کلام ایام – ۱۳۶، ماه رمضان ماه برکات بی پایان

بخش پنجماعمال-مستحب-ماه-رمضان

کلیات

*انسان ها نیازهای دائمی اجتناب ناپذیری به یک منبع قدرت و دارائی بی انتها دارند.

*نگرانی انسان از آینده خود و اعضای خانواده اش یکی از عوامل اصلی تمایل به جمع کردن مال است.

*پروردگار عالمیان رزق همه مخلوقات و همه انسان ها را به عهده گرفته است و به طور مستمر به آنها نظارت دارد.

*خداوند دوست دارد انسان ها از او درخواست کنند و تأمین نیازهای خود را از او بخواهند.

*چرا دعاهای انسان ها گاهی مستجاب نمی شود؟

*دعا با نیت های صادقه یکی از شرایط استجابت آن است.

*از جمله شرایط استجابت دعا، خواندن پروردگار عالمیان با قلوب پاک است.

*اصلی ترین و مهم ترین خواسته های انسان در ماه رمضان کدام است؟

**********

در بخش چهارم از این سلسله مقالات بحث به موضوع «دعا و استجابت آن» رسید و به طور فشرده موضوع نیاز مستمر انسانها به دعا و درخواست از پروردگار عالمیان و ارتباط با او از این طریق، مورد بحث قرار گرفت و وعده داده شد که در این بخش موضوع دعا و شرایط استجابت و موانع آن مورد بحث قرار بگیرد.

منظور از دعا در این مباحث، خواندن خدا و برقرار کردن ارتباط با او و درخواست کمک از او برای رسیدن به خواسته ها و رفع نیازها و برطرف شدن مشکلات زندگی خود و دیگران است. در موضوع دعا و استجابت آن چند نکته مهم اساسی باید مورد توجه قرار بگیرد و آنها عبارتند از:

الف: انسان ها نیازهای دائمی بی پایانی به یک منبع قدرت و دارائی و دریافت کمک برای رسیدن به خواسته ها و رفع نیازهای خود دارند. بعضی از نیازهای آنها حالت استمراری و فوری و اجتناب ناپذیر دارد و بعضی دیگر جنبه مقطعی و گاه به گاه. احتیاج به غذا و لباس و مسکن و ازدواج و امنیت در فضای زندگی و سلامت بدنی و روحی و امثال آنها، به طور دائم در زندگی انسان ها برقرار است.

ب: نگرانی از آینده خود و افراد وابسته به یک انسان مثل اعضاء خانواده و فرزندان، دائماً انسان ها را رنج می دهد. فکر اینکه آیا در سنین بالای عمر و مرحله پیری نیازهای شخصی انسان و اعضاء خانواده او مثل فرزندان خردسال تأمین خواهد شد یا نه، او را رنج می دهد. لذا بعضی از انسان ها و اکثر آنها تمام تلاش ها و فرصت های عمر و امکانات آن را صرف بدست آوردن مال و جمع کردن آن می کنند، تا جائی که از وظایف اخلاقی خود در مورد فرزندان و بستگان دیگر و افراد جامعه غفلت می کنند و حتی بعضی ها به جمع آوری مال و بدست آوردن متاع زندگی از طرق مختلف و حتی راه های نامشروع و از طریق غصب اموال دیگران و ضایع کردن حقوق آنها می پردازند. تا جائی که حرص شدت یافته برای بدست آوردن مال زیاد و جمع آن، تمامی فرصت های زندگی آنها را برای اصل زندگی و مقصد اصلی از آن، از بین می برد و بعضی ها در این راه پر از پرتگاه و خطرناک سرگردان شده و حتی مرتکب جنایاتی هم می شوند.

