کلام ایام ـ ۲۷۷، شعبان المعظم ماه رحمت و رضوان خدا

بخش دهم

دعا های ماه شعبان

کلیات

مشترکات اعمال ماه رجب و ماه شعبان و ماه رمضان

*ماه رجب نهری سرشار از رحمت و برکات خدا

* استغفار در ماه های رجب و شعبان

* استغفار در ماه شعبان به چه صورت و با چه اذکاری باید انجام بگیرد؟!

*کلام رسول خدا – صلّی الله علیه و آله و سلّم – درباره استغفار در ماه رجب

*استغفار از اعمال توصیه شده مشترک در این سه ماه مورد بحث است

*استغفار از اعمال توصیه شده مشترک در این سه ماه است.

*استغفار اختصاصی به گناه ندارد اما استعمال آن بیشتر در مورد گناه بوده و در این جهت مشهور شده است.

*کلام امیرالمؤمنین – علیه السلام – درباره استغفار و آثار آن.

*کلام امام رضا – علیه السلام – به یکی از اصحابش و سفارشات او در آخرین روزهای ماه شعبان.

*کثرت دعا و استغفار و تلاوت قرآن در آخرین روزهای ماه شعبان

*وضعیت مجالس امامان معصوم (علیهم السلام)

*وضعیت مجالس مردم زمان ما و مغایرت آن ها با مجالس رهبران آسمانی

*تجلیل امام رضا – علیه السلام – از روز جمعه

*سخنان و رفتارهای لغو و آثار آنها در زندگی انسان ها

*محبوب ترین عبادات نزد خدای سبحان (عزّوجلّ)

* * * * * * * * *

در این سلسله مقالات تحت عنوان فوق که از شماره ـ ۲۶۸ شروع شد و ۹ قسمت از آن منتشر شد، بعضی از فضائل ماه شعبان معظم با شرح و توضیحی ذکر شدو در بخش اول یعنی همان مقاله شماره ـ ۲۶۸ متعهد شدیم که به ذکر و توضیح چند موضوع محوری درباره آن بپردازیم. اما با وجود همه علاقه و تلاش، موفق به بحث درتمام آن موضوعات نشدیم، و فرصت های این ماه نورانی و پر برکت سپری شد و به چند روز آخر آن رسیدیم. ازجمله موضوعاتی که بحث و گفتگو درباره آن بسیار ضروری است،موضوع دعاهای این ماه است!که دیگر فرصت برای طرح آنها و بحث تفصیلی درباره آنها وجود ندارد.

اما بخشی از این مشکل پیش آمده را می شود با یک بحث فشرده ای بر طرف کرد و چون موضوع «اصل دعا» و ضرورت پرداختن به آن در سطحی گسترده و در مرتبه ای متعالی از مشترکات اعمال این سه ماه جلیل و نورانی است، یعنی ماه های رجب و شعبان و بالخصوص ماه مبارک رمضان، می توانیم این نقیصه یا بخشی از آن را در آخرین روزهای ماه شعبان معظم و اول ماه مبارک رمضان جبران کنیم. برای این منظور سه نکته را در این بخش مورد توجه قرار می دهیم.

یکم: درباره اصل دعا و ضرورت آن و زمانها و مکان های مناسب برای دعا توجه خوانندگان گرامی را به مقالات اخیر درباره ماه رجب معطوف می کنیم. در بخش دوم از آن سلسله مقالات مربوط به ماه رجب تحت عنوان  «ماه رجب نهری سرشار از رحمت و برکات خدا» در باره دعا و آثار و نتایج آن و همچنین زمانها و مکان ها خاص برای دعا مورد بحث قرار گرفت و چند مورد از احادیث ذوات مقدسه معصومین ـ علیهما السلام ـ   درباره دعا با شرح و توضیح مناسبی ذکر شد. لذا به علاقه مندان به این مباحث توصیه می کنیم به بخش دوم از آن مقالات مجدداً مراجعه کنند ^(۱)

 

دوم: در همین بخش از مقالات مربوط به ماه شعبان به بحثی فشرده درباره دعاها و اعمالی می پردازیم که بین  این سه ماه  نورانی مشترک می باشند.

سوم: در توضیح یکی از موضوعات محوری مربوط به فضائل ماه شعبان در فرصت اندک باقی مانده به شرح و توضیح تفصیلی موضوع:

«آماه شدن برای ورود به ماه مبارک رمضان»می پردازیم و بخشی از این نقیصه را (ان شاء الله تعالی )با آن مباحث بر طرف می کنیم.

