۱۴۴-آیا همراهی با پیامبر خدا (ص) در غار برای ابوبکر فضیلتی محسوب می شود؟!

emam-aliسؤال:ابوبکر جزو اولین مسلمانان بود و تا جائی که زمانی که اسلام هنوز ضعیف بود با پیامبر در غار همراهی کرد که ممکن بود جانش را هم از دست بدهد!…

پاسخ:چون این سؤال یا این قسمت از سؤال شما با سؤال قبلی یعنی سؤال ۱۴۳ ارتباط دارد، ناچار بخشی از عبارات سؤال اصلی شما را اینجا تکرار کردیم.

اما پاسخ سؤال این است که اگر ثابت شود که شخص همراه پیامبر خدا (ص) ابوبکر بود، باید بررسی شود که او در این سفر در چه موقعیتی قرار داشت و به چه منظوری با پیامبر خدا (ص) همراهی می کرد! و یا این که پیامبر خدا (ص) به چه منظوری او را همراه خود برد؟!

قابل تذکر است که پیامبر خدا (ص) در این سفر، چه زمانی که در غار مخفی شده بود و سه شبانه روز در آن جا اقامت کرد، و چه بعد از خروج از غار و حرکت به طرف مدینه، در مقام و موقعیت مقابله و درگیری با کفار نبود. و اگر کفار او را پیدا می کردند بازداشت می کردند و یا او را می کشتند! و آن ها فقط با شخص آن حضرت (ص) کار داشتند نه کسی که همراه اوست، اعم از این که آن شخص ابوبکر باشد یا شخص دیگر به عنوان راهنما!

کفار مکه در مورد کشتن شخص پیامبر خدا (ص) هم با احتیاط عمل می کردند و مدت ها فکر نتایج اقدام به کشتن آن حضرت (ص) آن ها را مشغول کرده بود. آن ها در صورت کشتن آن حضرت، نگران انتقام بنی هاشم بودند! فلذا سرانجام تصمیم گرفتند از قبائل مختلف افرادی انتخاب شوند و دسته جمعی به خانه او حمله کنند و مشترکاً او را بکشند، تا بنی هاشم نتوانند با همه آن قبائل مقابله کنند و انتقام بگیرند. و علت این که شبانه به خانه پیامبر خدا (ص) حمله نکردند و تا پایان شب و شروع روز انتظار کشیدند، به احتمال قریب به یقین همین موضوع بود. یعنی خواستند این کار در روز روشن انجام بگیرد و مردم شاهد باشند که افراد قبائل مختلف در کشتن آن حضرت مشارکت داشتند. فلذا کشتن شخصی که همراه پیامبر خدا (ص) بود و پنهان شده بود و موضوع مقابله و جنگیدن هم اصلاً مطرح نبود، هیچ سودی به حال آن ها نداشت، حال چه آن شخص ابوبکر باشد، یا یک نفر راهنما! حتی وقتی آن ها اول صبح وارد خانه پیامبر خدا (ص) شدند، و متوجه شدند که علی (ع) جای پیامبر خدا (ص) خوابیده است، اقدام به کشتن او نکردند. اگر چه شجاعت و صلابت علی (ع) و آمادگی او برای مقابله و جنگ هم طبعاً در رفتار آن ها بی تأثیر نبود، اما باز اگر می خواستند، می توانستند دسته جمعی به او حمله کنند، بالخصوص که او در خروج رسول خدا (ص) از خانه و نجات از دست کفار با آن حضرت همکاری کرده بود. لازم به ذکر است که خطر کشته شدن حضرت علی (ع) عمدتاً در صورت حمله کفار به خانه و اقدام به قتل پیامبر خدا در خوابگاه خود بود، یعنی آن ها بنا داشتند با شمشیرهای آماده ضرباتی به شخص خوابیده در رختخواب وارد کنند و او را بکشند. که در این صورت احتمال کشته شدن حضرت علی (ع) احتمال قریب به یقین بود! اما وقتی متوجه شدند که شخص خوابیده در رختخواب شخص دیگری است و نه پیامبر خدا (ص)، آن ها دیگر اصراری برای کشتن او نداشتند و از این موضوع صرف نظر کردند و اقدام برای پیدا کردن و دستگیری آن حضرت کردند.

با این توضیحات مشخص می شود که همراهی ابوبکر با پیامبر خدا (ص) و مخفی شدن با او در غار، کار آنچنان خطرناکی نبود که شما نوشته اید! «او ممکن بود جانش را از دست بدهد»!

کشتن شخص همراه پیامبر خدا (ص) چه سودی برای کفار داشت که بدون ضرورتی اقدام به این کار بکنند، چه آن شخص ابوبکر باشد چه شخص دیگری به عنوان راهنما!

