۲۲۱ـ آیا ما انسان ها بجهت خطای آدم (ع) و اخراج او از بهشت، از نعمت های بهشت محروم شده ایم؟!

ir2531سؤال: از طرفی خداوند می فرماید بار گناه کسی را گردن کسی نمی اندازیم و از طرفی وقتی داستان آدم و حوا را مطرح می کند، با وجود این که آن ها گناه می کنند و از بهشت رانده می شوند ولی ما هم جبراً در زمین به دنیا می آییم و از نعمات بهشت محروم می شویم ما چه گناهی کرده ایم؟

پاسخ:

کلیات

* آیا اگر آدم (ع) و حوا از آن شجره ممنوعه نمی خوردند، فرزندان آن ها در بهشت به دنیا می آمدند؟

*آدم و حوا در اصل برای زندگی در زمین آفریده شده بودند.

  • اگر آدم و همسرش فرضاً تا آخر عمر خود در بهشت می ماندند در آن صورت فرزندی از آنها متولد نمی شد. چون بهشت محل توالد و تناسل نبود.
  • آدم و همسرش برای گذراندن یک دوره تعیین شده درآن بهشت اسکان یافتند نه برای زندگی دائمی در آنجا.
  • خداوند به چه منظوری آدم و همسرش را در بهشت ساکن کرد؟
  • زندگی اولین انسان ها در روی زمین طبعاً با مشقت ها و سختی های زیادی همراه بود، چون آن ها تجربه و امکانات لازم برای تهیه لوازم زندگی را نداشتند.

*نهی خداوند در مورد آدم نهی ارشادی بود و امر و نهی ارشادی تکلیف محسوب نمی شود.

*تکالیف دینی بعد از اخراج آدم از بهشت و هبوط او به زمین برای انسان ها از جمله خود او تعیین و تشریع شده است.

  •  

ما قبلاً به سؤالی شبیه به این سؤال پاسخ دادیم و آن سؤال و پاسخ آن در بخش پرسش و پاسخ با شماره و عنوان ذیل در سایت قرار دارد

۱۶۷ـ « آیا فرزندان آدم (ع) در اثر خطای او از زندگی در بهشت محروم شدند؟!» و در این مقاله با تذکر موضوع مقاله قبلی پاسخ کاملتری برای این سؤال می نویسیم:

اگر ممکن بود انسان ها بدون تولد در عالم دنیا و کسب استعداد لازم جهت زندگی بهشتی، وارد بهشتشوند و در فضای زندگی حقیقی اخروی در آنجا قرار بگیرند، دیگر نیازی به زندگی دنیوی با این همه سختی ها و مشقت های آن و تحمل این همه مصیبت ها نبود و قطعاً خداوند کریم و رحیم درآن صورت به سکونت انسان ها در عالم دنیا و تحمل مشکلات این نوع زندگی راضی نمی شد.

بلکه لازمه زندگی در بهشت و ادراک کمالات آن زندگی مستلزم زندگی در دنیا و کسب استعدادهای لازم برای زندگی حقیقی در عالم آخرت است. یعنی اینکه: انسان ها برای رسیدن به بهشت باید دوره زندگی دنیوی را طی کنند و این موضوع لزوماً ربطی به رفتار آدم و حوا در بهشتِ مخصوص آن ها ندارد. از تدبر در آیات مربوط به حضرت آدم ـ علیه السلام ـ و بررسی احادیث مربوط به آن ها بر می آید که اصلاً بنا نبود آدم و حوا برای همیشه در بهشت زندگی کنند، بلکه آن دو به علت خاصی مقررشد، مدتی در فضای بهشت ساکن شوند تا برای زندگی عادی انسانی در روی زمین آمادگی پیدا کنند، چون زندگی زمینی برای آن دو در ابتداء خلقت، با سختی ها و مشقت های زیادی همراه بود. یعنی آدم و حوا در اصل برای زندگی در روی زمین آفریده شده بودند، اما بنا بود ابتداءً یک دوره آموزشی و کسب آمادگی برای زندگی زمینی را در آن فضا تجربه کنند و بعد از کسب آمادگی های لازم، زندگی زمینی آن ها شروع شود!

