن ها با مجالس آن بزرگواران خواهیم شد.
در مجالس مردم زمان ما ـ حتی افراد متدیّن و دانشمندان ـ چه رفتارهایی جریان دارد؟! عمده این مجالس به بطالت و غفلت و بدگویی از دیگران و انتقاد و سرزنش والدین از فرزندان جوان و نهایتاً گفتن و خندیدن و حتی گاهی دست انداختن دیگران و مسخره کردن آنها و مقداری صرف غذا و میوه و امثال این رفتارها می گذرد! و بحث و گفتگو در باره اعمال خیر مثل کمک به نیازمندان و دلجویی از افراد گرفتار و عیادت از بیماران و مسائل و موضوعات علمی در مجالس و برخورد افراد با یکدیگر خیلی نادر و کمیاب است. حتی گاهی مشاهده می کنیم که در جلسات افطاری ماه مبارک رمضان هم توجه چندانی به ذکرالله و بحث و گفتگو در اعمال این ماه با عظمت های بی پایان و دعاها و اعمال مخصوص آن معطوف نمی شود. مثلاً کمتر دیده می شود که اول مغرب و قبل از افطار و یا بعد از آن نماز جماعتی برگزار شود و یا افراد حاضر نماز مغرب و عشا را متناسب با جلالت خاصّ نماز اقامه کنند و چند آیه از قرآن مجید در مجلس خوانده شود و بحث و گفتگویی درباره معانی و تفسیر آنها به عمل آید! و در آن مجالس مقداری مال برای نیازمندان و افراد بی بضاعت جمع‌آوری شود. و مقداری از دعاهای سفارش شده خوانده شود و مورد بحث و شرح و توضیح قرار بگیرد و اعمال خیر امثال آنها!
۴- در کلام امام رضا ـ علیه السلام ـ به طور ضمنی تجلیلی هم از روز جمعه و این عید بزرگ به عمل آمده است.
به طوریکه فرمود:
« و هذا آخِرِ جُمُعَةٍ فیه مِنْ شَعْبَانَ» یعنی این آخرین جمعه این ماه عظیم است. یعنی فرصتی که در روز جمعه برای عبادت خدا و اعمال صالح و آشنایی با معارف دین خدا وجود دارد فرصت خاصی است و این فرصت باید مورد توجه عمیقی قرار بگیرد. و روزهای جمعه همه ماه های سال بالخصوص این ماه معظم جلالت خاصی دارد اعمال حسنه در این روزها پاداش و نتیجه و آثار مطلوب بیشتری دارد و این روزها زمان بسیار مناسبی برای تجارت با پروردگار عالمیان و دریافت پاداش از وجود کریم او و به دست آوردن سود زیادی از عبادات و اعمال خیر است.
۵-در کلام شریف امام ـ علیه السلام ـ تشویق و تحریکی به کار رفته برای کارهایی که دارای اهمیت و فایده زیاد در زندگی انسان ها و اهداف تعقّلی و حکیمانه می باشند. قابل توجه است که بعضی از کارهای انسان ها نفع قابل توجهی برای خود آنها و یا دیگران ندارند و فقط وقت و عمر و امکانات زندگی انسان ها برای آن ها صرف می شود و باصطلاح آن اعمال در زندگی انسان «لغو» محسوب می شوند! و عده اندکی از انسانها از اعمال لغو اعراض می کنند و فاصله می گیرند. مقداری از غذاهائی که اکثر انسان ها مصرف می کنند بیهوده و بی فایده بوده و حتی موجب آثار زیانبار و ابتلاء به بعضی بیماری ها می شوند.
خیلی از انسان ها لباس های غیر ضروری می پوشند و برای تهیه آن لباس ها هزینه های زیادی می کنند و همین طور در جهات دیگر از زندگی! گاهی انسان ها سخنان لغوی می گویند که گفتن آن ها هیچ فایده ای برای خود آنها یا دیگران ندارد، و حتی گاهی سخنان لغو انسان‌ها منشأ اختلافات با دیگران و بروز ناراحتی ها حتی مشاجرات و دعواها می شود! چه بسا انسان هایی که به جهت سخن لغوی که خود آنها و یا دیگران گفته اند، در معرض رفتارهای خطرناکی قرار گرفته و حتی به قتل رسیده اند.
۶-امام ـ علیه السلام ـ در کلام شریف به دعا و استغفار و تلاوت قرآن زیاد سفارش فرموده است یعنی قید کثیر در این کلام شامل هر سه عبادت می شود.

توصیه به دعای زیاد

در آموزش‌های رهبران آسمانی سفارش به کثرت دعا برای انسان‌ها شده است و گفته شده است که خدای سبحان انسان هایی را که زیاد دعا می‌کنند دوست دارد. به انسان زیاد دعا کننده و به اصطلاح کثیر الدعا، «دعّا»گفته می‌شود.
از امام صادق ـ علیه السلام ـ نقل شده است که امیرالمؤمنین علی -علیه السلام- فرمود:
«أَحَبُ الْأَعْمَالِ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِي الْأَرْضِ الدُّعَاءُ وَ أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ الْعَفَافُ قَالَ وَ كَانَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ علیه السلام رَجُلًا دَعَّاءً»^(۲) یعنی: امیرالمؤمنین فرمود:محبوب ترین کارهادر روی زمین برای خدا، دعاوبرترین عبادات عفاف است. و فرمود: امیرالمؤمنین فردی بود کثیرالدعاء.
