۳۱- چرا دعاهایمان مستجاب نمی شود؟

downloadسؤال: چرا بعضی وقت ها با وجود مداومت بر دعا و اصرار و درخواست به درگاه خداوند و دعا کردن از طرق مختلف دعای بنده مستجاب نمی شود و حاجت او داده نمی شود؟

پاسخ: دعا یعنی خواندن. دعا کننده با عمل خود می خواهد توجّه دعا شونده را به سوی خود جلب کند تا حاجت او را برآورد و سؤال و درخواست او را جواب دهد. در اثر دعا و درخواست از خداوند، انسان به قدرت بی انتهای خداوند متصل می شود و از این اتصال قدرت و رحمتی از خداوند به سوی او جریان می یابد. این اتصال به قدرت خداوند مراتب و درجاتی دارد.

خداوند بنده های خود را به دعا و درخواست از خودش دعوت می کند و از آن ها می خواهد که از فضل و رحمت او بخواهند.

می فرماید:

«وَاسْأَلُوا اللَّـهَ مِن فَضْلِهِ» (النساء آیه ۳۲) یعنی از فضل خدا درخواست کنید.

باز می فرماید:

«وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ» (غافر آیه ۶۰) یعنی پروردگارتان فرمود: مرا بخوانید تا (درخواست) شما را اجابت کنم.

طبعاً دعا مثل هر عبادت دیگری احتیاج به روشی دارد و اگر آن روش به کار بسته نشود، عمل بنده در حقیقت دعا نخواهد بود! یعنی او تصوّر می کند که دعا کرده است، امّا در حقیقت او دعا نکرده و عمل او شرایط دعای حقیقی را نخواهد داشت.

توضیح این که وقتی خداوند به بندگانش دستور داده تا نماز بخوانند، لازم است طریقه نماز خواندن را هم به آن ها یاد بدهد، همین طور وقتی دستور داده است که روزه بگیرند، لازم است که روش روزه گرفتن را هم به آن ها یاد بدهد و همچنین بقیه عبادات و طبیعی است که وقتی به بندگان دستور داده که دعا کنند، لازم است طریقه و روش دعا کردن را هم به آن ها یاد بدهد. البته خداوند همین کار را کرده است و طریقه دعا کردن را به انسان ها یاد داده است. امّا گاهی انسان ها از کودکی از عامه مردم عملی را به عنوان دعا، یاد گرفته اند و همان کار را انجام می دهند و وقتی عمل آن ها دعای حقیقی نبود، فلذا درخواست آن ها به آن ها داده نشد، تعجّب می کنند یا ناراحت می شوند، حتی گاهی دعا را قطع می کنند که این عمل فاجعه عظیمی به بار می آورد و خسران عظیمی برای او خواهد بود.

پس استجابت دعا شرایطی خواهد داشت که بدون رعایت آن شرایط دعای انسان دعای حقیقی نخواهد بود و طبعاً مستجاب نخواهد شد.

خود شما در سؤالتان به بعضی از شرایط دعا اشاره کرده اید از جمله: مداومت بر دعا و اصرار در درخواست. و ما در این بحث به شرایط استجابت دعا از کلام خدا و سخنان معصومین (علیهم السلام) به خواست خداوند اشاره ای خواهیم داشت.

این سؤال که چرا دعاها مستجاب نمی شود، سابقه طولانی در معارف دینی دارد، طبق مدلول بعضی از روایات رسیده از ائمّه معصومین (علیهم السلام) این سؤال را از بعضی پیامبران خدا پرسیدند و آن ها در مقام جواب، سؤال کننده را راهنمائی کردند.

از امیرالمؤمنین علی ( علیه السلام ) چند بار چنین سؤالی پرسیده شده و آن حضرت متناسب با موقعیت علمی و عقیدتی و استعداد سؤال کننده جواب داده اند. از امام صادق ( علیه السلام ) در این زمینه سؤال کردند. شخص سؤال کننده گفت: دو آیه در کتاب خداوند است که من آنها را می جویم و نمی یابم! امام ( علیه السلام ) فرمود: آن دو آیه کدامند؟! گفتم کلام خدا که فرمود:

« ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ » ( غافر آیه ۶۰ ) یعنی مرا بخوانید تا درخواست شما را اجابت کنم. و ما او را می خوانیم و اجابتی نمی بینیم! امام ( علیه السلام ) فرمود: آیا تصور می کنید که خداوند خلف وعده کرده است؟! گفتم نه، فرمود: پس چگونه است [  یعنی عامل این عدم اجابت چیست؟!] گفتم نمی دانم! فرمود من [ حقیقت موضوع را ] به تو خبر می دهم: ابتدا خداوند را حمد می کنی و بعد نعمت های او را یاد می کنی و برای آن نعمت ها شکر می کنی، سپس به پیامبر خدا صلوات می فرستی، سپس گناهان خود را یاد می کنی و به آنها اقرار می کنی و از آنها به خدا پناه می بری و این است « جهت دعا » [ یعنی طریقه دعا کردن ].

سپس امام ( علیه السلام ) سؤال کرد آیه دیگر کدام است؟ عرض کردم کلام خدا که فرمود:

« وَمَا أَنفَقْتُم مِّن شَيْءٍ فَهُوَ يُخْلِفُهُ ۖ وَهُوَ خَيْرُ الرَّازِقِينَ » ( سبأ آیه ۳۹ ) یعنی آنچه انفاق کردید او جای آن را پر می کند و او بهترین روزی دهنده ها است. و من انفاق می کنم و جایگزینی نمی بینم! امام علیه السلام فرمود: تصور می کنی خدا خلف وعده کرده؟ گفتم: نه! فرمود: پس چگونه است؟ گفتم: نمی دانم! امام ( علیه السلام ) فرمود: اگر کسی از شما مال را از طریق حلال کسب کند و در طریق حلال انفاق کند، درهمی انفاق نمی کند جز اینکه به آن عوض و جایگزین داده می شود.۱

در این روایت امام صادق ( علیه السلام ) شرایط دعای حقیقی و در حقیقت شرایط استجابت دعا را بیان فرموده و آنها عبارتند از: ۱- حمد و ثنای خداوند ۲- یاد نعمت های خداوند و شکر برای آنها ۳- صلوات فرستادن بر پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله وسلّم ) ۴- یادی از گناهان و اقرار آنها [ بین خود و خداوند ] و پناه بردن به خداوند از آن گناهان.

کلام ایام - 84، تفسیری از حکمت های امیرالمؤمنین علی علیه السلام
بخوانید

یعنی کسی که دعا می کند و درخواستی از خداوند دارد، قبل از دعا لازم است این اعمال مقدماتی را انجام دهد و بعد از آنها حاجت خود را از خداوند بخواهد و این عمل همان دعا کردن با رعایت « جهت دعا » است. این موارد شرایط اصلی اجابت دعا است؛ البته استجابت دعا شرایط دیگری هم دارد که در این بحث به بعضی از آنها اشاره می کنیم:

الف: اطاعت از خداوند در دستوراتی که به انسان داده است.

ب: توجه عمیق قلبی به خداوند در وقت دعا.

ج: قطع امید از غیر خداوند و امیدواری کامل به او.

د: اعتماد به وعده های خداوند در وقت دعا و یقین کردن به استجابت او.

چند نکته بسیار مهم در مورد دعا

  • خداوند عالم خودش به بنده ها دستور دعا داده است و وقتی بنده ای دعا کند و حاجتی را از خداوند بخواهد او خوشنود می شود.
  • استجابت دعا و عطای آنچه بنده خواسته برای خداوند مشکلی ایجاد نمی کند، چون دارایی و قدرت کرم او نامحدود است.
  • دعا باید طوری به عمل آید که تغییری در قلب و روح دعا کننده ایجاد کند و عدم استجابت دعا عموماً از طرف بنده و وضع روحی او است ، نه از طرف خداوند.
  • زمان دعا از طرف بنده، یک موضوع است و زمان استجابت آن موضوع دیگری، و زمان دریافت خواسته بنده موضوع سوم. یعنی یک وقت دعای بنده مورد اجابت خداوند قرار می گیرد و به علتی عطای خواسته او به تأخیر می افتد. این موضوع را در ضمن کلامی از امام امیر المؤمنین علی ( علیه السلام ) توضیح می دهیم

کلام امیر المؤمنین علی ( علیه السلام ) در مورد دعا و استجابت آن

امیرالمؤمنین علی ( علیه السلام ) در نامه ای که به  فرزندش امام حسن مجتبی ( علیه السلام ) نوشته است به موضوع دعا و حقیقت آن و موضوع استجابت و نحوه آن اشاره ای کرده است و می فرماید:

«  و اعلم ان الذی بیده خزائن السماوات و الارض قد اذن لک فی الدعا و تکفّل لک بالاجابه … »۲ یعنی « بدان آنکه گنج های آسمان ها و زمین در دست اوست، به تو اذن دعا داده و اجابت برای تو را به عهده گرفته است و به تو امر کرده از او درخواست کنی تا عطا کند و طلب رحمت کنی، تا رحمتش را شامل تو کند.