موضوع از جهت دیگری هم قابل بررسی است و آن این که شخص همراه پیامبر خدا (ص) وقتی صدای تعقیب کنندگان را شنید که نزدیک غار رسیده بودند دچار نگرانی و اضطراب شد، به طوریکه در آیه قرآن هم به این موضوع اشاره شده است. خداوند می فرماید:

تصویری - 4، عدالت در رفتار پیامبر رحمت (صلّی الله علیه و آله و سلّم)
بخوانید

«إِذْ يقُولُ لِصَاحِبِهِ لَا تَحْزَنْ إِنَّ اللَّهَ مَعَنَا» (التوبة/ ۴۰) یعنی وقتی او ]پیامبر خدا -صلی الله و علیه و آله و سلّم-[ به شخص همراه خود می گفت اندوهگین ]و نگران[ نباش که خدا با ماست! باید به این نکته توجه کرد که ترسیدن و پیدا کردن حالت اضطراب در کنار رسول خدا (ص) چه معنایی دارد؟! این چه ایمانی است که نتوانسته جلو ترس و اضطراب آن شخص را بگیرد، در حالی که کنار رسول خدا (ص) قرار دارد!!

بعضی هم معتقدند که پیامبر خدا (ص) از جهت این که احتمال داشت ابوبکر حداقل از روی ترس و ناچاری مخفیگاه پیامبر خدا (ص) را به کسانی که احتمالاً در تعقیب او به سراغش می رفتند، اطلاع دهد، فلذا ناچار او را با خود همراه کرده است. به طوریکه مرحوم سید ابن طاووس در کتاب «الطرائف فی معرفة مذاهب الطوائف» از کتاب «النور و البرهان» تألیف شیخ ابوالقاسم ابن صباغ نقل کرده است که پیامبر خدا (ص) به جهت نگرانی از این که ابوبکر جای او را به کفار نشان بدهد، او را با خود همراه کرده و به غار برد.(۱)

همچنین از نظرات ابو جعفر اسکافی از علمای اهل سنت و استاد ابن ابی الحدید در جواب جاحظ در این زمینه همین مطلب بر می آید.

در هر صورت همراهی ابوبکر- در صورت اثبات- با پیامبر خدا (ص) نه کمکی بر آن حضرت محسوب می شد و نه نفع دیگری برای او (ص) داشته و او هم نه شجاعتی برای کمک به رسول خدا (ص) داشت و نه قدرتی برای مقابله با مخالفان آن حضرت و نحوه رفتار او در جنگ های زمان رسول خدا (ص) بالخصوص در جنگ احد نمایانگر روحیه او بوده است.

در تاریخ جنگ بدر نوشته اند وقتی پیامبر خدا (ص) و مسلمین در معرض حمله مشرکان مکه قرار گرفتند، پیامبر خدا (ص) با افراد همراه خود مشاوره کرد و فرمود: نظرتان را برای من بیان کنید:

نخست ابوبکر برخاست و نظر خود را در خودداری از جنگ که ناشی از ترس او بود، اظهار کرد، پیامبر خدا (ص) به او دستور داد بنشیند و حرف نزند! و وقتی دیگران آمادگی خود را برای دفاع از دین توحیدی و پیامبر خدا (ص) اظهار کردند، آمادگی برای دفاع در آن گروه به وجود آمد و جنگ شکوهمند بدر شروع شد که به شکست سنگین کفار مکه منتهی شد.(۲)

در جنگ احد وقتی خبر دروغین کشته شدن پیامبر خدا (ص) در بین سپاه اسلام منتشر شد اکثر آن ها فرار کردند، که ابوبکر در رأس آن ها قرار داشت و از مشاهیر فراری ها بود. و در کتاب های تاریخی نوشته اند که عده ای در این حال شروع به مذاکره با بعضی کفار کردند که برگردند و به آن ها بپیوندند و برای این کار از یکی از کفار مکه پناه می خواستند و ابوبکر جزو همین گروه بودند. موضوع فرار اصحاب را علمای اهل سنت مثل طبری در کتاب های تاریخ خود نوشته اند و در قرآن مجید هم به اصل جریان اشاره شده است، به طوریکه خداوند می فرماید:

«إِذْ تُصْعِدُونَ وَلَا تَلْوُونَ عَلَى أَحَدٍ وَالرَّسُولُ يدْعُوكُمْ فِي أُخْرَاكُمْ»(آل عمران/۱۵۳) یعنی وقتی شما در حال فرار از کوه بالا می رفتید و به کسی توجه نمی کردید و پیامبر (ص) شما را از پشت سرتان صدا می کرد. این جریان در حالی بود که حضرت حمزه عموی پیامبر خدا (ص) شهید شده بود و امیرالمؤمنین علی (ع) به تنهایی از وجود مبارک آن حضرت دفاع می کرد و حمله کنندگان را که قصد کشتن رسول خدا (ص) را داشتند از آن وجود مبارک دفع می کرد در حالی که ده ها زخم مؤثر به پیکر مبارک او یعنی علی- علیه السلام- وارد شده بود. این جا باید سؤال کرد که شجاعت ابوبکر و فداکاری او برای پیامبر (ص) و دین خدا کجا رفته بود.!

در حادثه جنگ خیبر هم که فرار ابوبکر از مقابل یهودیان ساکن قلعه خیبر در کتاب های تاریخ و سیره مشهور است و نیازی به توضیح بیشتر در این زمینه وجود ندارد.

الیاس کلانتری

۹۴/۱۰/۱۶

پاورقی ها:

۱-الطرائف فی معرفة مذاهب الطوائف، سید ابن طاووس، ص ۴۱۰

۲-فروغ ابدیت، آیت الله جعفر سبحانی، چاپ بوستان کتاب، ص ۴۷۷

برچسب ها
دکمه بازگشت به بالا
بستن