مطلب مهم دیگر در این زمینه این است که بهشت آدم (ع)،بهشت مشهور مذکور در کتابهای آسمانی یعنی یهشت آخرت نبود، بلکه یک فضای اختصاصی در عالم دنیا بود، که بعضی از او صاف بهشت آخرت را داشت و آدم و حوا می توانستند در فضای آن بهشت از یک نوع زندگی توأم با آسایش بهره مند شوند چون سختی های زندگی دنیا در آنجا نبود. بطوریکه خداوند در این زمینه می فرماید:

«فَقُلْنَا يا آدَمُ إِنَّ هَذَا عَدُوٌّ لَكَ وَلِزَوْجِكَ فَلَا يخْرِجَنَّكُمَا مِنَ الْجَنَّةِ فَتَشْقَى ــ إِنَّ لَكَ أَلَّا تَجُوعَ فِيهَا وَلَا تَعْرَى ــ وَأَنَّكَ لَا تَظْمَأُ فِيهَا وَلَا تَضْحَى » (طه/۱۱۹ـ ۱۱۷) یعنی: گفتیم ای آدم همانا [این شیطان] دشمنی است برای تو و همسرت پس مبادا شما را از بهشت بیرون کند، که در نتیجه به سختی و مشقت دچار شوی، در صورتیکه تو در آن جا گرسنه نمی مانی و بدون لباس نخواهی بود،و همچنین دچار عطش و گرما زدگی نخواهی شد. منظور این است که؛ یک زندگی توأم با آسایش و بدون سختی و مشقت در بهشت آدم برای او و همسرش فراهم بود.

توضیح یک مطلب در این زمینه لازم است و آن اینکه نظام زندگی عادی انسانی در هر زمانی مبتنی بر تجربیات و علوم انسان های زیادی است که در طول تاریخ حیات انسانی اندو خته شده، یعنی وقتی یک کودک متولد می شود تجربیات طولانیانسانها در مراقبت از او و تغذیه او و مواظبت از او در مقابل بیماری ها و امثال آن ها ، فضای مناسبی برای زندگی او به وجود می آورد: و در مسیر زندگی او تجربیات گذشتگان از جهت تأمین نیاز های او مثل غذا و لباس و مسکن و دارو و ابزارها و وسایل زندگی، امکان زندگی عادی را برای او فراهم می کند! اما برای آدم و همسرش که اولین انسان ها در روی زمین بودند، هیچ یک از وسائل زندگی عادی فراهم نبود آن ها طبعاً نمی توانستند برای خود غذا و لباس و مسکن و لوازم دیگر زندگی تهیه کنند، مگر با سختی ها و مشقت های زیاد آن هم در حد لوازم بسیار ضروری اولیه.

کلام ایام - 78، ولادت امام رضا علیه السلام
بخوانید

بنابراین خداوند از ناحیه ربوبیت کریمانه و رحیمانه خود فضائی را برای آن دو ایجاد کرد که مرتبه ای از زندگی بهشتی در آن فضا بر قرار بود اما آن دو با خوردن از « شجره ممنوعه» ظاهراً همان روز اول از بهشت اخراج شدند، یعنی شرایط زندگی در آن را از دست دادند. و به عالم دنیا هبوط کردند. و زندگی زمینی خود را بدون آمادگی و امکانات اولیه زندگی عادی شروع کردند.

اما اینکه گفته می شود: اگر آدم (ع) خطا نمی کرد فرزندان او یعنی انسان ها در بهشت بودند و به خاطر خطای آدم از زندگی در بهشت محروم شدند، این موضوع توهمی بیش نیست! چون اگر آدم و حوا در آن بهشت می ماندند و از آنجا اخراج نمی شدند و یا بعد از طی آن دوره تعیین شده، از آن جا بیرون نمی آمدند، دیگر فرزندانی برای آن ها وجود نداشت. چون فضای بهشت محل تولد فرزندان نیست!! یعنی توالد و تناسل از لوازم زندگی زمینی است. بطوریکه امیر المؤمنین علی ـ علیه السلام ـ می فرماید:

  • ثُمَّ بَسَطَ اللهُ سُبْحَانَهُ لَهُ فی تَوْبَتِهِ، وَلَقَّاهُ کَلِمَةَ رَحْمَتِهِ، وَوَعَدَهُ الْمَرَدَّ إِلَی جَنَّتِهِ، وَأَهْبَطَهُ إِلَی دَارِالَبَلِیَّةِ، وَتَنَاسُلِ الذُّرِّیَّةِ»(۲)یعنی:سپس خداوند فضای توبه را برای او فراهم ساخت و کلمه رحمتش را به او القاء فرمود و به او برگشت به بهشتش را وعده داد و او را به محل گرفتاری ها [فضای زندگی دنیوی] و محل بوجود آمدن نسل و فرزند فرو فرستاد.