یکی از اعمال سفارش شده در ایام ماه معظم شعبان و مجموع آن موضوع «استغفار» است.

استغفار عملی است که در همه ایام و در فرصت های  به دست آمده اکیداً مورد سفارش قرار گرفته است و از جمله اعمال اصلی ماه شعبان هم محسوب می شود.

استغفار در ماه شعبان در رأس اعمال این ماه معظّم قراردارد و می شود آن را در ردیف عبادت عظیم روزه قرارداد. یعنی اختصاص به روز و شب معینی ندارد و بلکه لازم است در تمام ایام این ماه معظّم انجام یابد.

سفارش شده است که هر روز از این ماه هفتاد مرتبه با این عبارت استغفار کنند:

«أَسْتَغْفِرُ اَللَّهَ وَ أَسْأَلُهُ اَلتَّوْبَةَ»^(۲) و همچنین هر روز هفتاد بار عبارت ذیل رادر مقام استغفار بگویند:

 «أستَغفِرُاللّهَ الّذی لا الهَ الّا هو الحیُّ القَیُّومُ وَ أتوبُ اِلَیه»^(۳)

استغفار در ایام ماه رجب هم اکیداً مورد سفارش وجود مبارک رسول اکرم – صلّی الله علیه و آله و سلّم – قرار گرفته بطوریکه از آن حضرت نقل شده است که فرمود:

«رَجَبٌ شَهْرُ اَلاِسْتِغْفَارِ لِأُمَّتِي أَكْثِرُوا فِيهِ اَلاِسْتِغْفَارَ فَإِنَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ»^(۴) رجب ماه استغفار است برای امت من، در آن زیاد استغفار کنید، [از خدا] که همانا او غفور و رحیم است.

همچنین از امام صادق – علیه السلام نقل شده است که فرمود:

«أَنَّ اَلنَّبِيَّ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ قَالَ: رَجَبٌ شَهْرُ اَلاِسْتِغْفَارِ لِأُمَّتِي أَكْثِرُوا فِيهِ اَلاِسْتِغْفَارَ فَإِنَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ، وَ سُمِّيَ شَهْرُ رَجَبٍ شَهْرَ اَللَّهِ اَلْأَصَبَّ لِأَنَّ اَلرَّحْمَةَ عَلَى أُمَّتِي تُصَبُّ صَبّاً فِيهِ، فَقُولُوا: أَسْتَغْفِرُ اَللَّهَ وَ أَسْأَلُهُ اَلتَّوْبَةَ»^(۵)

 به طور کلی استغفار در مجموع ماه رجب و روزهای آن در بین اعمال این ماه موقعیت بسیار رفیعی دارد. اما به جهت اینکه مقالات مربوط به ماه رجب به پایان رسیده و فرصت مناسبی هم در اختیار نیست فقط به ذکر اصل موضوع اکتفاء می کنیم، آن هم جهت استدلال به اینکه استغفار از اعمال سفارش شده مشترک بین این سه ماه است.

قبل از شرح و توضیح حکمت عمل «استغفار» در ماه مبارک رجب و ماه معظم شعبان و همچنین موقعیت این عبادت عظیم در ماه مبارک رمضان، به اصل موضوع استغفار و معنای حقیقی آن و موقعیت آن در قرآن مجید و احادیث رهبران آسمانی اشاره ای می کنیم :

استغفار در اصل به معنی «طلب غفران» از خدای سبحان برای خود و دیگران است. غفران یعنی پوشاندن. این کلمه در مورد گناه هم به کار می‌رود و بلکه استعمال آن بیشتر در مورد گناه است و در این جهت مشهور شده است. اما به لحاظ موارد استعمال آن در قرآن مجید و احادیث معصومین- علیهم السلام- این عمل اختصاصی به مورد گناه ندارد. بلکه استغفار درخواست مرتبه‌ای از رحمت پروردگار عالمیان است، برای خود یا دیگران. البته اگر بنده گناهانی داشته باشد، غفران خدا عامل از بین رفتن گناهان او و آثار آنها می‌شود، و در غیر این صورت موجب بالا رفتن درجات بنده و ذخائر و دارائی های او نزد خدا خواهد شد.

