پرسش و پاسخ ـ ۷، اگر در خوردن مسکرات زیاده‌روی نکنیم، بازهم حرام است؟
پرسش : اگر در خوردن مسکرات زیاده‌روی نکنیم، بازهم حرام است؟ شاید این حکم برای اعراب بوده که زیاده‌روی می‌کردند!
پاسخ : ملاك تعیین احكام خداوند و تكالیف انسان‌ها، علم نامحدود خداوند است كه هم انسان‌ها را آفریده و صفات و خواص روحی را به آن‌ها عطا كرده و هم‌چنین اشیاء دیگر را با خواص معینی آفریده است. درحالی‌كه انسان‌ها در شناسایی خواص وجودی خود و خواص موجودات دیگر مشكلات فراوانی دارند. وقتی خداوند چیزی را برای انسان‌ها حرام اعلام می‌كند، آن شی زیان مهمی برای آن‌ها دارد، اعم از این‌كه انسان‌ها علمی به آن شیء و خواص آن داشته باشند یا نه!
بنابراین توهمات و احتمالات انسان‌ها در مورد حلال و حرام‌بودن چیزی ملاك تعیین یك حكم نمی‌تواند باشد.
وقتی صحبت از یك ماده مسكر مطرح است، طبعاً آن شی دارای آثار نامطلوب مهمی در بدن و روح انسان و اخلاق و رفتار او خواهد بود. هم‌چنان‌كه آثار آن به‌وضوح بعد از مصرف آشكار می‌شود. البته مست‌شدن و از دست دادن قوه عقل (به‌طور موقت) و انجام‌دادن كارهای نامطلوب و خطرناك بعضی از آثار آشكار مصرف مواد مسكر می‌باشد. بلكه تأثیرات ماده مسكر در از بین بردن حالت طبیعی بعضی از اعضای بدن و تأثیر در جنینی كه در حال مستی منعقد شده و بعضی تأثیرات دیگر از قطعیات و مشاهدات آشكار در این زمینه است.
به‌طور مسلم هر ماده مضری اگر كمتر مصرف شود، آثار زیانبار كمتری هم خواهد داشت. اما آیا این مطلب می‌تواند مصرف یك شی آلوده كه منشأ آثار زیانبار شناخته‌شده و شناخته‌نشده است را بی‌اشكال جلوه دهد؟! این موضوع مثل آن است كه گفته شود: دزدی‌كردن در حد اندك و اشیاء كم‌قیمت اشكالی ندارد و فقط افراط در آن ناپسند است و مثلاً چون فلان قوم و ملت كارشان افراط و زیاده‌روی است پس بنابراین دزدی حرام شده!
یا مثل آن است كه گفته شود یك ماده سمی و یا آلوده مثل آشغال اگر اندكی از آن وارد بدن انسان شود مشكلی ایجاد نمی‌كند و یا انسان را نمی‌كشد، پس بنابراین خوردن اندك آن نباید حرام شود! آیا این استدلال درست است؟!
البته هیچ عقل سالمی این‌ها را نمی‌پذیرد. خوردن یك شی آلوده و مسموم چه اندك آن چه زیاد آن عقلاً ممنوع است.
چرا سؤال‌كننده به این فكر نیافتاده كه حرام‌كردن یك ماده مسكر چه اندك آن و چه زیاد آن با صرف‌نظر از آثار زیانبار بدنی جنبه اخلاقی هم دارد. یعنی این ماده آنقدر پلید و زیانبار است كه جهت جلوگیری از شیوع آن بین مردم، از آن باید فاصله گرفت و مخالفت خود را با آن به دیگران نشان داد، تا عامل خودداری عده‌ای انسان بی‌اطلاع یا بی‌توجه از آثار زیانبار آن باشد. در احكام فقهی حتی نشستن در كنار سفره‌ای كه در آن شراب وجود دارد هم حرام است اگرچه كسی فقط كنار آن سفره بنشیند و شراب هم نخورد. یعنی این حكم به‌منظور جلوگیری از متداول‌شدن مصرف شراب مسكر می‌باشد.
به‌طور كلی بعضی از احكام جهت جلوگیری از یك عمل حرام دیگر و اشاعه آن تشریع شده است. مثل نگاه عمدی یك مرد به یك زن نامحرم كه جهت جلوگیری از ظهور آثار نامطلوبی مثل اعمال خلاف اخلاق و از هم پاشیدن نظام خانواده و بی‌ارزش‌شدن زن و ازدیاد خشونت‌ها و طلاق‌ها بین مردان و زنان و از طرف دیگر با ارزش‌ماندن زن و تشویق به ازدواج و تشكیل خانواده و ارزش پیدا كردن معنویات و فضائل اخلاقی بین انسان‌ها می‌شود.
در چنین فرهنگی كه نگاه عمدی با منظور خاص به یك زن حرام اعلام شده، ارزش‌ها به جنبه‌های اخلاقی و عفت و پاكی مردان و زنان مبتنی می‌شود، نه داشتن دست و پا و چشم و ابرو و موی سر كه همگان آن‌ها را دارند.
تعیین یك حكم تكلیفی به ده‌ها و صدها نكته علمی آشكار و پنهان ارتباط دارد،و صرفاً با یك تصور و توهم روی آن نمی‌شود نظر داد! نكته دیگر این‌كه احكام دین توحیدی كه جنبه عمومی و همگانی و دائمی دارد، ربطی به رفتارهای قوم معین و زمان معینی ندارد. و مورد نظر در آن‌ها عموم انسان‌ها هستند. مگر در شرایط خاصی نسبت به قوم معینی و زمان معینی یك حکم اختصاصی برای آن‌ها تشریع شود.
تذكر آخر این‌كه: خوردن مسكرات در همه ادیان آسمانی ممنوع بوده و اختصاصی به یكی از آن‌ها ندارد و اگر كسانی مدعی داشتن دین آسمانی هستند، اما در عین‌حال به حرمت این نوع مواد پلید بی‌اعتنا هستند، رفتارهای آن‌ها از تحریفات واردشده در شریعت آن‌ها ناشی شده و هرگز در اصل شریعت خوردن مسكرات جایز و بی‌اشكال اعلام نشده است.
الیاس کلانتری
۱۳۹۳/۰۴/۰۶