ج: پروردگار عالمیان رزق همه مخلوقات و همه انسان ها و تأمین نیازها و خواسته های حقیقی آنها را به عهده گرفته است و او قدرت تأمین نیازهای انسان  ها و قدرت بر هر کاری را دارد. او می فرماید:

« وَمَا مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ إِلَّا عَلَى اللَّهِ رِزْقُهَا وَيعْلَمُ مُسْتَقَرَّهَا وَمُسْتَوْدَعَهَا كُلٌّ فِي كِتَابٍ مُبِينٍ»(هود/۶) یعنی هیچ موجود زنده ای در زمین نیست مگر اینکه رزق او به عهده الله است و او محل استقرار، و حرکت و جایگاه های موقتی او را می داند. مراد این است که خداوند توجه مستمری به فضای زندگی مخلوقاتش دارد، و اگر موجودی در جائی مستقر شود، رزقش در همان مکان به او خواهد رسید و اگر محل استقرار خود را ترک و به جای دیگری رفت، در جایگاه جدید رزق خود را به دست خواهد آورد.

د: پروردگار عالمیان دارای قدرت نامحدود و فضل و کرم بی پایان است و دارائی او هرگز با بخشیدن و عطا کردن نقصان پیدا نمی کند. همچنین او دارای کَرَم و جود بی پایان است، و اگر بنده ای از بندگان او در یک زمان صدها حاجت خود را از او بخواهد و او همه آن خواسته ها را تأمین کند، و در این حال بنده حاجت دیگری پیدا کند و برای رفع آن هم دعا کند، پروردگارش از این عمل بنده هم خشنود می شود و آن حاجت جدید را هم تأمین می کند. امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) در مقدمه یکی از خطبه های خود فرمود:

« الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَا يَفِرُهُ الْمَنْعُ وَ الْجُمُودُ وَ لَا يُكْدِيهِ الْإِعْطَاءُ وَ الْجُودُ إِذْ كُلُّ مُعْطٍ مُنْتَقِصٌ سِوَاهُ وَ كُلُّ مَانِعٍ مَذْمُومٌ مَا خَلَاهُ»(۱) یعنی حمد مخصوص الله است، همان که منع و عدم بخشش مال او را زیاد نمی کند و اعطاء و بخشش هم او را فقیر نمی کند. زیرا هر بخشنده ای جز او دچار نقصان می شود و هر منع کننده ای جز او دارای سرزنش است.

از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است که فرمود:

«إِنَّ اللّهَ عزّ و جلّ کَرِهَ إِلْحاحَ النّاسِ بَعْضِهِمْ عَلى بَعْض فِى الْمَسْأَلَةِ وَ أَحَبَّ ذلِکَ لِنَفْسِهِ، إِنَّ اللّهَ جَلَّ ذِکْرُهُ یُحِبُّ أَنْ یُسْأَلَ وَ یُطْلَبَ ما عِنْدَهُ.»(۲) یعنی خداوند دوست ندارد که انسان ها درخواستن چیزی از یکدیگر اصرار کنند، اما برای خودش آن را دوست دارد، خداوند دوست دارد از او درخواست حاجت شود و از آنچه نزد او است طلب شود.

ه: قبلاً به طور مکرر گفته شد که اگرچه رحمت خداوند همه چیز را در بر گرفته و وسعت بی انتهائی دارد؛ اما رحمت او در مجاری قانونی معینی جریان دارد و ما آنها را «مجاری رحمت الله» نامیدیم و لازم است بندگان و مخلوقات او سراغ آن مجاری بروند، در اثر دعای حقیقی، انسان در مسیر مجاری رحمت خداوند قرار می گیرد و امواج رحمت او به سوی بنده جریان می یابد.

بعضی از انسان ها بعد از یک یا چند بار دعا کردن، از استجابت دعای خود مأیوس می شوند و با نا امیدی دعا را ترک می کنند و در نتیجه خود را از فضل عظیم و رحمت گسترده پروردگارشان محروم می کنند!

این وضعیت جای تأسف و تأثر شدید است!! و آن اینکه چگونه بعضی از انسان ها به جهت ندانستن چند نکته ضروری در موضوع دعا دچار محرومیت عظیمی از رحمت و الطاف و دارائی های پروردگارشان می شوند! آنها توجه نمی کنند به اینکه: اولاً، خداوند خودش به بندگان دستور دعا داده است. ثانیاً، خداوند هرگز خلف وعده نمی کند. ثالثاً، دارائی خداوند نامحدود است و با بخشیدن و عطا کردن دارائی نامحدود، نقصان پیدا نمی کند. رابعاً، دعا هم مثل عبادات دیگر دارای روش و شرایطی می باشد که آن شرایط را دعا کننده باید رعایت کند و الا عملی که او انجام داده است در حقیقت دعا نیست، یعنی شرایط دعای حقیقی را ندارد.