استغفار تأثیر عمیقی در زندگی انسان خواهد داشت اعمّ از زندگی اخروی و دنیوی او و عامل رفع بلاها و گرفتاری های شدید و سبب فراوان شدن رزق انسان می شود. خدای سبحان در مقام نقل کلام حضرت نوح – علیه السلام – خطاب به قوم خود می فرماید:

 «فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ إِنَّهُ كَانَ غَفَّارًا– يرْسِلِ السَّمَاءَ عَلَيكُمْ مِدْرَارًا–  وَيمْدِدْكُمْ بِأَمْوَالٍ وَبَنِينَ وَيجْعَلْ لَكُمْ جَنَّاتٍ وَيجْعَلْ لَكُمْ أَنْهَارًا» (نوح/ ۱۰ – ۱۲) یعنی:  پروردگارا  [به مردم] گفتم از پروردگارتان طلب غفران کنید، که قطعاً او غفار است،- در نتیجه او باران های [زیاد] پی درپی می فرستد و شما را با اموال و دارائی ها و فرزندان یاری می کند-  و برای شما باغ‌هائی قرار می‌دهد و نهرهائی جاری می‌کند. در این آیات استغفار عامل ازدیاد رزق و برقراری رفاه و آسایش و داشتن فرزندان صالح معرفی شده است که عامل امداد خدا برای انسان ها می باشند.

امیرالمؤمنین علی – علیه السلام – فرمود :

«عَجِبْتُ لِمَنْ يَقْنَطُ وَ مَعَهُ الِاسْتِغْفَارُ»^(۶) یعنی: در شگفتم از کسی که مأیوس و ناامید می‌شود، در حالی که امکان استغفار برای او وجود دارد. مراد این است که وقتی انسان امکان استغفار دارد دیگر جایی برای یأس و ناامیدی او باقی نمی‌ماند و او می‌تواند با استغفار به خواسته‌های خود برسد. 

در بعضی از سخنان نقل شده از ذوات مقدسه معصومین- علیهم السلام- استغفار قبل از «دعا» یکی از اسباب و عوامل استجابت دعا شمرده شده است، به بیان دیگر دعای حقیقی بنده که استجابت پروردگار عالمیان را به دنبال خواهد داشت شرایطی دارد و یکی از آنها استغفار است.

 در این زمینه در ادامه مباحث به حدیثی از امام صادق- علیه السلام- استشهاد خواهیم کرد (ان شاء الله تعالی) همراه توضیحات مناسب. حال که به دو روز آخر ماه شعبان رسیده ایم و فرصت های گرانبهای این ماه معظم از بین رفته، و فقط اندکی از آن باقی مانده مجدداً متذکر موضوع دعا و استغفار شدیم. استغفار هم نوعی دعا است! و لازم است در این فرصت اندک باقی مانده تا جایی که امکان دارد به استغفار پرداخت، تا با پاکسازی روح از آثار گناهان و غفلت‌ها آمادگی برای دریافت مراتب متعالی از رحمت و برکات پروردگار عالمیان در ماه رمضان حاصل شود.

دعا و استغفار که هر کدام نوعی از ذکرالله محسوب می شوند سبب دفع شیطان و پاک شدن روح اهل ایمان از آثار القاء آت شیطان و حصول ظرفیت وسیع در روح انسان برای دریافت رحمت و برکات خدا می‌شود. از ابوالصلت هروی روایت شده است که در جمعه آخر ماه شعبان به خدمت امام رضا – علیه السلام – رفتم، آن حضرت به من فرمود :

ای اباصلت: اکثر ماه شعبان رفت و این جمعه آخر آن است.  پس تدارک کن در آن مقداری که از این ماه مانده است- کوتاهی هائی را که در ایام گذشته از این ماه داشته ای. و بر تو باد که روی آوری بر آنچه برای تو نافع است و دعا و استغفار و تلاوت قرآن را زیاد کن و از گناهان خود به سوی خدا توبه کن تا اینکه وقتی ماه رمضان به تو روی آورد خود را برای خدای- عزّوجلّ- خالص گردانیده باشی و مگذار در گردن خود امانت و حق کسی را مگر اینکه اداء کنی و مگذار در دل خود کینه کسی را مگر آنکه آن را بیرون کنی و مگذار گناهی را که مرتکب می شدی مگر آنکه ترک کنی و ملتزم تقوای خدا باش و بر او  توکل کن در پنهانی و آشکارا