در سیره شریف حضرت سیدالشهداء امام حسین ـ علیه السلام ـ نقل شده است که وقتی سپاه دشمن عصر روز تاسوعا به طرف خیمه های آن حضرت حمله کردند، و معلوم شد که آنها قصد جنگ دارند، خطاب به برادرش حضرت عباس ـ علیه السلام ـ فرمود:
«ارجِع إلَيهِم، فَإِنِ استَطَعتَ أن تُؤَخِّرَهُم إلى‏ غُدوَةٍ وتَدفَعَهُم عِندَ العَشِيَّةِ؛ لَعَلَّنا نُصَلّي لِرَبِّنَا اللَّيلَةَ، ونَدعوهُ ونَستَغفِرُهُ، فَهُوَ يَعلَمُ أنّي قَد كُنتُ احِبُّ الصَّلاةَ لَهُ، وتِلاوَةَ كِتابِهِ، وكَثرَةَ الدُّعاءِ وَالاستِغفارِ»^(۳) یعنی: برگرد به سوی آنها و اگر توانستی آنها را تا فردا صبح به تأخیر بیانداز و امشب آنها را از ما باز بدار، تا باشد که امشب برای پروردگارمان نماز بخوانیم و دعا کنیم و استغفار کنیم به سوی او، و او می‌داند که من نماز برای او و تلاوت کتابش و دعا و استغفار زیاد را دوست دارم.
در این کلام شریف هم به ارزش و عظمت دعای زیاد و استغفار زیاد اشاره شده و امام ـ علیه السلام ـ با سخن و رفتار خود پیروانش را به دعای زیاد و استغفار زیاد و پناه بردن به قدرت خدا از طریق نماز و تلاوت قرآن و دعا و استغفار توصیه فرموده و راه پناهگاه امن توحیدی را به انسان ها نشان داده است.
درباره استغفار و معنی حقیقی و کاربرد آن در همین مقاله اشاراتی به عمل آمد و اصلاً محور اصلی این نوشتار هم همان استغفار است، اما توضیح در موضوع نقش استغفار در استجابت دعا را از کلام امام صادق ـ علیه السلام ـ در مقاله بعدی و اولین بخش از مقالات مربوط به ماه رمضان خواهیم آورد.
کلام امام ـ علیه السلام ـ هم، ارتباط به فرصت اندک باقی مانده از ماه شعبان دارد و هم ارتباط به موضوع ماه رمضان و آماده شدن برای ورود در آن. لذا تذکرات بعدی امام ـ علیه السلام ـ را در کلام شریفش به مقاله بعدی موکول می کنیم.»^(۴)
در این روز آخر ماه شعبان که با ورود به ماه مبارک رمضان چند ساعت بیشتر فاصله نداریم، بهترین و مناسب ترین عمل، مطالعه مجدد و مکرر خطبه وجود مبارک رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ که در چنین ایامی و قبل از ورود به ماه رمضان از آن وجود مبارک صادر شده است. لازم است این خطبه شریف در زمان رسیدن ماه رمضان در هر سال مورد توجه مجدد قرار بگیرد و طبعاً توجه مجدد و مکرر تأثیرات جدیدتری در روح انسانها ایجاد خواهد کرد.
سال گذشته این خطبه شریف در چنین ایامی در حد متن اصلی وترجمه آن در مقاله ای منتشر شد.^(۵) و در مقالات بعدی به شرح و تفسیر آن پرداختیم و در مقاله حاظر مجدداً متن خطبه شریف را از مقاله سال قبل ذکر می کنیم تا مجدداً مورد توجه و بهره برداری قرار بگیرد و به خواست خدای کریم در مقالات ماه مبارک رمضان به ذکر نکات علمی دیگری درباره آن خواهیم پرداخت.

خطبه رسول خدا – صلّی الله علیه و آله و سلّم – در زمان رسیدن ماه مبارک رمضان

از وجود مبارک امام رضا – علیه السلام – و از پدر و اجداد گرامی او و سرانجام از امیرالمؤمنین علی – علیه السلام – نقل شده است که:
۱-«إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه وآله خَطَبَنَا ذَاتَ یَوْمٍ فَقَالَ:أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ قَدْ أَقْبَلَ إِلَیْکُمْ شَهْرُ اللَّهِ بِالْبَرَکَةِ وَ الرَّحْمَةِ وَ الْمَغْفِرَةِ»^(۶) یعنی: روزی رسول خدا- صلّی الله علیه و آله- در خطابه خود به ما فرمود: ای انسان ها ماه خدا با برکت و رحمت و مغفرت به شما روی آورده است.
۲- «شَهْرٌ هُوَ عِنْدَ اللَّهِ أَفْضَلُ الشُّهُورِ وَ أَیَّامُهُ أَفْضَلُ الْأَیَّامِ وَ لَیَالِیهِ أَفْضَلُ اللَّیَالِی وَ سَاعَاتُهُ أَفْضَلُ السَّاعَاتِ» یعنی: آن ماهی است که نزد خدا برترین ماهها و روزهای آن برترین روزها و شب های آن برترین شب ها و ساعت های آن برترین ساعت ها است.
۳- «هُوَ شَهْرٌ دُعِیتُمْ فِیهِ إِلَی ضِیَافَةِ اللَّهِ وَ جُعِلْتُمْ فِیهِ مِنْ أَهْلِ کَرَامَةِ اللَّهِ» یعنی: آن ماهی است که شما در آن دعوت شده اید به مهمانی خدا و در آن از اهل کرامت خدا قرار گرفتهاید.