کلام ایام - 401، دفاع از حریم دین خدا و هزینه آن
بخوانید

تذکر این نکته جهت تکمیل بحث ضروری است و آن اینکه: ما قبلاً در چند مقاله از مقالات بخش «پرسش و پاسخ» در مورد «دعا» و «دعای حقیقی» و «شرایط استجابت دعا» و موانع استجابت آن به طور مشروح بحث کردیم و توصیه می کنیم آن مقالات مورد مطالعه قرار بگیرد! شماره و عنوان تعدادی از آن مقالات عبارتند از:

۳۱- چرا دعاهایمان مستجاب نمی شود؟!

۷۳- حکمت خواندن نماز و دعا و قرآن چیست؟!

۹۲- برای چه چیزهائی باید دعا کرد؟

۱۲۲- وقتی خداوند نیازهای ما را می داند، چه احتیاجی به دعا وجود دارد؟!

همچنین در مقالاتی در بخش کلام ایام با شماره ها و عناوین ذیل مباحثی در همین زمینه یعنی دعا و شرایط استجابت آن مطرح شد:

«گردش کنار نهری در بهشت» در چهار بخش از شماره های ۳۵ تا ۳۹

«یادی از شکوه ماه رمضان» در چهار بخش از شماره های ۷۰ تا ۷۳

و در منابع حدیثی در همین زمینه یعنی «دعا» و شرایط استجابت آن، روایات فراوانی از ذوات مقدسه معصومین (علیهم السلام) ذکر شده است که مناسب ترین آن منابع در این زمینه کتاب شریف «اصول کافی» بخش «کتاب الدعاء» می باشد.در بخش مورد بحث از خطبه شریف، وجود مبارک رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) استجابت دعا در ماه رمضان را یکی از اوصاف این ماه معرفی کرد. یعنی هم به جهت موقعیت خاص ماه رمضان به لحاظ جریان یافتن امواج عظیمی از رحمت خداوند، و هم به لحاظ استعداد روحی مؤمنان جهت دعا و فراهم شدن شرایط لازم جهت استجابت آن. این وضعیت در ایام و ساعات این ماه برقرار می شود.

۶- « فَاسْأَلُوا اللَّهَ رَبَّکُمْ بِنِیَّاتٍ صَادِقَةٍ وَ قُلُوبٍ طَاهِرَةٍ أَنْ یُوَفِّقَکُمْ لِصِیَامِهِ وَ تِلَاوَةِ کِتَابِهِ » یعنی پس، از الله پروردگارتان با نیت های صادقه و قلوب پاک بخواهید که شما را موفق کند به روزه این ماه و تلاوت کتابش! یعنی چون در این ماه دعاها مستجاب می شود، پس از چنین فرصتی استفاده کنید و بهره لازم را ببرید و برای امور بسیار مهم در آن دعا کنید!

در این بخش از کلام شریف بطور ضمنی و به صورت مختصر به دو تا از شرایط استجابت دعا هم اشاره ای شده است و آن اینکه لازم است دعا با نیت های صادقه و از قلوب طاهره صادر شود، و این نوع دعا، شرایط استجابت را خواهد داشت و یا به بیان دیگر این دو، از جمله شرایط اصلی استجابت دعا است.

در بعضی از مباحث مقالات قبلی – که مطالعه آنها توصیه شد –  نکته ای در مورد موضوع عدم استجابت دعا ذکر شد و آن اینکه عدم استجابت دعا از ناحیه بنده و اعمال او است و این بر عهده انسان است که باید موانع استجابت را از وجود خود دور کند. و در این ماه مبارک انسان می تواند با اعمال سفارش شده و ذکر الله کثیر، موانع استجابت را از بین ببرد. وضعیت ماه مبارک رمضان برای رسیدن به این مقصود بسیار مناسب است.