 «وَمَنْ يتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَيءٍ قَدْرًا» [الطلاق/۳] و در زمان باقی مانده از این ماه این کلام را زیاد بگو:

«اللَّهُمَّ إِنْ لَمْ تَكُنْ قَدْ غَفَرْتَ لَنَا فِي مَا مَضَى مِنْ شَعْبَانَ فَاغْفِرْ لَنَا فِيمَا بَقِيَ مِنْهُ» یعنی خدایا اگر در آنچه از ماه شعبان سپری شد ما را مورد غفران خودت قرار نداده ای،  پس در آنچه از این ماه باقی مانده غفران خود را شامل حال ما بگردان. 

همانا الله- تبارک و تعالی- در این ماه آزاد می کند بنده های زیادی را از آتش جهنم.^(۷)

پس طبق توصیه وجود مبارک امام رضا – علیه السلام – این ذکر شریف در آخرین روز ها و فرصت های باقی مانده از ماه شعبان المعظم، باید زیاد گفته شود.

در این روایت شریف نقل شده از آن حضرت لازم است چند نکته مورد توجه دقیق قرار بگیرد آنها عبارتند از :

۱- اهمیت موضوع ماه شعبان و اعمال عبادی در آن در حدّی است که امام- علیه السلام- به محض ورود یکی از اصحاب خود به حضورش، و بدون اینکه او سؤالی کند، متذکر آن می‌شود و توجه او را به عظمت ماه شعبان معطوف می کند، با اینکه عمده ایام آن گذشته و فقط چند روز از آخر آن باقی مانده است، چند روزی که از یک هفته کمتر است. یعنی اگر انسان فرصت های زیادی را در طول عمر گذشته خود و حتی در چند ماه یا چند روز قبلی از دست داده است، باز نباید مأیوس شود، بلکه می تواند مقداری از آنچه را از دست داده است، به دست آورد و زیان های خود را جبران کند.

۲- امام – علیه السلام – از صحابه خود سؤال نفرمود که در اکثر ایام گذشته از ماه شعبان در چه وضعیتی از اعمال عبادی قرار داشته و چه کارهایی را انجام داده است. بلکه بدون مقدمه به او توصیه فرمود که در بقیه ایام ماه و فرصت باقی مانده به جبران کوتاهی‌های خود بپردازد. یعنی اگر آن شخص در روزهای گذشته از ماه شعبان موفق به عبادات سفارش شده و اعمال خیری هم بوده باز به لحاظ عظمت این ماه و روزها و ساعات و فضائل دیگر، آن اعمال عبادی باید اندک و ناچیز تلقّی شود، حتی اگر در اصل، آن ها اندک و ناچیز هم نباشند. این کلام شریف از امام – علیه السلام – حاکی از عظمت خاص ماه شعبان و آثار عظیم عبادات و همه اعمال حسنه در آن می‌باشد.

۳- تذکر آنچه در ابتدای  کلام شریف امام – علیه السلام – قرار دارد نشانه‌ای است بر اینکه مجالس آن حضرت مجموعاً مجلس تعلیم و بحث و گفتگو درباره معارف دین خدا و آموزش و مجموعاً مجالس ذکر الله بوده است، نه مجلس سکوت یا غفلت یا مدح و ثنای مردم نسبت به آن ذوات مقدسه! و این موضوع نشانه‌های فراوانی دارد. و درباره همه آن شخصیت های آسمانی نیز صدق می کند.

این موضوع و این جریان در سیره شریف آن ذوات مقدسه در رفتارهای پیروان و دوستداران آنها هم باید منشاء آثار عملی آشکاری شود. اگر ما مجالس زمان خودمان را مورد توجه دقیقی قرار دهیم متوجه مغایرت عمده آن ها با مجالس آن بزرگواران خواهیم شد.