۴- «أَنْفَاسُکُمْ فِیهِ تَسْبِیحٌ وَ نَوْمُکُمْ فِیهِ عِبَادَةٌ وَ عَمَلُکُمْ فِیهِ مَقْبُولٌ» یعنی: نَفَس هایتان در آن، «تسبیح» و خوابتان در آن «عبادت» محسوب میشود و اعمالتان در آن مورد قبول ]خدا[ واقع می شود.
۵-«وَ دُعَاؤُکُمْ فِیهِ مُسْتَجَابٌ فَاسْأَلُوا اللَّهَ رَبَّکُمْ بِنِیَّاتٍ صَادِقَةٍ وَ قُلُوبٍ طَاهِرَةٍ أَنْ یُوَفِّقَکُمْ لِصِیَامِهِ وَ تِلَاوَةِ کِتَابِهِ» یعنی: دعای شما در آن ]ماه[ مستجاب می شود، پس از الله، پروردگارتان درخواست کنید با نیتهای صادقه و قلب های طاهره ]پاک شده[ که شما را به روزه گرفتن در آن ]ماه[ و تلاوت کتابش موفق کند.
۶- «فَإِنَّ الشَّقِیَّ مَنْ حُرِمَ غُفْرَانَ اللَّهِ فِی هَذَا الشَّهْرِ الْعَظِیمِ وَ اذْکُرُوا بِجُوعِکُمْ وَ عَطَشِکُمْ فِیهِ جُوعَ یَوْمِ الْقِیَامَةِ وَ عَطَشَهُ وَ تَصَدَّقُوا عَلَی فُقَرَائِکُمْ وَ مَسَاکِینِکُمْ وَ وَقِّرُوا کِبَارَکُمْ وَارْحَمُواصِغَارَکُمْ وَ صِلُوا أَرْحَامَکُمْ» یعنی: پس به راستی ]و در حقیقت[ شقی ]و بدبخت[ کسی است که در این ماه عظیم از غفران خدا محروم شود، و یاد کنید با گرسنگی و تشنگی ]ناشی از روزه[ خود از گرسنگی و تشنگی روز قیامت. و صدقه بدهید به فقراء و مساکین خودتان و بزرگان خود را تکریم کنید و به کوچکترها ترحّم ]و محبت کنید[ و با بستگان خود پیوند برقرار کنید ]و به آنها محبت کنید[.
۷-«وَ احْفَظُوا أَلْسِنَتَکُمْ وَ غُضُّوا عَمَّا لَا یَحِلُّ النَّظَرُ إِلَیْهِ أَبْصَارَکُمْ وَ عَمَّا لَا یَحِلُّ الِاسْتِمَاعُ إِلَیْهِ أَسْمَاعَکُمْ» یعنی: زبان های خود را حفظ کنید و چشم های خود را بپوشانید از آنچه نگاه کردن به آن حلال نیست و گوش های خود را ببندید به آنچه گوش دادن به آن حلال نیست.
۸-«وَ تَحَنَّنُوا عَلَی أَیْتَامِ النَّاسِ یُتَحَنَّنْ عَلَی أَیْتَامِکُمْ» یعنی: به یتیمان مردم محبت و مهربانی کنید تا دیگران هم به یتیمان شما محبت و مهربانی کنند.
۹- «وَ تُوبُوا إِلَی اللَّهِ مِنْ ذُنُوبِکُمْ» یعنی: توبه کنید بسوی خدا از گناهانتان.
۱۰-«وَ ارْفَعُوا إِلَیْهِ أَیْدِیَکُمْ بِالدُّعَاءِ فِی أَوْقَاتِ صَلَاتِکُمْ‏ فَإِنَّهَا أَفْضَلُ السَّاعَاتِ یَنْظُرُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِیهَا بِالرَّحْمَةِ إِلَی عِبَادِهِ یُجِیبُهُمْ إِذَا نَاجَوْهُ وَ یُلَبِّیهِمْ إِذَا نَادَوْهُ وَ یُعْطِیهِمْ إِذَا سَأَلُوهُ وَ یَسْتَجِیبُ لَهُمْ إِذَا دَعَوْهُ» یعنی: دست های خود را به طرف او بلند کنید جهت دعا در اوقات نمازها که اوقات نمازها بهترین ساعات است، به طوریکه در آن ساعت ها خدای- عزّوجلّ– با رحمت خود به بندگان توجه می کند و به آنها جواب میدهد ]و دعای آنها را مستجاب می کند[ وقتی ]حقیقتاً[ او را بخوانند.