از کلام شریف امیر المؤمنین علی ـ علیه السلام ـ بر می آید که عالم دنیا محل بوجود آمدن فرزند و نسل انسان است، یعنی اگر فرضاً آدم و حوا از بهشت بیرون نمی آمدند، فرزند از آن ها متولد نمی شد!

از این قطعه از کلام شریف امام ـ علیه السلام ـ بر می آید که بهشت آدم ـ علیه السلام ـ و بهشت آخرت، بطور کامل از هم جدا نیستند، چون فرمود:

« وَ وَعَدَهُ الْمَرَدَّ إِلَى جَنَّتِهِ »یعنی خداوند به آدم وعده برگشت به بهشتش را داد، چون برگشت وقتی معنی پیدا می کند که انسان قبلاً در جائی حضور داشته و از آنجا بیرون آمده و امکان برگشت به آنجا وجود دارد! می شود گفت بهشت آدم (ع) مرتبه ای از بهشت آخرت بود و بعضی از کمالات و او صاف آن را در خود داشت!

اما اینکه گفته شد آن دو یعنی آدم و حوا گناه کردند، این هم مطلب صحیحی نیست، چون آنجا محل تکلیف به معنی متعارف نبوده و امر و نهی خداوند نسبت به آدم (ع) از نوع «ارشادی» بود نه از نوع «مولوی». مرحوم علامه طباطبائی ـ رحمة الله علیه ـ در تفسیر المیزان در موضوع اخراج آدم ـ علیه السلام ـ از بهشت متذکر این موضوع شده و بحث تفصیلی مستدلی در موضوع امر و نهی خداوند نسبت به آدم (علیه السلام ) آورده است که خلاصه آن بصورت ذیل است(۱)

نهی خداوند از شجره ممنوعه جنبه ارشادی داشت تا آدم گرفتار عوارض آن نشود و مراد از شقاوت در آن نهی، مشقت و تعب دنیوی است. چون آن موقع هنوز دینی تشریع نشده بود و بعد از هبوط آدم به دنیا دین تشریع شد و تکلیف برای انسان ها تعیین شد. چون خداوند فرمود:

« قُلْنَا اهْبِطُوا مِنْهَا جَمِيعًا فَإِمَّا يأْتِينَّكُمْ مِنِّي هُدًى فَمَنْ تَبِعَ هُدَاي فَلَا خَوْفٌ عَلَيهِمْ وَلَا هُمْ يحْزَنُونَ» (البقرة/۳۸) یعنی: گفتیم همگی از آنجا فرود آئید، پس اگر از طرف من هدایتی بسوی شما آمد کسانی که هدایت مرا تبعیت کنند برای آن ها خوف و حزنی نخواهد بود.

نظر مرحوم علامه طباطبائی مستدل به آیاتی از قرآن، از جمله آیه کریمه فوق الذکر است،یعنی تکلیف برای آدم و فرزندان او و بطور کلی انسان ها بعد از هبوط از بهشت تعیین شده است پس آن نهی در بهشت از نوع ارشادی بوده و هشداری بود برای آدم و همسرش که خوردن از آن میوه ممنوعه آثاری خواهد داشت و موجب از بین رفتن وضعیت آن ها در بهشت و گرفتار شدن در مشقت های زندگی دنیا خواهد شد. همچنان که آیات مورد استناد از سوره مبارکه طه(آیات ۱۱۷ـ ۱۱۹) دلالت بر این موضوع داشت.

الیاس کلانتری

۱۳۹۶/۵/۲۹

پاورقی ها:

۱ـ تفسیر المیزان آیات ۳۵ تا ۳۹ سوره بقره

۲ـ نهج البلاغه ـ خطبه اول

برچسب ها
دکمه بازگشت به بالا
بستن