امام ( علیه السلام ) بعد از بیان مطالبی در ادامه این بحث می فرماید:

« ثمّ جعل فی یدیک مفاتیح خزائنه بما اذن لک فیه من مسألته فمتی شئت استفتحت بالدعا ابواب نعمته و استمطرت شئآبیب رحمته … » ۳

« یعنی سپس [ خداوند ] کلیدهای گنج های خود را در دستان تو قرار داد از جهت اینکه اذن درخواست به تو داد؛ پس هر وقت خواستی می توانی با دعا درهای نعمت او را باز کنی و بارانی از رحمت او را به سوی خود جاری کنی، پس تو را نا امید نکند تأخیر در استجابت خداوند، چون عطایای او به اندازه نیّت بنده است. گاهی تأخیری در استجابت دعا پیش می آید تا موجب اجر بیشتری برای سؤال کننده و جزای کامل تری برای امیدوار باشد. گاهی چیزی را از خداوند درخواست می کنی، آن خواسته به تو داده نمی شود و در مقابل چیزی بهتر از آن، یا در همان زمان و یا در زمان دیگری [ یا در دنیا یا آخرت] به تو داده خواهد شد. گاهی تو چیزی را خواسته ای که اگر به تو داده شود، هلاک دین تو در آن خواهد بود… ».

امیرالمؤمنین علی ( علیه السلام ) در این قطعه از کلام خود اشاره ای فرموده به اینکه دعای بنده لاجرم از بین نمی رود و به نوعی از استجابت منتهی می شود، یا استجابت سریع یا استجابت با تأخیر، یا استجابت به شکل دیگری غیر از خواسته بنده، مثل عطای چیزی دیگر بهتر از آنچه بنده خواسته بود و یا دفع بلایی از دعا کننده و امثال آن.

در روایات متعددی داریم که گاهی بین استجابت دعا و عطای خواسته بنده زمانی طولانی فاصله می افتد، مثل دعایی که حضرت موسی ( علیه السلام ) و برادرش هارون برای نابودی فرعون و سپاهش کردند و این دعا مستجاب شد، اما غرق شدن فرعون و سپاهش سال ها بعد تحقق یافت.

خداوند در این زمینه می فرماید: « قَالَ قَدْ أُجِيبَت دَّعْوَتُكُمَا فَاسْتَقِيمَا وَلَا تَتَّبِعَانِّ سَبِيلَ الَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ » ( یونس آیه ۸۹ ) یعنی خداوند فرمود دعای شما دو نفر مستجاب شد، پس استقامت کنید و از راه کسانی که نمی دانند پیروی نکنید.

خلاصه اینکه دعای بنده هیچ وقت بی اثر نمی ماند و از بین نمی رود و دعا اگر شرایط استجابت را داشته باشد، یعنی دعای حقیقی باشد، حتماً مستجاب خواهد شد، حال یا استجابت سریع و یا با تأخیر و یا استجابت به صورت دیگری غیر از خواسته بنده که این نوع استجابت بیشتر به نفع بنده خواهد بود و اینکه عدم اجابت دعا عموماً از ناحیه بنده است نه از جانب خداوند.

در زمینه دعا و آثار و فواید و شرایط استجابت آن جهت اطلاع بیشتر می توانید به کتاب شریف "اصول کافی" بخش مربوط به دعا مراجعه بفرمایید.

پاورقی ها:

۱- اصول کافی ( دوره چهار جلدی مترجم فارسی) جلد چهارم صفحه ۲۴۰

۲- نهج البلاغه نامه ۳۱

۳- همان

 الیاس کلانتری

 

برچسب ها
دکمه بازگشت به بالا
بستن