۱۱-«أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ أَنْفُسَکُمْ مَرْهُونَةٌ بِأَعْمَالِکُمْ فَفُکُّوهَا بِاسْتِغْفَارِکُمْ وَ ظُهُورَکُمْ ثَقِیلَةٌ مِنْ أَوْزَارِکُمْ فَخَفِّفُوا عَنْهَا بِطُولِ سُجُودِکُمْ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ أَقْسَمَ بِعِزَّتِهِ أَنْ لَا یُعَذِّبَ الْمُصَلِّینَ وَ السَّاجِدِینَ وَ أَنْ لَا یُرَوِّعَهُمْ بِالنَّارِ یَوْمَ یَقُومُ النَّاسُ لِرَبِّ الْعَالَمِینَ» یعنی: ای مردم جان های شما در گرو کارهای شما است! پس با استغفار آنها را آزاد کنید، شما بار سنگین آثار گناهان خود را بر پشت خود حمل می کنید، پس آنها را با سجده های طولانی سبک تر کنید و بدانید که خدا به عزّت خود قسم خورده است که نمازگزاران و سجده کنندگان را مجازات نکند و آن ها را هراسان نکند، روزی که انسان ها برای پروردگار عالمیان قیام می کنند. ]روز قیامت[
۱۲-«أَیُّهَا النَّاسُ مَنْ فَطَّرَ مِنْکُمْ صَائِماً مُؤْمِناً فِی هَذَا الشَّهْرِ کَانَ لَهُ بِذَلِکَ عِنْدَ اللَّهِ عِتْقُ نَسَمَةٍ وَ مَغْفِرَةٌ لِمَا مَضَی مِنْ ذُنُوبِهِ،قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ فَلَیْسَ کُلُّنَا یَقْدِرُ عَلَی ذَلِکَ فَقَالَ ص اتَّقُوا النَّارَ وَ لَوْ بِشِقِّ تَمْرَةٍ اتَّقُوا النَّارَ وَ لَوْ بِشَرْبَةٍ مِنْ مَاءٍ» یعنی: ‏ای انسان ها هر کس در این ماه مؤمن روزه داری را افطاری دهد، در نزد خدا اجر آزاد کردن یک برده را خواهد داشت و گناهان گذشته او مورد غفران قرار خواهد گرفت. گفته شد ای رسول خدا همه ما بر این کار قادر نیستیم، آن حضرت فرمود: از آتش بپرهیزید، اگر چه با قطعه ای از یک عدد خرما و از آتش بپرهیزید اگرچه با جرعه ای آب.
۱۳-«أَیُّهَا النَّاسُ مَنْ حَسَّنَ مِنْکُمْ فِی هَذَا الشَّهْرِ خُلُقَهُ کَانَ لَهُ جَوَازاً عَلَی الصِّرَاطِ یَوْمَ تَزِلُّ فِیهِ الْأَقْدَامُ وَ مَنْ خَفَّفَ فِی هَذَا الشَّهْرِعَمَّا مَلَکَتْ یَمِینُهُ خَفَّفَ اللَّهُ عَلَیْهِ حِسَابَهُ وَ مَنْ کَفَّ فِیهِ شَرَّهُ کَفَّ اللَّهُ عَنْهُ غَضَبَهُ یَوْمَ یَلْقَاهُ وَ مَنْ أَکْرَمَ فِیهِ یَتِیماً أَکْرَمَهُ اللَّهُ یَوْمَ یَلْقَاهُ» یعنی: ای مردم کسی که در این ماه حُسن خُلق در خود به وجود آورد ]اخلاقش را اصلاح و بهتر کند[ از صراط عبور خواهد کرد، در روزی که قدم ها در آن بلغزد و هر کس در این ماه بر خدمتکاران خود آسان بگیرد ]و فشارهای زندگی آنها را کم کند[ خدا در محاسبه اعمال او آسان خواهد گرفت. و کسی که در آن شرّ خود را باز دارد، خدا غضب خود را در روز ملاقاتش از او باز خواهد داشت.
۱۴-«وَ مَنْ أَکْثَرَ فِیهِ مِنَ الصَّلَاةِ عَلَیَّ ثَقَّلَ اللَّهُ مِیزَانَهُ یَوْمَ تَخِفُّ الْمَوَازِینُ وَ مَنْ تَلَا فِیهِ آیَةً مِنَ الْقُرْآنِکَانَ لَهُ مِثْلُ أَجْرِ مَنْ خَتَمَ الْقُرْآنَ فِی غَیْرِهِ مِنَ الشُّهُورِ» یعنی: هر کس در این ماه زیاد بر من صلوات بفرستد، خدا کفّه اعمال او را سنگین خواهد کرد، در روزی که میزان ها سبک خواهند شد، و هر کس در این ماه آیه ای از قرآن را تلاوت کند، برای او پاداشی خواهد بود مثل پاداش کسی که در ماه های دیگر قرآن را بطور کامل بخواند.
۱۵-«وَ مَنْ أَکْرَمَ فِیهِ یَتِیماً أَکْرَمَهُ اللَّهُ یَوْمَ یَلْقَاهُ وَ مَنْ وَصَلَ فِيهِ رَحِمَهُ وَصَلَهُ اللَّهُ بِرَحْمَتِهِ يَوْمَ يَلْقَاهُ » یعنی: کسی که در این ماه یتیمی را اکرام کند، خدا او را در روز ملاقات اکرام خواهد کرد، و کسی که در آن صله ارحام بجای آورد، خدا رحمتش را به او خواهد رساند، و هرکس ]برعکس[ در این ماه ارتباطش را با بستگان خود قطع کند، خدا در روز دیدار رحمتش را از او قطع خواهد کرد.
۱۶-«وَ مَنْ تَطَوَّعَ فِیهِ بِصَلَاةٍ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بَرَاءَةً مِنَ النَّارِ وَ مَنْ أَدَّی فِیهِ فَرْضاً کَانَ لَهُ ثَوَابُ مَنْ أَدَّی سَبْعِینَ فَرِیضَةً فِیمَا سِوَاهُ مِنَ الشُّهُورِ» یعنی: هر کس در این ماه نماز مستحبی به جای آورد، خدا برای او برائت از آتش جهنم را مقدّر خواهد فرمود، و کسی که در این ماه فریضه ای به جای آورد، برای او ثواب هفتاد فریضه در ماه های دیگر خواهد بود.