در مجالس مردم زمان ما ـ حتی افراد متدیّن و دانشمندان ـ چه رفتارهایی جریان دارد؟! عمده این مجالس به بطالت و غفلت و بدگویی از دیگران و انتقاد و سرزنش والدین از فرزندان جوان  و نهایتاً گفتن و خندیدن و حتی گاهی دست انداختن دیگران و مسخره کردن آنها و مقداری صرف غذا و میوه و امثال این رفتارها می گذرد!  و بحث و گفتگو در باره اعمال خیر مثل کمک به نیازمندان و دلجویی از افراد گرفتار و عیادت از بیماران و مسائل و موضوعات علمی در مجالس و برخورد افراد با یکدیگر خیلی نادر و کمیاب است. حتی گاهی مشاهده می کنیم که در جلسات افطاری ماه مبارک رمضان هم  توجه چندانی به ذکرالله و بحث و گفتگو در اعمال این ماه با عظمت های بی پایان و دعاها و اعمال مخصوص آن معطوف نمی شود. مثلاً کمتر دیده می شود که اول مغرب و قبل از افطار و یا بعد از آن نماز جماعتی برگزار شود و یا افراد حاضر نماز مغرب و عشا را متناسب با جلالت خاصّ نماز اقامه کنند و چند آیه از قرآن مجید در مجلس خوانده شود و بحث و گفتگویی درباره معانی و تفسیر آنها به عمل آید! و در آن مجالس مقداری مال برای نیازمندان و افراد بی بضاعت جمع‌آوری شود. و مقداری از دعاهای  سفارش شده خوانده شود و مورد بحث و شرح و توضیح قرار بگیرد و اعمال خیر امثال آنها!

۴- در کلام امام رضا – علیه السلام – به طور ضمنی تجلیلی هم از روز جمعه و این عید بزرگ به عمل آمده است.

 به طوریکه فرمود: 

« و هذا آخِرِ جُمُعَةٍ فیه مِنْ شَعْبَانَ» یعنی این آخرین جمعه این ماه عظیم است. یعنی فرصتی که در روز جمعه برای عبادت خدا و اعمال صالح و آشنایی با معارف دین خدا وجود دارد فرصت خاصی است و این فرصت باید مورد توجه عمیقی قرار بگیرد. و روزهای جمعه همه ماه های سال بالخصوص این ماه معظم جلالت خاصی دارد اعمال حسنه در این روزها پاداش و نتیجه و آثار مطلوب بیشتری دارد و این روزها  زمان بسیار مناسبی برای تجارت با پروردگار عالمیان و دریافت پاداش از وجود کریم او و به دست آوردن سود زیادی از عبادات و اعمال خیر است.

۵-در کلام شریف امام – علیه السلام – تشویق و تحریکی به کار رفته برای کارهایی که دارای اهمیت و فایده زیاد در زندگی انسان ها  و اهداف تعقّلی و حکیمانه می باشند. قابل توجه است که بعضی از کارهای انسان ها نفع قابل توجهی برای خود آنها و یا دیگران ندارند و فقط وقت و عمر و امکانات زندگی انسان ها برای آن ها صرف می شود و باصطلاح آن اعمال در زندگی انسان «لغو» محسوب می شوند! و عده اندکی از انسانها از اعمال لغو اعراض می کنند و فاصله می گیرند. مقداری از غذاهائی که اکثر انسان ها مصرف می کنند بیهوده و بی فایده بوده و حتی موجب آثار زیانبار و ابتلاء به بعضی بیماری ها می شوند.

خیلی از انسان ها لباس های غیر ضروری می پوشند و برای تهیه آن لباس ها هزینه های زیادی می کنند و همین طور در جهات دیگر از زندگی! گاهی انسان ها سخنان لغوی می گویند که گفتن آن ها هیچ فایده ای برای خود آنها یا دیگران ندارد، و حتی گاهی سخنان لغو انسان‌ها منشأ اختلافات با دیگران و بروز ناراحتی ها حتی مشاجرات و دعواها می شود! چه بسا انسان هایی که به جهت سخن لغوی که خود آنها و یا دیگران گفته اند، در معرض رفتارهای خطرناکی قرار گرفته و حتی به قتل رسیده اند.

۶-امام – علیه السلام – در کلام شریف به دعا و استغفار و تلاوت قرآن زیاد سفارش فرموده است یعنی قید کثیر در این کلام شامل  هر سه عبادت می شود.

توصیه به دعای زیاد

در آموزش‌های رهبران آسمانی سفارش به کثرت دعا برای انسان‌ها شده است و گفته شده است که خدای سبحان انسان هایی را که زیاد دعا می‌کنند دوست دارد. به انسان زیاد دعا کننده و به اصطلاح کثیر الدعا، «دعّا»گفته می‌شود.

