پرسش و پاسخ ـ ۶،آیا امام حسن و امام حسین (ع) در جنگ ری شرکت کردند؟
پرسش : اگر حضرت علی (ع) با شروع جنگ بین اعراب و ایرانیان مخالف بودند، پس چرا پسرانشان در نبرد ری شرکت داشتند؟
پاسخ : لازمه برطرف‌شدن این شبهه و بعضی از شبهات مربوط به این، آشنایی ۰حداقل فشرده) با تاریخ جامعة اسلامی بعد از رحلت رسول خدا (ص) می‌باشد. در حد روشن شدن اجمالی موضوع اشاره‌ای به وضعیت حكومت آن زمان می‌كنیم. از زمان بعد از رحلت پیامبر خدا (ص) حكومت دینی به‌دست افرادی افتاد كه مدعی رهبری دینی در جامعه بودند و حكومت خود را حكومت دینی معرفی می‌كردند.
التزام عملی به احكام حكومتی به اختیار مردم گذاشته نمی‌شد و انسان‌ها ملزم به اجرای فرمان‌های حكومتی بودند. طبعاً جهاد یكی از احكام مهم اجتماعی دینی محسوب می‌شد حتی به‌شكل و صورتی كه حاكم جامعه تعریف می‌كرد. مخالفت با حكومت مخالفت با دین محسوب می‌شد و گاهی این نوع مخالفت «ارتداد» محسوب می‌شد، تا جایی كه امیرالمؤمنین علی (ع) را با آن موقعیت اجتماعی و این‌كه حكومت دینی حق او بود، مجبور كردند به شركت در نماز جماعت در مسجد و در صورت خودداری مورد تهدید قرار گرفتند.
طبعاً اگر جنگی بین مسلمین با ملت دیگری مثل ایران انجام می‌گرفت، شركت در آن برای مؤمنان اجباری بود. مگر فردی را حكومت مستثنی كند. پس اگر ثابت شود كه امام حسن (ع) و امام حسین (ع) در جنگ ری شركت داشتند (که البته این موضوع قطعی نیست) باید دید كه این شركت آیا اختیاری بود یا اجباری، و آیا امیرالمؤمنین به این كار تمایل داشتند و یا حكومت كاری با تمایل و رضایت و یا عدم رضایت آن حضرت نداشت و دستور حكومتی مبنی بر شركت مؤمنان به نحو اجباری در آن صادر شده بود.
اما كار جهت دیگر هم می‌تواند پیدا كند و آن این‌كه جنگ خواه و ناخواه شروع خواهد شد، حال در این صورت شركت دو تا انسان متعالی و محبوب و دانشمند كه فرزندان رسول خدا (ص) محسوب می‌شوند و مورد احترام عموم مردم هستند و مردم از علم فوق‌‌عادی آن‌ها و تذكرات اخلاقی‌شان بهره مند می‌شوند، بهتر است، یا نه. مثلاً آیا وجود و حضور آن‌ها می‌تواند مانعی در مقابل خشونت‌های نابه‌جا و زیر پا گذاشتن قوانین شرعی و جوانمردی باشد یا نه.
مثلاً وقتی مسلمین در مقابل خلافكاری‌های زیاد عثمان قیام كردند و او را دعوت به اجرای عدالت و عمل به احكام شرعی كردند ولی این هشدارها موثر نشد و قیام مردم گسترش یافت و سرانجام منتهی به محاصره خانه عثمان شد و تصمیم به قتل عثمان شدت گرفت. امیرالمؤمنین علی (ع)دستور داد حسنین (علیهماالسلام) به خانه عثمان بروند و مانع خشونت‌ها در مورد او و خانواده‌اش بشوند و این اقدام مؤثر شد و حداقل محاصره‌كنندگان اجازه دادند آب و غذا به خانه محاصره‌شده عثمان برده شود.
طبعاً حكومت عثمان مورد تأیید امیرالمؤمنین علی (ع) نبود، و حضرت امیر هم مثل دیگران از این حكومت ناراضی بودند، اما این نارضایتی به این معنا نبود كه آن حضرت نسبت به صدور رفتارهایی از مؤمنان كه در مجموع به ضرر جامعه دینی بود بی‌اعتنا باشند. یعنی انعكاس این رفتار كه مسلمین حاكم جامعه را محاصره كنند و خود، و یا اعضای خانواده او از گرسنگی و تشنگی در مضیقه قرار بگیرند به نفع جامعه مسلمین نبود، با وجود همه فسادهای عقیدتی و رفتاری عثمان. فلذا آن حضرت با این عمل جلوی آن كار نادرست را گرفتند و این كار فواید عظیمی در مجموع برای جامعه دینی داشت.
حال چه اشكال دارد حضرت امیر با وجود نارضایتی از اصل این جنگ برای جلوگیری از خشونت‌های زیاد در جنگ و بعضی از رفتارهای غیرضروری، از محبوبیت این دو وجود گرامی در بین مردم بهره ببرند. نارضایتی امیرالمؤمنین از اعمال حكومت زمان به این معنا نبود كه كاری را كه به نفع انسان‌ها است، حتی به نفع بی‌گناهان دشمن انجام ندهد.
الیاس کلانتری
۱۳۹۳/۰۴/۰۶