۱۷-«أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ أَبْوَابَ الْجِنَانِ فِی هَذَا الشَّهْرِ مُفَتَّحَةٌ فَاسْأَلُوا رَبَّکُمْ أَنْ لَا یُغَلِّقَهَا عَنْکُمْ وَ أَبْوَابَ النِّیرَانِ مُغَلَّقَةٌفَاسْأَلُوا رَبَّکُمْ أَنْ لَا یُفَتِّحَهَا عَلَیْکُمْ وَالشَّیَاطِینَ مَغْلُولَةٌ فَاسْأَلُوا رَبَّکُمْ أَنْ لَا یُسَلِّطَهَا عَلَیْکُمْ» یعنی: ای انسان ها درهای بهشت در این ماه باز است، پس از خدا بخواهید که آنها را برای شما نبندد و درهای جهنم در آن بسته است، پس از پروردگارتان بخواهید، که آنها را برای شما باز نکند و شیاطین در بند هستند، پس از پروردگارتان بخواهید که آنها را بر شما مسلّط نکند.
۱۸-«قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام فَقُمْتُ فَقُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ مَا أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ فِی هَذَا الشَّهْرِ؟فَقَالَ یَا أَبَا الْحَسَنِ أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ فِی هَذَا الشَّهْرِ الْوَرَعُ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ» یعنی: امیرالمؤمنین – علیه السلام – فرمود: پس من برخاستم و عرض کردم ای رسول خدا بهترین اعمال در این ماه کدام است؟! فرمود: ای اباالحسن برترین اعمال در این ماه پرهیز و خودداری از گناهان است.
طبعاً مناسب ترین و مؤثرترین کلام درباره اوصاف ماه مبارک رمضان و اعمال و رفتارهای مخصوص آن، کلام شریف رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ و همان خطبه مشهور آن حضرت می باشد و ظاهراً این خطبه در همین ایام، یعنی آخرین روزهای ماه شعبان از آن وجود مبارک صادر شده است! لذا لازم دیدیم که اصل خطبه شریف فعلاً مورد توجه قرار بگیرد و در روزهای بعد وقتی وارد ماه مبارک رمضان شدیم به ذکر و توضیح نکات جدیدی از خطبه خواهیم پرداخت.
در این قسمت ادامه توضیحات مربوط به کلام امام رضا ـ علیه السلام ـ را درباره آخرین روزها و آخرین جمعه ماه شعبان ذکر می کنیم، امام ـ علیه السلام ـ فرمود:
«هذا آخر جمعة من شعبان» یعنی این آخرین جمعه از ماه شعبان است. بعد امام – علیه السلام – متذکر فضائل ماه شعبان شد و به آن صحابه توصیه فرمود که کوتاهیهای خود را در اعمال و عبادات آن ماه، در چند روز باقی مانده جبران نماید، و برای ورود به ماه مبارک رمضان خود را آماده کند. کلام امام – علیه السلام – مشتمل بر دعائی است که لازم بود در آخرین فرصت های باقی مانده از ماه شعبان به طور مکرّر خوانده شود.
امام – علیه السلام- در بخشی از این کلام شریف و توصیه های خود برای آخرین روزهای ماه شعبان می فرماید: تا اینکه وقتی ماه خدا رسید تو خودت را برای خدا خالص کرده باشی.
بطور ضمنی از این کلام شریف بر می آید که علاوه بر انتشار و جریان رحمت واسعه خدا و برکات عظیم او در ماه رمضان برای دریافت مراتبی از آن رحمت و برکات در انسانها هم لازم است ظرفیت مناسبی در آن ها هم به وجود آید. و این ظرفیت با دعاهای زیاد و استغفار از گناهان و سایر اعمال خیر حاصل می شود.
حال وارد ماه مبارک رمضان شده ایم و امروز اولین روز از آن محسوب می شود. اگرچه موضوع آمادگی قبل از ورورد این ماه عظیم و برای این سال منتفی شده و آن فرصت بسیار گرانبها از بین رفته است، اما اصل موضوع استعداد و آمادگی برای دریافت برکات خاصه ماه خدا و مراتب برتر آن برکات در داخل آن و بالخصوص روزهای اول آن باقی است! لذا کلام پربرکت امام رضا ـ علیه السلام ـ را مجدداً مورد توجه قرار می دهیم و اصل آن کلام شریف را هم می آوریم و نکاتی را در جهت تکمیل بحث متذکر می شویم
«يَا أَبَا الصَّلْتِ إِنَّ شَعْبَانَ قَدْ مَضَى أَكْثَرُهُ وَ هَذَا آخِرُ جُمُعَةٍ مِنْهُ فَتَدَارَكْ فِيمَا بَقِيَ مِنْهُ تَقْصِيرَكَ فِيمَا مَضَى مِنْهُ وَ عَلَيْكَ بِالْإِقْبَالِ عَلَى مَا يَعْنِيكَ وَ تَرْكِ مَا لَا يَعْنِيكَ وَ أَكْثِرْ مِنَ الدُّعَاءِ وَ الِاسْتِغْفَارِ وَ تِلَاوَةِ الْقُرْآنِ وَ تُبْ إِلَى اللَّهِ مِنْ ذُنُوبِكَ لِيُقْبِلَ شَهْرُ اللَّهِ إِلَيْكَ وَ أَنْتَ مُخْلِصٌ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَا تَدَعَنَّ أَمَانَةً فِي عُنُقِكَ إِلَّا أَدَّيْتَهَا وَ لَا فِي قَلْبِكَ حِقْداً عَلَى مُؤْمِنٍ إِلَّا نَزَعْتَهُ وَ لَا ذَنْباً أَنْتَ مُرْتَكِبُهُ إِلَّا قَلَعْتَ عَنْهُ وَ اتَّقِ اللَّهَ وَ تَوَكَّلْ عَلَيْهِ فِي سِرِّ أَمْرِكَ وَ عَلَانِيَتِكَ وَ مَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَيْ‏ءٍ قَدْراً وَ أَكْثِرْ مِنْ أَنْ تَقُولَ فِيمَا بَقِيَ مِنْ هَذَا الشَّهْرِ اللَّهُمَّ إِنْ لَمْ تَكُنْ قَدْ غَفَرْتَ لَنَا فِي مَا مَضَى مِنْ شَعْبَانَ فَاغْفِرْ لَنَا فِيمَا بَقِيَ مِنْهُ فَإِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى يُعْتِقُ فِي هَذَا الشَّهْرِ رِقَاباً مِنَ النَّارِ لِحُرْمَةِ شَهْرِ رَمَضَان‏.» ترجمه این حدیث شریف و بعضی از نکات تفسیری آن در مقاله قبلی ذکر شد (کلام ایام ـ ۲۷۷) و بحث در بقیه نکات تفسیری درباره آن را ادامه می دهیم و توصیه می کنیم مقاله قبلی جهت ارتباط دو قسمت از بحث مجدداً مورد توجه قرار بگیرد.