از امام صادق – علیه السلام – نقل شده است که امیرالمؤمنین علی -علیه السلام- فرمود:

«أَحَبُ الْأَعْمَالِ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِي الْأَرْضِ الدُّعَاءُ وَ أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ الْعَفَافُ قَالَ وَ كَانَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ علیه السلام رَجُلًا دَعَّاءً»^(۸) یعنی: امیرالمؤمنین فرمود:محبوب ترین کارهادر روی زمین برای خدا، دعاوبرترین عبادات عفاف است. و فرمود: امیرالمؤمنین فردی بود کثیرالدعاء.

 در سیره شریف حضرت سیدالشهداء امام حسین – علیه السلام – نقل شده است که وقتی سپاه دشمن عصر روز تاسوعا به طرف خیمه های آن حضرت حمله کردند، و معلوم شد که آنها قصد جنگ دارند، خطاب به برادرش حضرت عباس – علیه السلام – فرمود:

«ارجِع إلَيهِم، فَإِنِ استَطَعتَ أن تُؤَخِّرَهُم إلى‏ غُدوَةٍ وتَدفَعَهُم عِندَ العَشِيَّةِ؛ لَعَلَّنا نُصَلّي لِرَبِّنَا اللَّيلَةَ، ونَدعوهُ ونَستَغفِرُهُ، فَهُوَ يَعلَمُ أنّي قَد كُنتُ احِبُّ الصَّلاةَ لَهُ، وتِلاوَةَ كِتابِهِ، وكَثرَةَ الدُّعاءِ وَالاستِغفارِ»^(۹) یعنی: برگرد به سوی آنها و اگر توانستی آنها را تا فردا صبح به تأخیر بیانداز و امشب آنها را از ما باز بدار، تا باشد که امشب برای پروردگارمان نماز بخوانیم و دعا کنیم و استغفار کنیم به سوی او، و او می‌داند که من نماز برای او و تلاوت کتابش و دعا و استغفار زیاد را دوست دارم.

در این کلام شریف هم به ارزش و عظمت دعای زیاد و استغفار زیاد اشاره شده و امام – علیه السلام – با سخن و رفتار خود پیروانش را به دعای زیاد و استغفار زیاد و پناه بردن به قدرت خدا از طریق نماز و تلاوت قرآن و دعا و استغفار توصیه فرموده و راه پناهگاه امن توحیدی را به انسان ها نشان داده است.

درباره استغفار و معنی حقیقی و کاربرد آن در همین مقاله اشاراتی به عمل آمد و اصلاً محور اصلی این نوشتار هم همان استغفار است، اما توضیح در موضوع نقش استغفار در استجابت دعا را از کلام امام صادق – علیه السلام – در مقاله بعدی و اولین بخش از مقالات مربوط به ماه رمضان خواهیم آورد.

کلام امام – علیه السلام – هم، ارتباط به فرصت اندک باقی مانده از ماه شعبان دارد و هم ارتباط به موضوع ماه رمضان و آماده شدن برای ورود در آن. لذا تذکرات بعدی امام – علیه السلام – را در کلام شریفش به مقاله بعدی موکول می کنیم.

پاورقی ها:

   ۱ـ وبسایت حکمت طریف ، بخش کلام ایام تحت شماره و عنوان:

کلام ایام ـ ۲۶۴، ماه رجب نهری سرشار از رحمت و برکات خدا

۲- علاقه‌مندان جهت توضیح این عمل در روزهای ماه شعبان و سایر اعمال مخصوص این ماه می توانند به کتاب «مفاتیح الجنان» بخش اعمال مشترکه ماه شعبان مراجعه کنند.

۳- مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی، اعمال ماه مبارک رجب

۴- بحارالانوار، مجلسی، ج ۹۴، ص ۷۷

۵- زادالمعاد، مجلسی، الباب الاول فی فضیلة و اعمال شهر رجب المبارک، ج ۱، ص ۱۲

۶- نهج البلاغه، حکمت ۸۷

۷- عیون اخبار الرضا، ج ۲، ص ۵۱- مفاتیح الجنان شیخ عباس قمی، بخش آخر اعمال ماه شعبان

۸- اصول کافی، شیخ کلینی، کتاب الدعا، «باب فضل الدعاء و الحث علیه» حدیث – 8، (انتشارات علمیّه اسلامیّه، ج ۴، ص ۲۱۳)

۹- ارشاد شیخ مفید، انتشارات علمیّه اسلامیّه، ج ۲، ص ۹۳