مطلب مهم این بخش از خطبه موضوع نوع دعاها و مهمترین و اساسی ترین آنها در این ماه است. آن حضرت فرمود با نیت های صادقه و قلوب پاک از خداوند بخواهید که شما را به روزه ماه رمضان و تلاوت قرآن در آن ماه موفق کند. چند نکته از این قسمت خطبه شریف را به صورت خیلی فشرده و کوتاه متذکر می شویم:

الف: درخواست های انسان ها از خداوند منحصر به چند مورد متعارف و متداول نمی باشد و انسان ها به طور کلی حوائج زیادی دارند و برای رفع نیازهای فراوان خود از خداوند به طور مستمر و مکرر درخواست می کنند. اما وجود مبارک رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) دو مطلب را در این ماه عبادت در رأس دعاها و درخواست ها قرار داده است و آنها عبارتند از توفیق روزه گرفتن  در این ماه و توفیق تلاوت قرآن. یعنی به طور ضمنی از این کلام بر می آید که هیچ کاری در ماه رمضان از روزه گرفتن و خواندن پی در پی و زیاد کلام خدا پر سودتر نیست و این دو کار باید در رأس مطلوب های دیگر قرار بگیرد.

روزه گرفتن فواید عظیم و فراوان دنیوی و اخروی برای انسان ها دارد، و یکی از آنها عبارت است از یاد کردن از گرسنه ها و تمایل به اطعام آنها و بطور کلی کمک به نیازمندان بالخصوص در یکی از ضروریات زندگی آنها که نیاز به طعام است. وهمین یک مورد که فقط یکی از فواید روزه داری است، می تواند مشکلات زیادی از زندگی انسان ها را مستقیماً و یا به طورغیر مستقیم برطرف کند.

ب: تلاوت کتاب خدا یعنی خواندن قرآن به طور پی در پی در فرصت های مناسب و تدبر و تفکر در معانی آن و در نتیجه تحت تأثیرات مکرر قرار گرفتن، دومین عبادت بسیار مهم ماه رمضان است.

در مجموع قرآن مجید، علم و قدرت بی پایانی متراکم شده است و انسان می تواند از آن علم و قدرت متراکم بهره ها و برکات زیادی را به محیط زندگی و وفضای روح خود جاری کند! و در ماه رمضان و در صورت توفیق به انجام اعمال سفارش شده  در آن، استعدادهای روحی انسان برای تأثیرپذیری از کلام خدا بیشتر خواهد بود.

ج: رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمود: از الله، پروردگارتان بخواهید که شما را به روزه این ماه و تلاوت کتابش موفق کند!، به طور ضمنی از این عبارت بر می آید که اعطاء نعمت های عظیم و به جریان انداختن امواجی از رحمت به سوی بنده ها از مقتضیات ربوبیت «الله» است.

د: از این بخش از کلام شریف روشن می شود که بنده ی پروردگار، توفیق عبادت را از خود او باید درخواست کند، یعنی در عین حال که او برای انجام دستورات خدا و اطاعت از فرمان های او تلاش می کند؛ اما در اصل احتیاج به توفیق خداوند دارد! و قدرت و ایمان عطا شده به او به تنهائی نمی تواند زندگی او را اداره کند. و انسان در همه زمان ها به ارتباط دائمی و اتصال به قدرت بی پایان خداوند احتیاج دارد.

اما تلاوت قرآن و تدبر در آن عامل اصلی سعادت انسان و رسیدن به مقصد مطلوب حیات می باشد و اگر انسان به آن مأنوس شود به بالاترین حد از لذت های روحی در زندگی دنیا خواهد رسید.

الیاس کلانتری

۱۳۹۶/۳/۱۱

پاورقی ها:

  1. نهج البلاغه خطبه ۹۱، معروف به خطبه اشباح
  2. اصول کافی، کتاب الدعاء، باب الحاح فی الدعاء و التلبّث، ح ۴ (نسخه انتشارات علمیه اسلامیه، ج۴، ص ۲۲۲)
برچسب ها
دکمه بازگشت به بالا
بستن