۶ـ قابل توجه است که چند روز آخر از ماه شعبان زمان نزدیک شدن به ماه رمضان و قرار گرفتن در آستانه ورود به آن ماه عظیم است. و قطعاً ماه رمضان افضل از ماه شعبان است و دارای برکات بیشتر، اما امام ـ علیه السلام ـ برای آن چند روز اهمیت زیادی قائل شده و توصیه هائی را خطاب به صحابه خود و در اصل برای اهل ایمان و شیعیان و پیروان خود فرموده ، توصیه به اعمالی که دارای موقعیت بسیار رفیعی بین عبادات و اعمال صالح می باشند.
عمده توصیه های امام ـ علیه السلام ـ مربوط می شود به اعمال مشترک بین ماه رمضان و دو ماه رجب و شعبان مثل دعای زیاد و استغفار زیاد و تلاوت قرآن زیاد. البته این اعمال و اعمال دیگری که در سفارشات امام ـ علیه السلام ـ ذکر شده مثل التزام به تقوا و توکل به الله ـ جّل جلاله ـ و ادای امانت، اختصاصی به این سه ماه پرفضیلت ندارد و از اعمال عبادی تمامی ایام سال محسوب می شوند، اما در ایام این سه ماه بالخصوص ماه مبارک رمضان به انجام این اعمال توصیه های زیادی و اکیدی شده است و این اعمال آثار عظیم تر و فواید وسیعتری در این ماه ها دارند.
در مقاله قبلی اشاره ای به موقعیت استغفار زیاد و دعای زیاد در این ایام مذکور شد و وعده داده شد که این موضوعات در مقالات مربوط به ماه رمضان مورد توجه بیشتری قرار بگیرد و موقعیت آنها در بین اعمال این ماه آشکارتر شود، و در صورت حصول توفیقات خدای سبحان این وعده ها مورد عمل قرارخواهد گرفت (ان شاء الله تعالی) یعنی بخش عمده توصیه های امام رضا ـ علیه السلام ـ به پیروان دین توحیدی ـ بصورت خطاب به یکی از اصحاب خود، در مقالات ماه مبارک رمضان، مورد بحث قرار خواهد گرفت، که این مقاله اولین بخش از آنها است.
مجموعاً در این حدیث شریف و در سفارشات امام ـ علیه السلام ـ نکاتی مورد توجه قرار گرفته و بصورت صریح و آشکار ذکر شده است و علاوه بر آن هم، رفتار امام علیه السلام ـ مشتمل برنکات ضمنی دیگری است که به بعضی از آنها در مقاله قبلی اشاره شد. اما مطالب صریح ذکر شده در ظاهر کلام شریف عبارتند از :
یکم: تدارک فرصت های از بین رفته
دوم : روی آوردن به آنچه برای انسان اهمیتی دارد
سوم: دعای زیاد
چهارم : استغفار زیاد
پنجم: تلاوت زیاد قرآن
ششم : توبه از گناهان
هفتم: اخلاص برای الله (عزّوجلّ)
هشتم: اداء امانت هائی که بر عهده انسان است
نهم : خارج کردن کینه مؤمنین از قلب
دهم: توکل بر خدای سبحان و ایمان به تقدیرات او
یازدهم: فواید و آثار توکل به الله در زندگی انسانها
دوازدهم: توجه به کلام الله در سخنان و رفتارها
همانطور که به آن اشاره شد عمده این سفارشات بطور کامل و عموماً برای همه زمان ها در اخلاق و اعمال دینی به عمل آمده و بطور خاص هم جزو اعمال ماه رمضان و دو ماه رجب و شعبان قرار دارد و در مقالات مخصوص ماه رمضان که از همین شماره شروع شده ، به ذکر و توضیح بعضی از آنها خواهیم پرداخت. اما آنچه بحث درباره آن بسیار ضروری است موضوع آماه شدن برای ورود ماه رمضان و اعمال مخصوص آن ماه است بطوریکه در کلام شریف امام ـ علیه السلام ـ تصریحی برای آن وجود دارد و در انتهای این مقاله به توضیح آن می پردازیم و بقیه بحث در توصیه های آن وجود مبارک را به مقالات بعدی موکول می کنیم.
در ابتدای مباحث این مقاله حاضر و در موضوع عنوان تعیین شده برای سلسله مقالات ماه مبارک رمضان و در مقالات قبلی مربوط به ماه رجب وماه شعبان، چند بار متذکر این موضوع شدیم که ماه رمضان و دو ماه قبل از آن، زمان و ظرف نزول برکات فراوانی در فضای زندگی انسانها می باشند. و از فرصت های موجود در آنها می شود بهره های عظیمی را بدست آورد و نیازهای زندگی دائمی اخروی و حتی نیاز های زندگی موقتی دنیوی را هم تأمین کرد. در آموزش های دین آسمانی راههای رسیدن به رحمت و برکات فراوان ونعمت های عظیم خدای سبحان بطور مکرر معرفی شده و آن راهها در اصل برای ورود بندگان خدا و حرکت در آنها، آماده و هموار شده است. همچنین موانع ورود به آن راهها معرفی شده  و دیگر اینکه بیراهه ها و پرتگاههای کنار راهها هم علامت گذاری شده و به انسانها نشان داده شده است.
اما برای دریافت مقدار مورد نیاز ومیزان زیاد از نعمت های خدا و رحمت واسعه او احتیاج به آمادگی خاص و ظرفیتی در انسانها وجود دارد! قبلاً در بعضی از مقالات مثالی را در این زمینه ذکر کردیم و آن اینکه تصور کنیم گروهی از انسانها در ضمن یک سفر و یا در محل سکونت خود احتیاج به مقداری آب پیدا می کنند و این احتیاج هم صورت استمراری دارد و نیاز آنها برای بدست آوردن مقدار زیادی آب برای مصارف مختلف، برقرار می باشد. در آن وضعیت یک یا چند نفر از آن گروه بعد از مقداری گشتن دربیابانی و طی مسافت قابل توجهی به جائی می رسند که نهر آبی در آن مکان جریان دارد و آب آن نهر بسیار زلال و مطلوب و فراوان است!
آن یک یا چند نفر که شدیداً تشنه شده بودند، ابتداء مقداری آب می نوشند و یا اینکه علاوه برنوشیدن آب و رفع تشنگی وارد آن نهر می شوند و بدن و لباس های خود را هم شستشو می دهند و نیاز آنها به نوشیدن آب و پاکسازی بدن و لباس هایشان برطرف می شود. اما نیاز آن عده به آب بطور کلی بر طرف نمی شود و بلکه هم خود آنها احتیاج به مقدار قابل توجهی آب جهت رفع نیازهای بعدی خواهند داشت و هم کسانیکه همراه آنها هستند در آن سفر یا آن منطقه مسکونی و آن گروه لازم است برای تأمین نیازهای آن افراد هم کاری بکنند. مثلاً اگر گروه به آب رسیده در آن سفر و در آن مکان افراد خانواده خود را هم همراه دارند، لازم است برای آنها هم آب ببرند، اما بردن آب برای همراهان ومصارف بعدی خود، احتیاج به همراه داشتن یا تهیه ظرف مناسبی دارد، و اگر بعضی از افراد آن گروه به آب رسیده، هیچ ظرفی همراه خود نداشته باشند، و یا نتوانند تهیه کنند هیچ مقدار آبی را نمی توانند از آن نهر بردارند و با خود ببرند و بهره و نصیب آنها از آن نهر با آب فراوان ، همان مقداری است که فعلاً نوشیدند و یا بدن و لباس خود را شستشو دادند و اگر چه آب آن نهر بسیار فراوان است و دائماً جریان دارد.
در آن فرصت هر یک از آن افراد و یا افراد دیگر ظرف بزرگتری و یا وسیله نقلیه مناسبی در اختیار داشته باشد، میزان بهره مندی او از آب آن نهر بیشتر خواهد بود. حتی بعضی از افراد می توانند با تهیه ظرف های زیاد و بزرگ و وسیله نقلیه ای مناسب، مقدار فراوانی از آب نهر را با خود حمل کنند و نیازهای بیشتری از خود و افراد همراه خود را با حمل آب به محل استقرار خود بر طرف کنند و بالاتر از آن مقداری از آن آب حمل و ذخیره شده را به افراد نیازمند هدیه کنند و ازناحیه آن کار خیر پاداشی از پروردگارشان نصیب آنها بشود و همچنین می توانند مقداری از آن آب را به کسانی که نیاز دارند و مالی هم در اختیار دارند، بفروشند و از آن کار خود سودی عایدشان شود!
موضوع این مثال در جهات مختلفی از زندگی انسانها از جمله در جهت دریافت رحمت و برکات خدا درماه رمضان وماهها و روزی های دیگر صدق می کند، یعنی نزول رحمت و برکات خاص و فراوان از طرف پروردگار عالمیان ـ عزّوجل ـ یک موضوع است! و استعداد و آمادگی و ظرفیت روحی بندگان وموقعیت آنها، موضوع دیگری است! و لازم است انسانها در دو ماه پرفضیلت قبلی و حتی چند روز آخر ماه شعبان معظم با انجام اعمالی ، استعداد دریافت برکات فراوان و میزان زیادی از نعمت های خدا را در ماه رمضان بدست آورند و همچنین بعد از ورود به ماه مبارک رمضان این استعداد و آمادگی را برای همان منظور بیشتر کنند.
موضوع آمادگی برای ورود ماه رمضان و دریافت برکات عظیم آن
دارای چنان عظمت و اهمیتی است که امام – علیه السلام – با آن کلام و به آن صورت متذکر آن شده است. یعنی صحیح نیست که کسی تصور کند حال که ماه شعبان به آخرین روزهای خود رسیده و چند روز بعد ماه عظیم تر و افضل از آن یعنی ماه رمضان خواهد رسید، پس جای نگرانی نیست که فرصت هائی از دست رفته است! چون فرصت های بهتر و مناسب تری در راه است!و بلکه هر کدام از آن فرصت ها در جای خود قرار دارد! یعنی فرصت های تمام روزهای ماه رجب و ماه شعبان و چند روز از آخر ماه شعبان و هر تک تک روز های اول ماه رمضان و روزهای دیگر آن و ساعات آن در شب و روز، فرصت های گرانبهای طلایی است! و داشتن مقداری سکه های طلا هم انسان را به داشتن مقدار بیشتری از آنها بی اعتنا نمی کند.در این تجارت پرسود شکوهمند تمام ساعت های هر شب و روز فرصت های گرانبهایی مغتنم جدا از دیگر فرصت ها محسوب می شوند.
بلی البته اگر شخصی در فرصت های قبلی دچار غفلت شده و آنها را از دست داده و یا بهره کمتری از آنها برده، می‌تواند با سعی و تلاش بیشتر در روزهای اول ماه رمضان،بخشی از آنها و یا تمام آنها را جبران کند و میزان سود و بهره مندی خود را بالاتر ببرد.
دیگر اینکه غفلت انسان در بعضی فرصتهای عمرش و اهمال او در کسب رحمت و برکات خدا، گاهی آثار زیانبار و خسران زیادی به دنبال خواهد داشت و برای این موضوع هم مثالی ذکر می کنیم :
فرض می کنیم یک کشاورز گیاهی را در زمین مزروعی خود کاشته است و این گیاه فرضاً چهار پنج ماه زمان احتیاج دارد تا به مرحله محصول دهی برسد. و او لازم است در این چند ماه در زمان های معینی آن مزرعه را آبیاری کند و آفت های آن گیاه را از بین ببرد! اگر آن کشاورز در بخشی از این چند ماه دچار غفلتی شود و یا در کار خود اهمال کند و حتی اگر بدون هیچ اهمالی و غفلتی به گرفتاریهای خاصی مبتلا شود و در نتیجه آبیاری مزرعه و دفع آفت ها مقداری به تاخیر بیفتد، او به محصول مطلوب خود نخواهد رسید و حتی احتمال دارد همه زحمات او و هزینه های مصرف شده برای آن مزرعه از بین برود و او دچار خسران زیادی شود و حتی شاید همه دارایی خود را از دست بدهد!
یا به عنوان مثال اگر پدر و مادری در بخشی از زمان لازم برای تربیت فرزند خود دچار غفلتی و اهمالی درباره او شوند و یا یک جامعه در امر تربیت کودکان و جوانان مبتلا به غفلت شود و کار تربیت آنها به افراد دانشمند و صالح سپرده نشود ،گاهی خسارت به وجود آمده اصلاً قابل جبران نخواهد بود.
بنابراین با توجه به این مثال ها و امثال آنها لازم است فرصت های عمر و فرصت های ایام خاص سال و روزها و ماهها محترم شمرده شود و از این فرصت باشکوه شروع ماه رمضان و ایام و ساعات آن نهایت بهره برداری به عمل آید. و دراین راه و برای رسیدن به این مطلوب از قدرت و الطاف ذات قدوس الله ـ جلّ جلاله ـ استمداد شود. بخواست خدا در این زمینه در مقالات بعدی وارد بحث و گفتگو خواهیم شد.» ^(۷)
چون وارد ماه رمضان شده ایم و انتشار مقالات مربوط به این ماه شروع شده، لذا توضیحات تکمیلی مورد نظر و تذکرات ضروری جهت بهر ه برداری بیشتر از فرصت ها و ساعات و دقایق عمر را به آن مقالات تحت عنوان:

«ماه رمضان و جایگاه آن در فرهنگ قدسی» منتقل می کنیم. (ان شاء الله تعالی)

الیاس کلانتری

۱۳۹۹/۰۲/۰۵

پاورقی ها:
۱ـ عیون اخبار الرضا، ج ۲، ص ۵۱- مفاتیح الجنان شیخ عباس قمی، بخش آخر اعمال ماه شعبان
۲- اصول کافی، شیخ کلینی، کتاب الدعا، «باب فضل الدعاء و الحث علیه» حدیث – ۸، (انتشارات علمیّه اسلامیّه، ج ۴، ص ۲۱۳)
۳- ارشاد شیخ مفید، انتشارات علمیّه اسلامیّه، ج ۲، ص ۹۳
۴ـ وبسایت حکمت طریف، مقاله: کلام ایام ـ۲۷۷، شعبان المعظم ماه رحمت و رضوان خدا
۵ـ همان، مقاله: کلام ایام ـ۲۷۸، ماه رمضان و رحمت و برکات بی پایان
۶ـ وسائل الشیعه، شیخ حرّ عاملی، ج ۱۰، ص ۳۱۴

۷ـ وبسایت حکمت طریف،مقاله: کلام ایام ـ۲۷۸، ماه رمضان و رحمت و برکات بی پایان